فەزلی کوڕی محەممەد
فەزلی کوڕی محەممەد شەدادی لە ساڵی ٩٨٥ تا ١٠٣١ ئەمیری میرنشینی شەدادی عەران بووە، بە ڕەچەڵەک کوردە، فەزل لەلایەن ئیبن ئەسیر و مێژوونووسانی دیکەی عەرەبی بە «فەزلونی کوردی» ناوزەد کراوە. فەزل یەکەم میری شەدادی بوو کە سککەی دەرکرد، سەرەتا شوێنی نەعناکەی لە پەرتاڤ دانا و دواتر گواسترایەوە بۆ گەنجە.[١]
ئەفزەل پردێکی بەسەر ئاراکسەکاندا دروست کرد بە مەبەستی ھەڵکوتانە سەر ڕەوادییەکان، و سەرکردایەتی گەشتێکی کرد دژی خازارەکان لە دەوروبەری ساڵی ١٠٣٠. دەگوترێت خەزارەکان ١٠ ھەزار سەربازیان کوشتووە. بەو پێیەی ئاغەواتی خەزەر لە ساڵی ٩٦٩دا لەناوچووبوو، دیار نییە کە ئایا ئەم خازارانە لە دەوڵەتێک یان شانشینێکی جێنشینەوە بوون کە دەکەوێتە قەوقاز، ئیبن ئەسیر بە ھەڵەدا چووبوو «خەزار» بەکاردەھێنا وەک زاراوەیەکی گشتی بۆ خەڵکی چەمی.
لە ساڵی ٩٩٣ سوپای فەزل بەردە و بەیلەگانیان گرت.[٢] لە سەردەمی دەسەڵاتی ئەودا لەگەڵ پاشاکانی جۆرجیا و بیزەنتینەکان (١٠٣٧–١٠٣٨) و ئالانەکان و ڕوسەکان پێکدادان ڕوویدا.[٣] پەیوەندی دۆستانە لەگەڵ ڕەوەندییەکان و شیروانشاکان و میرنشینی تبلیس پارێزراو بوو.[٤]
بە بڕوای ئیبن ئەسیر فەزل لە ساڵی ١٠٣٠ ھەڵمەتێکی لە دژی خازارەکان دەستپێکردووە.[٥]
فەزل لە ساڵی ١٠٣١ کۆچی دوایی کرد و ئەبووعلفەز موسا کوڕی شوێنی گرتەوە.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Welcome to Heydar Aliyevs Heritage Research Center». lib.aliyev-heritage.org. لە ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «ИСТОРИЯ ШИРВАНА И ДЕРБЕНДА->ВВЕДЕНИЕ». www.vostlit.info. لە ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Государство Шеддадидов - Азербайджан». www.azerbaijans.com. لە ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
