فرانک پرێس

Frank Press
Frank Press
	Press in 1953
19th President of the National Academy of Sciences
پێشینە	Philip Handler
پاشینە	Bruce Alberts
2nd Director of the Office of Science and Technology Policy
سەرۆک کۆمار	Jimmy Carter
پێشینە	Guyford Stever
پاشینە	Benjamin Huberman (Acting)
وردەکاریی تاکەکەسی
لەدایکبوون	4ی کانوونی یەکەمی 1924; New York City, U.S.
مردن	٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ (٩٥ ساڵ ژیاوە); Chapel Hill, North Carolina, U.S.
پەروەردە	City College of New York (BS); Columbia University (MS, PhD)
خەڵاتەکان
خەڵاتەکان	William Bowie Medal (1979); Japan Prize (1993); Vannevar Bush Award (1994); AAAS Philip Hauge Abelson Prize (1994); Lomonosov Gold Medal (1997)

فرانک پرێس (بە ئینگلیزی : Frank Press ) (لە دایک بووی ٤ی کانوونی دووەمی ١٩٢٤ - ٢٩ی کانونی دووەمی ٢٠٢٠ کۆچی دوایی) جیۆفیزیکزانێکی ئەمریکییە. ^[١] ڕاوێژکاری چوار سەرۆکی ئەمریکا بووە، دواتر دوو خولی لەسەریەک وەک سەرۆکی ئەکادیمیای نیشتمانی زانستەکانی ئەمریکا (١٩٨١-١٩٩٣) کاری کردووە. نووسەری ١٦٠ توێژینەوەی زانستی بووە و هاوکارە لە نووسینی کتێبی خوێندنی زەوی و تێگەیشتن لە زەوی .

پرێس لە لیژنەی ڕاوێژکاری زانستی سەرۆک لە سەردەمی ئیدارەی سەرۆک کێنێدی و جۆنسۆن کاری کردووە، و لەلایەن سەرۆک ڕیچارد نیکسۆنەوە بۆ دەستەی نیشتمانی زانست دەستنیشان کراوە تاوەکوو خزمەت بکات. لە ساڵی ١٩٧٧ وەک ڕاوێژکاری تایبەتی زانستی سەرۆک جیمی کارتەر و بەڕێوەبەری ئۆفیسی سیاسەتی زانست و تەکنەلۆژیا دەستنیشانکرا تاوەکوو ساڵی ١٩٨١. ^[٢]

ژیانی سەرەتایی و پیشە

پرێس لە شاری بروکلینی ویلایەتی نیویۆرک لەدایکبووە، بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە کۆلێژی شاری نیویۆرک (١٩٤٤) تەواو کردووە و ماجستێر (١٩٤٦) و دکتۆرای تەواو کردووە. (١٩٤٩) بڕوانامەی لە زانکۆی کۆڵۆمبیا لە ژێر دەستی مۆریس "دۆک" ئیوینگ بەدەستهێناوە . وەک یەکێک لە دوو یاریدەدەری پرۆفیسۆری ئیوینگ، (لەگەڵ جەی لامار "جۆ" وۆرزێل وەک ئەوی دیکە) پرێس هاوبەشی دامەزرێنەری ڕوانگەی جیۆلۆجی لامۆنت بوو (ئێستا ڕوانگەی زەوی لامۆنت-دۆهێرتی ) لە پالیسادێس، نیویۆرک لە سەرەتادا وەک ئۆقیانووسناسێک ڕاهێنرابوو، چاپخانە بەشداری لە گەشتە توێژینەوەکاندا کردووە لەسەر کەشتییە گەشتیارییەکانی( RV Vema و RV Atlantis ).

لە سەرەتای ساڵانی ١٩٥٠دا، پرێس ڕووی لە بومەلەرزەزانی کرد، بە هاوبەشی لەگەڵ ئیوینگ و جاردتسکی مۆنۆگرافیای سەرەکی لەسەر شەپۆلە لاستیکییەکان لە میدیای چینداردا نووسی. لە ساڵی ١٩٥٧، پرێس لەلایەن کۆمپانیای کالتێکەوە دامەزرا بۆ ئەوەی شوێنی دامەزرێنەر بینۆ گوتنبێرگ بگرێتەوە وەک بەڕێوەبەری تاقیگەی بومەلەرزەزانی ، پۆستێک کە تا ساڵی ١٩٦٥ تێیدا مایەوە. ئەم دامەزراندنە مشتومڕێکی زۆری لەسەر بوو، چونکە بەسەر هەردوو هوگۆ بێنیۆف و چارڵز ڕیشتێردا تێپەڕی، کە ئەوکات پرۆفیسۆری باڵای تاقیگەکە بوون، بۆ کەسێکی دەرەکی زۆر گەنجتر.

دەستکەوتەکانی پرێس لەم ماوەیەدا بریتین لە دیزاینی بومەلەرزەگرافیای ماوەی درێژخایەن، و یەکەم دیاریکردنی شێوازە ئاساییەکانی لەرزینەکانی زەوی ("زەنگ لێدانی")، کە بەهۆی بوومەلەرزەی گەورەی شیلی وروژێنراوە، کە بەکارهێنانێکی پێشەنگی پرۆسێسی دیجیتاڵییە بۆ تۆمارە بومەلەرزەییەکان . هەروەها پرێس لە نزیکەوە بەشدار بوو لە دروستکردنی بومەلەرزەزانی مانگ، کە بۆ یەکەمجار لەلایەن کەشتیوانانی ئەپۆلۆ ١١ەوە جێگیرکرا (بڕوانە بومەلەرزەزانی مانگ ).

دواتر پیشەی

لە ساڵی ١٩٦٥، پرێس وەک بەرپرسی بەشی زانستەکانی زەوی و هەسارەکان ڕووی لە ئەنستیتۆی تەکنۆلۆژیی ماساچووسیتس کرد، لەوێ بە پشتیوانییەکی بەرچاو لەلایەن خێرخوازی سیسیل ئێچ گرین ، ئەو بەشەی جیۆلۆجیای زۆر تەقلیدی بوو بە دامەزراندنی ئەندامانی نوێی فاکەڵتی زیندوو کردەوە. تا ساڵی ١٩٧٦ لە ئەنستیتۆی تەکنۆلۆژیی ماساچووسیتس مایەوە و لەم ماوەیەدا کارەکانی بریتی بوون لە هاوکاری لەگەڵ ڤلادیمێر کیلیس-بۆرۆک و لیۆن نۆپۆف لەسەر تەکنیکەکانی هاوتاکردنی نەخشی کۆمپیوتەر کە دەتوانرێت بۆ پێشبینیکردنی بوومەلەرزە بەکاربهێنرێت.

لە ساڵی ١٩٧٦، پرێس بوو بە ڕاوێژکاری زانستی سەرۆک جیمی کارتەر و بەڕێوەبەری ئۆفیسی سیاسەتی زانست و تەکنەلۆژیا . بە پلەی خۆی یاداشتێکی ئاراستەی سەرۆک کۆمار کرد سەبارەت بە سووتەمەنی بەردینی و گۆڕانی کەشوهەوا. ^[٣] ڕۆڵێکی سەرەکی بینی لە پێکهێنانی لیژنەی نیشتمانی پەیوەندییە زانستییەکان لەگەڵ کۆماری گەلی چین . لە ساڵی ١٩٨١ بە سەرۆکی ئەکادیمیای نیشتمانی زانستی ئەمریکا هەڵبژێردرا و لە ساڵی ١٩٨٧ دووبارە هەڵبژێردرایەوە و کۆی گشتی ١٢ ساڵ کاری کردووە.

لە ساڵی ١٩٩٦، پرێس هاوبەشی دامەزراندنی کۆمپانیای WAG (گرووپی ڕاوێژکاری واشنتۆن، کە دواتر بە گروپی ڕاوێژکاری لە هورۆن ناسرا)، کۆمپانیایەکی ڕاوێژکاری جیهانی بوو کە کڕیارەکانی نزیکەی ٥٠ زانکۆی پێشەنگی لەخۆگرتبوو. WAG ڕۆڵێکی بەرچاوی هەبوو لە هەموو قۆناغەکانی دامەزراندنی زانکۆی زانست و تەکنەلۆژیای شا عەبدوڵڵا (KAUST) لە شاری تووال لە سعودیە . ^[٤] پرێس تا ساڵی ٢٠١٠ سەرۆکایەتی لیژنەی ڕاوێژکاری نێودەوڵەتی ئەو زانکۆیە بوو.

پرێس وەرگری ٣٠ بڕوانامەی فەخری بووە لە تەواوی ژیانی. ناوی ماونت پرێس کە لە شاخەکانی ئێڵسوۆرس لە ئەنتارکتیکا (و <i id="mwUA">Osedax frankpressi</i>), جۆرێکە لە کرمی دەریایی کە ئێسکی نەهەنگ دەخوات.

ژیانی تایبەت

پرێس لە ٢٩ی کانوونی دووەمی ساڵی ٢٠٢٠ لە تەمەنی ٩٥ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد، ^[٥] باوکی فیزیازان ویلیام ئێچ پرێس بووە . ^[٦]

دەستکەوتە دیارەکان

سەرۆکی ئەکادیمیای نیشتمانی زانستی ئەمریکا (١٩٨١-١٩٩٣)
سەرۆکی ئەنجومەنی نیشتمانی توێژینەوە (١٩٨١-١٩٩٣)
ڕاوێژکاری زانستی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا, نووسینگەی سیاسەتی زانست و تەکنەلۆژیا (1977–1981)
بەڕێوەبەری نووسینگەی سیاسەتی زانست و تەکنەلۆژیا (1977-1981)
پرۆفیسۆری جیۆفیزیا لە پەیمانگای تەکنەلۆژیای ماساشوستس و سەرۆکی بەشی زانستی زەوی و هەسارەکان
پرۆفیسۆری جیۆفیزیا لە پەیمانگای تەکنەلۆژیای کالیفۆرنیا و بەڕێوەبەری تاقیگەی بومەلەرزەزانی کالتێک
ئەندامی هەمیشەیی کۆمپانیای MIT
ئەندامی دەستەی کارگێڕی زانکۆی ڕۆکفێلەر ، دامەزراوەی ئۆقیانووسناسی وۆدز هۆڵ (WHOI)، تاقیگەی بایۆلۆجی دەریایی ، و پەیمانگای توێژینەوەی ئەکواریۆمی مۆنتەری بەی
ئەندامی ئەنجومەنی ڕاوێژکاری کۆمپانیای CRDF Global
سێ هێندەی کاریگەرترین زانای ئەمریکی لە ڕاپرسییە ساڵانەیەکانی ڕۆژنامەی ئەمریکی نیوز و جیهانی ڕاپۆرتدا ناوی هاتووە
ئەندامی ئەکادیمیای نیشتمانی زانستی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ^[٧]
ئەندامی ئەکادیمیای هونەر و زانستی ئەمریکی ^[٨]
ئەندامی کۆمەڵەی فەلسەفی ئەمریکی ^[٩]

خەڵاتەکان

مەدالیای نیشتمانی ئەمریکا بۆ زانست
خەڵاتی ڤانێڤار بوش
خەڵاتی پلێتی زێڕینی ئەکادیمیای دەستکەوتی ئەمریکی (١٩٦٢) ^[١٠]
مەدالیای زێڕ، کۆمەڵەی فەلەکی شاهانە (١٩٧١)
مەدالیای پوپین، زانکۆی کۆڵۆمبیا
مەدالیای مۆریس ئیوینگ لە کۆمەڵەی جیۆفیزیازانی گەڕان (١٩٨٢)
خەڵاتی ژاپۆن لە ئیمپراتۆری ژاپۆن (١٩٩٣)
مەدالیای زێڕی لۆمۆنۆسۆڤ، ئەکادیمیای زانستی ڕووسیا (١٩٩٧)
Ordre national de la Légion d'honneur, فەرەنسا
خەڵاتی پیک و گێڤڵ، کۆمەڵەی جیۆلۆجیستەکانی ویلایەتی ئەمریکی (٢٠٠٧)

سەرچاوەکان

پەیمانگای فیزیای ئەمریکی، "فرانک پرێس", ڕیزبەندی فیزیازانی ئەمریکی هاوچەرخ.
جودیس ڕ. گودشتاین ، "گفتوگۆیەک لەگەڵ فرانک پرێس" فیزیا لە ڕوانگەدا، 6: 184–196. (٢٠٠٤).
مێژووە زارەکییەکانی کالتێک، "چاوپێکەوتن لەگەڵ فرانک پرێس" (١٥ی نیسانی ١٩٨٣).
پەیمانگای فیزیای ئەمریکی، کتێبخانە و ئەرشیفی نیڵز بۆر، "نووسراوی مێژووی زارەکی – چاپخانەی دکتۆر فرانک" ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. Archived </link>
سەنتەری جیۆزانستی مەجازی SEG، "ژیاننامە: چاپخانەی فرانک".
MIT News، "پرێس خەڵاتی ژاپۆنی بەدەستهێنا" (١٧ی ئازاری ١٩٩٣).

تێبینی

^ "1981-1993 NAS President", National Academy of Sciences online.
^ Physics History Network
^ «The 1977 White House climate memo that should have changed the world». the Guardian (بە ئینگلیزی). ١٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٢. لە ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ Al-Naimi، Ali (2016). Out of the Desert. Great Britain: Portfolio Penguin. pp. 254. ISBN 9780241279250.
^ Langer, Emily, "Frank Press, a guiding force in U.S. science policy for years, dies at 95", Washington Post, January 31, 2020. Retrieved 2020-03-27.
^ Genzlinger، Neil (February 2020). «Frank Press, White House Science Adviser, Is Dead at 95». The New York Times. لە 11 April 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «Frank Press». www.nasonline.org. لە ١٥ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «Frank Press». American Academy of Arts & Sciences (بە ئینگلیزی). لە ١٥ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «APS Member History». search.amphilsoc.org. لە ١٥ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement». www.achievement.org. American Academy of Achievement.

بەستەری دەرەکی

McNutt, Marcia, "چاپخانەی فرانک (1924–2020)", زانست, 6 ئازاری 2020. (بەرگی ٣٦٧، ژمارە ٦٤٨٢، لاپەڕە ١٠٧٧ DOI: 10.1126/science.abb2626)

[1] "1981-1993 NAS President", National Academy of Sciences online.

[2] Physics History Network

[3] «The 1977 White House climate memo that should have changed the world». the Guardian (بە ئینگلیزی). ١٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٢. لە ١٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[Ali-4] Al-Naimi، Ali (2016). Out of the Desert. Great Britain: Portfolio Penguin. pp. 254. ISBN 9780241279250.

[5] Langer, Emily, "Frank Press, a guiding force in U.S. science policy for years, dies at 95", Washington Post, January 31, 2020. Retrieved 2020-03-27.

[6] Genzlinger، Neil (February 2020). «Frank Press, White House Science Adviser, Is Dead at 95». The New York Times. لە 11 April 2022 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[7] «Frank Press». www.nasonline.org. لە ١٥ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[8] «Frank Press». American Academy of Arts & Sciences (بە ئینگلیزی). لە ١٥ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[9] «APS Member History». search.amphilsoc.org. لە ١٥ی ئابی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[10] «Golden Plate Awardees of the American Academy of Achievement». www.achievement.org. American Academy of Achievement.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]