بومەلەرزەی ١٩٦٠ی ڤاڵدیڤیا
لەساڵی ١٩٦٠ بومەلەرزەی ڤالدیڤا یان بومەلەرزە بەهێزەکەی چیلی لە ڕۆژی یەکشەمە ٢٢ی ئایاری ١٩٦٠ ئەم بومەلەرزەیە بەهێزترین بومەلەرزەی جیهانە کەتائێستا تۆمارکرابێت کە بە ٩.٥ پلەی ڕێختەر ڕوویدا لە دوانیوەڕۆ ٣:١١ بەکاتی ناوچەکە و ٨:١١ دەقیقەی دوانیوەڕۆ بەکاتی بەریتانیا وە کۆتا بومەلەرزە بۆ ماوەی دە دەقیقە بەردەوام بوو وە ئەم بومەلەرزەیە بووە هۆکاری دروست بونی تسۆنامی لە باشوری چیلی و هاوای و یابان و فلیپین و ڕۆژهەڵاتی نیوزلەندا و باشوری خۆرهەڵاتی ئوستڕالیا و دورگەی ئەلێوتیان لە ئەلاسکا سەر بەئەمریکا
وە ناوەندی بومەلەرزەکە نزیک لوماکۆ یە بە نزیکەیی ٥٧٠ کیلۆمەتر (٣٥٠ میل) لە باشوری سانتیاگۆ لەگەڵ ڤالدیڤا وە کاریگەریەکی زۆری کردە سەر شاری ڤالدیڤا وە ئەو بومەلەرزەیە بوە هۆکار بۆ دروست بوونی تسۆنامی و کەناراسەکانی چیلیان داپۆشی لەگەڵ شەپۆلێ کە بەرز دەبۆیەوە بۆ ٢٥ مەتر (٨٢ پێ) وە تسۆنامی زەریای هێمن و شاری هیلۆ لە هاوای داپۆشی .وە شەپۆلەکان بەرزیان ١٠،٧ مەتر (٣٥ پێ) تۆمارکراوە و ١٠،٠٠٠ کیلۆمەتر (٦،٢٠٠ میل) بوو لە ناوەندی بوومەلەرزەکە وە ئەمە دوور بوو لە یابان و فلیپین
وە لەم کارەساتەدا ژمارەی مردووەکان و زیانە داراییەکان پێوانە ناکرێ لەگەڵ ڕوپێوی جوگرافی وڵاتە یەکگرتوەکانی ئەمریکا ژمارەی قوربانییەکان بە (٢٢٣١ ، ٣٠٠٠ ، ٥٧٠٠ ) مردوو دەخەمڵێنرێت وە هەندێک سەرچاوە بە ٦٠٠٠ کەس گیانیان لەدەسداوە لەم ڕووداوە وە هەندێک سەرچاوەی تری جیاوەز زیانە داراییەکانی بە ٤٠٠ ملیۆن دۆلار بۆ ٨٠٠ ملیۆن دۆلار دەخەمڵێنرێ و (وە ٣،١٩ بلیۆن بۆ ٦.٣٩ بلیۆن بۆ ئەمڕۆ حساب دەکرێ بۆ یەکلایی کردنەوەی دراو)
پەرەسەندنی بومەلەرزە[دەستکاری]
لە ١٩٦٠ بومەلەرزەی چیلی کە زنجیرەیەک لە بومەلەرزەکەی چیلی لەنێوان ٢١ ی ئایار و ٦ ی حوزەیران ی ١٩٦٠ وەیەکەم بومەلەرزە ٨.١ پلەی ڕێختەر بوو . وە بەهێزترینیشی بومەلەرزەی ڤالدیڤیا بوو
بومەلەرزەی Concepción[دەستکاری]
یەکەم بومەلەرزەی Concepción لە ٦:٠٢UTC-4 لە ٢١ ئایاری ١٩٦٠ . وە ناوەندی بوومەلەرزەکە نزیک بوو لە کورانیلاهوی (Curanilahue) لە هەرێمی بیۆ بیۆ لە چیلی .پەیوەندیەکان بۆ باشوری چیلی بچڕان و سەرۆك جۆرج ئەلێساندری (Jorge Alessandri) ئەهانگی(battle Of Inque) سڕیەوە لە ڕۆژە پشوەکانی بۆ چاودێری کردنی و یارمەتیدان . وە دووەم و سێیەم پیشاندانی بومەلەرزە ڕوویدا لە ڕۆژی دواتر لە کاتژمێر ٦:٣٢ UTC-4 و ١٤:٥٥ UTC-4 لە ٢٢ ئایاری .ئەو بومەلەرزەییەی ڕوویدا وای کرد کە کۆچبکەن بەرەوباشور بەڕیز بۆ ناوەندی ڤالڤیدا. ئەمەش ڕوویدا تەنها ١٥ خولەک لەدوای سێیەم ڕووداو کە بوومەلەرزەکەیە
بومەلەرزەی ڤاڵدیڤیا[دەستکاری]
بومەلەرزەی ڤاڵدیڤیا ڕویدا لە کاتژمێر 15:11 UTC-4 لە ٢٢ ئایار ، کاری کردە سەر هەموو چیلی لە نێوان تالکا (Talca) و دورگەی چیلۆی ( Chiloé Island) زیاتر لە ٤٠٠.٠٠٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٥٠.٠٠٠ میلی چوارگۆشە) . کەناری گۆندەکان و وەکو تۆلتێن (Toltén) دیار نەما. لەکۆراڵ (Corral) بەندەری سەرەکی ڤاڵدیڤیا ئاوەکە ٤مەتر (١٣ پێ) دابەزی لە ئاستی ڕوی دەریا. وەلە 16:20 UTC-4 شەپۆلەکان ٨ مەتر (٢٦ پێ) بەرز بۆیەوە لە ژمێرەرەکەی چیلی ، بەشێوەیەکی ئاوابوو لە نێوان چیلۆی (Chiloé) و (Concepción) شەپۆلەکانی تر ١٠ مەتر (٣٣ پێ) پێوانە کرا دواتریش هەر ١٠ مەتر تۆمارکرا
 | ئەم وتار ھیچ پۆلێکی لەخۆ نەگرتووە. تکایە یارمەتی بدە بە زیادکردنی پۆلێک بۆ ئەوەی پێڕست بکرێت لەگەڵ وتار لێکچووەکان. (نیسان ٢٠١٧) |