عومەرئاغا عەلییار
عومەرئاغا عەلییار | |
|---|---|
| لەدایکبوون | ١٩٢٠ |
| مەرگ | ٢٠٠٧ |
| نەتەوە | کورد |
| ئایین | ئیسلام ، سوننی |
| مناڵ(ەکان) | عەبدوڵڵا |
عومەرئاغا عەلییار، نووسەری کورد له ساڵی ١٩٢٠دا له شاری بۆکان له دایک بووه.
ژیان
[دەستکاری]بنەماڵەی عەلییار لە عەشیرەتی دێبوکرین. عومەرئاغا عەلییار خوێندنی سەرەتایی لە شاری بۆکان و هەمان خوێندنگەی شاپوور، تەواو کرد و لە ڕەزبەری ساڵی ١٣١٥ی هەتاوی بۆ خوێندنی ناوەندی ڕووی کردە تەورێز. پلەی ناوەندیی عەسکەری لە خوێندنگەی ڕوشدییە گوزەراند و ساڵی ١٣٢٠ دیپلۆمی ڕییازی وەرگرت، بەڵام رووداوەکانی گەلاوێژی ١٣٢٠ی ئێران بوونە هۆی تێکچوونی بارودۆخی وڵات و ئیتر ئەو نەیتوانی لەوە پتر درێژە بە خوێندن بدا. ئەوە بوو کە گەڕایەوە لای باوکی و ئەرکی مونشیگەریی ئەوی وەئەستۆ گرت. بەو بۆنەوە زۆربەی نامە و پێوەندییەکانی کاروباری عەشایر و ڕووداوەکانی ئەو سەردەم، لە ژێر ئاگاداریی عومەرئاغادا بوو. ئێستا سەدان لاپەڕە دەستنووس و قەباڵە و بەڵگە‌نامەی مێژوویی، لە پەڕتووکخانەکەی ئەودا، ئاڕشیوێکی گەورە و هێژایان پێکهێناوە کە بۆ ساغکردنەوەی مێژووی کوردستان بە گشتی و موکریان بە تایبەتی، گەلێک گرینگ و پڕ بایەخن.
عومەرئاغا لە ساڵی ١٣١٥ەوە تا ١٣٨١، بە ماوەی ٦٦ ساڵ، لەگەڵ کتێب ژیا. کتێبخانە گەورە و بچووکەکانی وڵاتی پشکنین و سەرچاوەیەکی مەزنی کوردناسی و ئێران‌ناسی و مێژوویی لە ماڵی خۆیدا پێکهێنا کە هەڵبژاردەی گرینگترین و نایابترین سەرچاوەکانن لەم مەیدانەدا.
لە ساڵی ١٣٦٥ەوە تا دوایی تەمەنی، بە ماوەی ١٦ ساڵ، بەرهەمی موتاڵا و ئەزموونەکانی خستە چوارچێوەی پەڕتووکێکی مێژوویی بە زمانی فارسی، بە ناوی "مهاباد بر قلەی تاریخ"، کە دەستنووسێکی باییدار و خۆشخەتە و لە هاتنی میرسێوەدینی موکری(ساڵی ٨٧٧ی مانگی) ڕا هەتا ساڵی ١٣٧٠ی هەتاوی گرتووەتەخۆ و باسی ٥١٩ ساڵ مێژووی موکریان بە گشتی و مەهاباد بە تایبەتی دەکا.
دەستنووسەکە بە خەتی عومەرئاغا خۆیەتی و ٣١٥ لاپەڕەیە و بریتییە لە دوو بەش. بەشی هەوەڵ کە ٢٢٢ لاپەڕەیە، لە مێژووی موکریان دەدوێ و بەشی دووهەم کە ٩٣ لاپەڕەیە، کورتەیەکی مێژووی کوردستان و ڕووداوەکانی باشوور باس دەکا. پێشەکیی کتێبەکە زۆر گرینگە و هەروەها سەدان وێنە و قەباڵە و بەڵگەنامەش لە پاشکۆدا، نرخی کتێبەکەیان تا ڕادەی ئینسکلۆپێدیایەکی مێژووی موکریان بردووەتە سەر. یەک لەو بەڵگەنامانە، شەجەرەنامەیەکی ئێلی دێبوکرییە، کە لە قەوارەی ٣×٥/١ میتر دا، پشتاوپشت و بە بێ لە قەڵەم خستنی تاکە کەسێک، لە دوایین ڕۆژی ژیانی خۆیەوە تا سەردەمی نادرشای هەوشار، سەرجەم بەرەی بەیرەم‌ئاغای گرتووەتەوە و هەر تیرە و تایفەیەک بە ڕەنگێکی جیاواز دیاری کراوە.
هیوای گەلی ئێمە ئەوەیە کە ئەم پەڕتووکخانە بە نرخە و ئەم دەستنووسە هێژایە، کە لە ڕاستیدا سامانێکی نەتەوەیییە، بە هەوڵ و دڵسۆزیی کاک عەبدوڵڵای کوڕی عومەرئاغا و بنەماڵەی بەڕێزی عەلییار، بپارێزرێن و هەر بە دابی گەورەماڵی کوردەواری، جێگەی ڕووناکی بەخشین و کەڵک‌وەرگرتنی هۆگران و سەوداسەرانی فەرهەنگ و مێژووی کوردستان بێ.
بەرهەمەکان
[دەستکاری]- مهاباد بر قلەی تاریخ
کۆچی دوایی
[دەستکاری]عومەرئاغا عەلیار، دوانیوەڕۆی ڕۆژی چوارشەممۆ، ٢ی ڕەشەمەی ١٣٨٥ی هەتاوی، ڕێکەوتی ٢١ی فێورییه‌ی ٢٠٠٧ لە تەمەنی ٨٦ ساڵیدا، لە شاری مەهاباد کۆچی دوایی کرد.
