شەڕی موسڵمانان و عەرەبەکان
| شەڕی موسڵمانان و عەرەبەکان | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| شەڕکەرەکان | |||||||
|
موسڵمانان واژووکارانی پەیماننامەکە:
|
عەرەبەکان ھۆزەکان:
واژووکارانی پەیماننامەکە:
| ||||||
| فەرماندە و سەرکردەکان | |||||||
|
موحەممەد ئەبوو بەکر حەمزا † عوسمان عومەر کوڕی خەتاب عەلی کوڕی ئەبووتاڵب ئەبو عوبەیدە کوڕی جەرراح زوبەیر کوڕی عەووام سەلمانی فارسی خالد کوڕی وەلید(٦٢٧–٦٣٠) |
ئەبوو جەھەل † ئومەیییە † خالد کوڕی وەلید(٦٢٤–٦٢٧) عیکرەمە  ئەبوو سوفیان سوھەیل کوڕی عەمر سەفوان کوڕی ئومەیییە | ||||||
| ھێز | |||||||
|
| ||||||
| زەرەر و زیانە گیانییەکان | |||||||
| ٧٩–٩٦ |
١١٥–١٢٨ ٧٠ زیندانییەکان | ||||||
شەڕی موسڵمانان و عەرەبەکان شەڕی سەربازی و ئایینی شەش ساڵەی نیمچە دوورگەی عەرەبی بوو لە نێوان موسڵمانان بە سەرۆکایەتی محمد و عەرەبی تاغوت بە سەرۆکایەتی ھۆزی قوڕەیش.[١][٢] ململانێکان لە مانگی ئازاری ساڵی ٦٢٤ بە شەڕی بەدری ساڵی ١٩٦٦ دەستی پێکرد،[٣] و بە فەتحکردنی مەککە و سەرکەوتنێکی موسڵمانان کۆتایی ھات.[٤]
مێژوو
[دەستکاری]محمد بانگەشەی ئەوە دەکات کە لە تەمەنی ٤٠ ساڵیدا پێغەمبەر بووە بۆ ھۆزەکەی کە قوڕەیشن لە مەککە. قوڕەیش قبوڵیان نەکرد و دوای ئەوەی خۆی و شوێنکەوتوانی لەلایەن قوڕەیشەکانەوە گۆشەگیری کران، محمد فەرمانی پێکردن کە لە ساڵی ٦١٥دا بچنە حەبەشە بۆ پەنابردن، لەوێ بە باوەشی کراوە پێشوازییان لێکرا. دوای مردنی ئەبو تالیبی مامی لە ساڵی ٦١٩ محمد پێغەمبەری ئیسلام کەسێکی کەم بوو کە لە ژینگەیەکی دوژمنکارانەی شاری مەککەدا ئاسایشی بۆ دابین بکات.[٥][٦]
ھەندێک کەس لە مەدینە ئیسلامیان قبوڵ کرد، و ئەوان قسەی محەممەد و ئیسلامیان بڵاوکردەوە و لە مەدینەدا. ئیسلام ھێواش ھێواش لە مەدینە گەشەی کرد پێش ئەوەی لە مانگی ئازاری ساڵی ٦٢٢، ئێستا ٧٢ موسڵمان ھەبوون. ئەوان ڕایان گەیاند کە ئامادەن بەرگری لە محەممەد لە عەرەب بکەن. عەرەبەکان کە گوێیان لە زیادبوونی ژمارەی موسڵمانان بوو، ئەو لێدوانەیان وەک ڕاگەیاندنی شەڕ وەرگرت. ھەروەھا عەرەبەکان لە ھەوڵی تیرۆرکردنی محەممەد لە مانگی ئایاری ساڵی ٦٢٢ شکستیان ھێنا، دوای ئەوەی لەلایەن عەرەبەکانەوە ھەڕەشەی کوشتنی لێکرا، محەممەد بەڵێنی پاراستنی لەلایەن ئەنسارەکانەوە وەرگرت. پاشان ڕێگەی بە شوێنکەوتووانی دا بگەڕێنەوە بۆ مەدینە. دوای ئەوەی ئەویش چووە مەدینە، محمد دەستی کرد بە ڕێگریکردن لە کاروانەکانی عەرەبەکان وەک ئامرازێک بۆ تۆڵەسەندنەوە و قەرەبووکردنەوەی ئەو زیانانەی کە عەرەبەکان بە خۆی و ھاوەڵەکانی گەیاندبوو.[٥][٦]
ئەمەش بووە ھۆی شەڕەکانی بەدر، ئوحود، و خەندەق، و دوای ئەو شەڕانە لە ساڵی ٦٢٨دا عەشیرەتی عەرەبەکانی مەککە و موسڵمانانی مەدینە پەیماننامەیەکی ١٠ ساڵەیان واژوو کرد بە ناوی پەیمانی حودەیبییە؛ بەڵام لە ساڵی ٦٣٠ عەرەبەکان پەیمانی حودەیبییەیان شکاند بەھۆی دەستدرێژیی بەنوبەکر کە بەشێک لە قوڕەیش بوون بەرامبەر بەنوو خوزاعە کە ھاوپەیمانانی موسڵمان بوون.[٧]
دوای شکاندنی پەیماننامەکە، فەتحی مەککە ڕوویدا و موسڵمانان سەرکەوتنیان بەدەستھێنا. مەککە دەبووە خاکی موسڵمانان و ھەموو پەیکەرەکان خوداوەندە عەرەبەکان لە کەعبەدا لەناوچوون و ئایینی عەرەبی کۆن کۆتایی پێدەھات.[٨]
سەرچاەکان
[دەستکاری]- ^ Jones، J. M. B. (١٩٥٧). «The Chronology of the "Mag̱ẖāzī"-- A Textual Survey». Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. ١٩ (2): ٢٤٥–٢٨٠. doi:١٠.١٠١٧/S٠٠٤١٩٧٧X٠٠١٣٣٠٤X. ISSN ٠٠٤١-٩٧٧X. JSTOR ٦١٠٢٤٢. S2CID ١٦٢٩٨٩٢١٢.
- ^ Crawford، Peter (١٦ی تەممووزی ٢٠١٣). The War of the Three Gods: Romans, Persians and the Rise of Islam (بە ئینگلیزی). Pen and Sword. ژپنک ٩٧٨-١-٤٧٣٨-٢٨٦٥-٠.
- ^ Haykal، Muḥammad Ḥusayn (ئایاری ١٩٩٤). The Life of Muhammad (بە ئینگلیزی). The Other Press. ژپنک ٩٧٨-٩٨٣-٩١٥٤-١٧-٧.
- ^ Gabriel، Richard A. (٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤). Muhammad: Islam's First Great General (بە ئینگلیزی). University of Oklahoma Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٨٠٦١-٨٢٥٠-٦.
- ^ ئ ا Mubārakfūrī, Ṣafī al-Raḥmān. (٢٠٠٢). Ar-Raheeq Al-Mak̲h̲tūm = the sealed nectar: biography of the noble prophet (چاپی Rev.). Riyadh, Saudi Arabia. ژپنک ٩٩٦٠-٨٩٩-٥٥-١. OCLC ٢٢٣٤٠٠٨٧٦.
{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: location missing publisher (بەستەر) - ^ ئ ا Rodgers 2012, pp. ٤٥–٥٠.
- ^ Al-Mubarakpuri، Safi-ur-Rahman (٢٠٠٨). The Sealed Nectar(Ar-Raheeq Al-Makhtum) (PDF). Al-Madinah Al-Munawwarrah, Saudi Arabia: Darussalam. لاپەڕە ٤٥٨. ژپنک ٩٧٨-٩٩٦٠٨٩٩٥٥٨. لە ٢٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە. Alternative URL
- ^ Karen Armstrong (٢٠٠٢) [2000]. Islam: A Short History. لاپەڕە ١١. ژپنک ٩٧٨-٠-٨١٢٩-٦٦١٨-٣.
