جەنگی مەرج دیمەشق
جەنگی مەرج دیمەشق ململانێیەک بوو لە نێوان خەلافەتی ڕاشدین و ئیمپراتۆریەتی بیزەنتی. شەڕەکە پاش ماوەیەکی کەم لە جەنگی فەحل ڕوویدا کاتێک بیزەنتینییەکان هەوڵیان دا دیمەشق کۆنتڕۆڵ بکەنەوە. هەرقل ئیمپراتۆری بیزەنتی، دوو هێزی جیاوازی نارد لەو هەوڵەدا، سوپایەک بە سەرۆکایەتی تیۆدۆر پاتریسیۆس و سوپای دووەم بە سەرۆکایەتی شاناش ئەلڕۆما. سوپای ڕاشدین بە سەرۆکایەتی ئەبوو عوبەیدە کوڕی جەڕاح و خالید کوڕی وەلید فەرمانی پێدرا کە هاوکاری یەزیدی کوڕی ئەبووسوفیان بکەن کە وەک فەرماندەی بەرگری دیمەشق کاری دەکرد.[١]
| جەنگی مەرج دیمەشق جەنگی مەرج ئەرڕۆم | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| شەڕکەرەکان | |||||||
| سوپای ڕاشدین |
 سوپای بیزەنتی | ||||||
| فەرماندە و سەرکردەکان | |||||||
|
ئەبوو عوبەیدە کوڕی جەڕاح خالید کوڕی وەلید یەزید کوڕی ئەبووسوفیان |
Theodore the Patricius † Shannash al-Rome † Sheodore † | ||||||
| ھێز | |||||||
| نەزانراو | نەزنراو | ||||||
| زەرەر و زیانە گیانییەکان | |||||||
| زۆر | |||||||
جەنگەکە لە دوو شەڕی جیاواز پێکهاتبوو، بەڵام مێژوونووسانی موسڵمان ئەم ململانێیانە وەک یەک شەڕ دەزانن بەهۆی ئەوەی شەڕەکە هاوکات ڕوویداوە و خالید لە هەردوو شەڕەکەدا بەشداری کردووە.
شەڕەکە بە سەرکەوتنێکی یەکلاکەرەوە بۆ سوپای ڕاشدین دادەنرێت بەو پێیەی سەرجەم فەرماندەکانی بیزەنتین کوژران و مەترسی لەدەستدانی دیمەشق کۆتایی هات.[٣][٤]
دوای گرتنەوەی دیمەشق، سوپای ڕاشدین هێزەکانی خۆی دابەش کرد لەکاتێکدا بەردەوام بوو لە داگیرکردنی شام. عەمری کوڕی عاس و شورهابی کوڕی حەسەنە بۆ گرتنی فەلەستین ڕوویان لە باشوور کرد،[٥] ئەبو عوبەیدە و خالید بەرەو باکوور ڕۆیشتن بۆ گرتنی باکووری سووریا. وەها بڵاوەپێکردنی هێزە موسڵمانەکان یەزیدی کوڕی ئەبوو سوفیان وەک تاکە بەرگریکاری دیمەشق بەجێهێشترا. هەرقل بە هەستکردن بە دەرفەتێک بۆ وەرگرتنەوەی دیمەشق، دەستبەجێ سوپایەکی بە فەرمانی تیۆدۆر پاتریشیان نارد بۆ کۆنترۆڵکردنەوەی شارەکە. لە سوپاکەی تیۆدۆردا سوارچاکێکی بەرچاو هەبوو. تا ئەو کاتەی کە سوپای ڕاشدین لە جووڵەکانی تیۆدۆر ئاگادار بوو، ئەبو عوبەیدە و خالید لە فەحل بیزەنتینییەکانیان شکاندبوو و یەکسەر هەنگاو دەنێن بۆ رێگریکردن لە تیۆدۆر.[٦][٧]
دوای ماوەیەکی کەم، تیۆدۆر لەلایەن سوپای شاناش ئەلڕۆما بەهێزکرا کە هێزێکی گەورەی سوارچاکی تێدابوو. لە کۆتاییدا دوو هێزی دژ بەیەک لە ڕۆژئاوای دیمەشق لە دەشتی مەرج ئەڕۆم یەکتریان بینی کە لەوێ هەردوو سوپاکە کۆبوونەوە و لە پێکهێنانی شەڕدا ڕووبەڕووی یەکتر بوونەوە، تیۆدۆر بەرامبەر خالید و شاناش بەرامبەر ئەبو عوبەیدە. دوای داڕشتن، هەریەک لە سوپاکان لە پێکهاتەی شەڕدا مانەوە و چاوەڕێی ئەوە بوون کە ئەوی دیکەیان یەکەم جوڵە ئەنجام بدات. کاتێک شەو هات، تیۆدۆر و جێگری فەرماندەی شیۆدۆر بە هێمنی سەربازەکانیان لە ژێر پەردەی تاریکیدا ڕاکێشا بۆ دواوە بۆ ئەوەی پێشڕەوی بکەنە سەر دیمەشق.[٨]
شەڕەکە
[دەستکاری]لە بەیانی لە مەرج ئەرڕۆم، شەڕەکە بە دووبەرەکی شەخسی لە نێوان فەرماندە مەیدانییەکان دەستی پێکرد، کە تێیدا شانەش لەلایەن ئەبو عوبەیدە کوژرا. دواتر هەردوو سوپاکە بەشداری شەڕێکی درێژخایەنیان کرد، بەڵام هاوسەنگ بوو. لە کاتی شەڕەکەدا بۆ موسڵمانان دەرکەوت کە بەشێک لە هێزی بیزەنتین خلیسکاوە و ئێستا دیمەشق لە ژێر هێرشدایە. لەو کاتەدا خالید و پاسەوانە گەڕۆکەکەی خۆیان جیاکردەوە و بەپەلە چوونە دیمەشق.
کاتێک هێزی بیزەنتین بە فەرماندەیی تیۆدۆر و شیدۆر گەیشتنە دیمەشق، یەکسەر یەزید کوڕی ئەبی سوفیان هێزەکانی بڵاوەپێکرد و لە دەرەوەی شارەکە شەڕی لەگەڵ بیزەنتینییەکان کرد. سەرەڕای ئەوەی ژمارەیان زیاتر بوو، یەزید و بەرگریکارەکانی دیمەشق توانیان بۆ ماوەیەکی بەرچاو پێگەی خۆیان بگرن پێش ئەوەی دەست بکەن بە کەوتنە دواوە. خۆشبەختانە بۆ موسڵمانان خالید و سوارچاکەکانی لە نزیکەی ئەو کاتەدا گەیشتن و لە پشتەوە هێرشیان کردە سەر بیزەنتینییەکان. بەم شێوەیە بیزەنتینییەکان لە دۆخێکی ناجێگیردا گیران، لە نێوان ئەو دوو هێزە موسڵمانەدا فشاریان خستبووە سەر. لە شەڕەکەدا خالید تیۆدۆری کوشت. لە کۆتاییدا شیۆدۆریش کوژرا و هێڵەکانی ڕۆم فڕێدرایە سەر سەرلێشێواوی. لە کۆتاییدا بیزەنتینییەکان لە کێڵگەکە هەڵهاتن. هەواڵی ناڕەحەتی لە دیمەشق بە خێرایی بڵاوبووەوە بۆ مەیدانی مەرج ئەرڕۆم و بووە هۆی ئەوەی هێزەکانی بیزەنتین هیوایان لەدەست بدەن و پاشەکشە بکەن و شەڕەکە کۆتایی پێهات.[٩][١٠]
دوای شەڕەکە
[دەستکاری]دوای شەڕەکە، دەستبەجێ سوپای خەلافەتی ڕاشدین دەستی بەسەر چەک و جل و بەرگ و سوارچاکەکانئ بیزەنتینەکاندا گرت. یەزید غەنیمەتەکەی بەسەر سەربازەکانی و خالیددا دابەش کرد. دوای هەفتەیەک ئەبو عوبەیدە بەعلبەکی گرت کە پەرستگای موشتەری لەوێ بوو دواتر خالید نێردرا بۆ هێرشکردنە سەر حومس.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ الرحمن، نواف أحمد عبد (2015-01-01). الموجز في التاريخ الإسلامي (بە عەرەبی). Al Manhal. ISBN 9796500157054.
- ^ Expansion of Islam and Military Campaigns - Battle Of Marj-ur-rum 2022.
- ^ Hasan، Masudul (1997). Hadrat Umar Farooq: Allahʻs Blessings be Upon Him (بە ئینگلیزی). Kitab Bhavan. ISBN 978-81-7151-229-4.
- ^ Taymiyyah، Ibn. Islamic Books by Ibn Taymiyyah Maqdisi and Abdullah Azzam (بە ئینگلیزی). Рипол Классик. ISBN 978-5-87242-027-9.
- ^ Syvänne، Ilkka (2019-08-29). «The Capture of Jerusalem by the Muslims in 634». Historia i Świat (بە پۆڵەندی). 8: 37–58. doi:10.34739/his.2019.08.03. ISSN 2299-2464.
- ^ Hasan، Masudul (1997). Hadrat Umar Farooq: Allahʻs Blessings be Upon Him (بە ئینگلیزی). Kitab Bhavan. ISBN 978-81-7151-229-4.
- ^ Muir، Sir William (1883). Annals of the Early Caliphate: From Original Sources (بە ئینگلیزی). Smith, Elder & Company.
- ^ Akram، A. I. (2006). The Sword of Allah: Khalid Bin Al-Waleed, His Life and Campaigns (بە ئینگلیزی). Mr. Books.
- ^ «Islamic History of Khalifa Umar bin al-Khattab | Expansion of Islam and Military Campaigns - Battle Of Marj-ur-rum». www.alim.org. لە ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ al-Tabari، Muhammad ibn Jarir (1992-01-01). The History of al-Tabari Vol. 12: The Battle of al-Qadisiyyah and the Conquest of Syria and Palestine A.D. 635-637/A.H. 14-15 (بە ئینگلیزی). SUNY Press. ISBN 978-0-7914-0734-9.
