جۆری یەکەمی شەکرە

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
Jump to navigation Jump to search

جۆری یەکەمی شەکرە کە ناسراوە بە شەکرەی لەرزۆکە شەپلەی مناڵان، جۆرێکە لە شەکرە کە برێکی زۆر کەم یان ھیچ لە ئەنسولین دروست نابێت لە لایەن پەنکریاسەوە.[١] ئەنسولین ھۆرمۆنێکی پێویستە بۆ لەشی مرۆڤ تاوەکو توانای بەکار ھێنانی شەکری ناو خوێنی ھەبێت.[٢] پێش چارەسەر کردن ئەنجامی ئەم نەخۆشیە دەبێتە ھۆکارەک کە شەکر لە ناو خوێن زۆر بێت لە لەشی کەسەکە.[٣] نیشانە دیارەکانی ئەم نەخۆشیە میز کردنی زۆر و برسی بوون و توێنی بوون و کێش کەم کردن.[٤] ھەندێک نیشانەی تر وەک بینینت ناساف ئەکات و ماندووبوونت زیاد دەکات و توانای برین چاک بوونەوەی خراپ دەبێت[٥] لە لەش. ئەم نیشانانە پاش ماوەیەکی کەم دەر دەکەون.[٦]

Main symptoms of diabetes.png
[٧]

ھۆکاری توشبوون دیار نیە[٨] بەلام ھۆکارە باوەر پێکراوەکە کۆمەلە ھۆکاری جیناتی و سروشتی/ژینگەیی گرتۆتەوە.[٩] ھۆکاری مەترسی توشبوون ئەوەیە کەسێک لە خێزانەکەت نەخۆشیەکەی ھەبێت.[١٠] ھۆکارێکی دیش تێک شکاندنی ئۆتۆئمیونی خانە دووەمەکانی ئنسۆلین درووستکەرەکان.[١١] ناسینەوەی شەکرە بە سەیرکردنی بڕی شەکریە لە ناو خوێن. جۆری یەکەمی شەکرە جیاواز دەکرێت لە جۆری دووەم بە تێست کردنی بوونی ئۆتۆ ئەنتیبەدی.[١٢]

ھیچ شێوازەکی دیاری کراو نیە بۆ چارە کردنی ئەم نەخۆشیە،[١٣] بەلام وتراوە بە دەرزی ئەنسولین لێدان مرۆڤەکە ئەتوانێ ڕزگاری ببێت[١٤] و ئامۆژگاری ئەکرێت بە خواردنێکی رۆتینی گونجاو و وەرزش کردن. گەر چارەسەر نەکرێت شەکرە لە پاش ماوەیەک کەس نەخۆش تووشی نەخۆشی دڵ دەبێت ھەروەھا تووشی جەڵتە، تێکچوونی گورچیلە و چاو دەبێت.

بەڵام ئەم جۆرە شەکرەیە ٥–١٠٪ نەخۆشی شەکرە دەگرێتەوە.[١٥] دیار نیە چەند کەس ئەم نەخۆشیەی ھەیە، بەڵام دەگوترێت کە ساڵانە ٨٠٬٠٠٠ مناڵ تووشی دەبێت.[١٦] لە ئەمریکا رێژەی تووشبوو یەک کەسە لە ھەر سێ مڵیۆن کەسدا! ئەم نەخۆشیە بەزۆری لە منداڵ و گەنجان دەر ئەکەوێت.[١٧]

نیشانەی جۆری ١ شەکرە[دەستکاری]

نیشانە کلاسیکیەکانی شەکرە زۆری میز کردنو تێنوێتیو برسێتیو خەو نەھاتنو کێش دابەزین دەگرێتەوە.[١٨] ١٢٪ خەڵک کە جۆری ١ شەکرەی ھەیە توشی خەمۆکی ئەبن.[١٩]

نەخۆشەکانی جۆری یەکەمی شەکرە بە زۆری توشی شەکزەی (ketoacidosis) ئەبن٫ نیشانەکانی (ketoacidosis) پێستی وشک و ھەناسەی خێراو میزو تێنوێتی زۆرو رشانەوەو زگ ئێشە لە خۆ دەگرێت.[٢٠]

نزیکەی ٦٪ خەڵک کە جۆری ١ شەکرەی ھەیە ھەروەھا توشی زگ ئێشە ئەبن. بەڵام زۆرینەی کات لە نیشانەی ھەرس کردن دەرناکەوێت.[٢١][٢٢] تێکەڵ بوونی پەیوەندی نێوان نەخۆشی زگ و جۆری ١ شەکرە دەبێتە ھۆکارەک لۆ زیاد کردنی مەترسی مردنو retinopathy. ئەم پەوەندیەش دروست ئەبێت بەھۆی تێکەڵ بوونی ئەو دوو جیناتە وە ھەزوەھا پیس بوونو خواردنی خراپ دەبێتە ھۆکارەک بۆ زگ ئێشەو گەر شەکرەشی ھەبێت.[٢٣]

خەڵکی توشبوو بە شەکرە جۆری ١ زۆرینەی کات بری شەکر لە لەشیا کەمو زیاددەکات. ئەمەش ھۆکاری دیار نییەو پەی دەوترێ «شەکرەی ناجێگیر» بەڵام لەوانەیە ئەمە جار جار لەبەر hyperglycemia یان ketoacidosis ھەندێک جاریش لەبەر hypoglycemia.[٢٤]

شەکرە جۆری ١ لقە بە alopecia areata.[٢٥]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ "Diabetes Fact sheet N°312". WHO. November 2016. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 26 August 2013. لە ڕێکەوتی ٢٩ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە. 
  2. ^ "Types of Diabetes". NIDDK. February 2014. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 16 August 2016. لە ڕێکەوتی ٣١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە. 
  3. ^ "Causes of Diabetes". NIDDK. August 2014. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 10 August 2016. لە ڕێکەوتی ٣١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە. 
  4. ^ "Diabetes Fact sheet N°312". WHO. November 2016. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 26 August 2013. لە ڕێکەوتی ٢٩ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە. 
  5. ^ "Types of Diabetes". NIDDK. February 2014. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 16 August 2016. لە ڕێکەوتی ٣١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە. 
  6. ^ "Causes of Diabetes". NIDDK. August 2014. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 10 August 2016. لە ڕێکەوتی ٣١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە. 
  7. ^ Uspal NG، Schapiro ES (February 2011). "Cataracts as the initial manifestation of type 1 diabetes mellitus". Pediatric Emergency Care. 27 (2): 132–4. PMID 21293223. doi:10.1097/pec.0b013e318209bf0a. 
  8. ^ "Diabetes Fact sheet N°312". WHO. November 2016. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 26 August 2013. لە ڕێکەوتی ٢٩ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە. 
  9. ^ "Causes of Diabetes". NIDDK. August 2014. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 10 August 2016. لە ڕێکەوتی ٣١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە. 
  10. ^ Chiang JL، Kirkman MS، Laffel LM، Peters AL (July 2014). "Type 1 diabetes through the life span: a position statement of the American Diabetes Association". Diabetes Care. 37 (7): 2034–54. PMC 5865481Freely accessible. PMID 24935775. doi:10.2337/dc14-1140. 
  11. ^ "Types of Diabetes". NIDDK. February 2014. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 16 August 2016. لە ڕێکەوتی ٣١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە. 
  12. ^ Chiang JL، Kirkman MS، Laffel LM، Peters AL (July 2014). "Type 1 diabetes through the life span: a position statement of the American Diabetes Association". Diabetes Care. 37 (7): 2034–54. PMC 5865481Freely accessible. PMID 24935775. doi:10.2337/dc14-1140. 
  13. ^ "Diabetes Fact sheet N°312". WHO. November 2016. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 26 August 2013. لە ڕێکەوتی ٢٩ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە. 
  14. ^ "Causes of Diabetes". NIDDK. August 2014. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 10 August 2016. لە ڕێکەوتی ٣١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە. 
  15. ^ Daneman D (March 2006). "Type 1 diabetes". Lancet. 367 (9513): 847–58. PMID 16530579. doi:10.1016/S0140-6736(06)68341-4. 
  16. ^ Chiang JL، Kirkman MS، Laffel LM، Peters AL (July 2014). "Type 1 diabetes through the life span: a position statement of the American Diabetes Association". Diabetes Care. 37 (7): 2034–54. PMC 5865481Freely accessible. PMID 24935775. doi:10.2337/dc14-1140. 
  17. ^ "Causes of Diabetes". NIDDK. August 2014. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 10 August 2016. لە ڕێکەوتی ٣١ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە. 
  18. ^ "Diabetes Fact sheet N°312". WHO. November 2016. لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 26 August 2013. لە ڕێکەوتی ٢٩ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە. 
  19. ^ Roy T، Lloyd CE (October 2012). "Epidemiology of depression and diabetes: a systematic review". Journal of Affective Disorders. 142 Suppl: S8–21. PMID 23062861. doi:10.1016/S0165-0327(12)70004-6. 
  20. ^ "webmd Symptoms Type I Diabetes". لە ڕەسەنەوە ئەرشیڤ کراوە لە 23 June 2013. 
  21. ^ Elfström P، Sundström J، Ludvigsson JF (November 2014). "Systematic review with meta-analysis: associations between coeliac disease and type 1 diabetes". Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 40 (10): 1123–32. PMID 25270960. doi:10.1111/apt.12973. 
  22. ^ See JA، Kaukinen K، Makharia GK، Gibson PR، Murray JA (October 2015). "Practical insights into gluten-free diets". Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology (Review). 12 (10): 580–91. PMID 26392070. doi:10.1038/nrgastro.2015.156. Coeliac disease in T1DM is asymptomatic ...Clinical manifestations of coeliac disease, such as abdominal pain, gas, bloating, diarrhoea and weight loss can be present in patients with T1DM, but are often attributed to poor control of diabetes, gastroparesis or diabetic neuropathy 
  23. ^ Elfström P، Sundström J، Ludvigsson JF (November 2014). "Systematic review with meta-analysis: associations between coeliac disease and type 1 diabetes". Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 40 (10): 1123–32. PMID 25270960. doi:10.1111/apt.12973. 
  24. ^ "Diabetes Mellitus (DM): Diabetes Mellitus and Disorders of Carbohydrate Metabolism: Merck Manual Professional". Merck.com. February 2017. 
  25. ^ Khan Mohammad Beigi P (2018). "Alopecia Areata". Springer International Publishing. پەڕەکان 39–54. ISBN 978-3-319-72133-0. doi:10.1007/978-3-319-72134-7_8.  ون یان واڵا |title= (یارمەتی)

بەستەرە دەرەکییەکان[دەستکاری]

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە جۆری یەکەمی شەکرە تێدایە.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=جۆری_یەکەمی_شەکرە&oldid=646492»