ئیبن موسکوویە
ئیبن موسکوویە بەرپرسێکی فارسی شانسی بوو لە سەردەمی بوەیھی، و فەیلەسوف و مێژوونووس بوو لە مەرکەزی ئێران. وەک ئەفلاتونیزمی کاریگەری ئەو لەسەر فەلسەفەی ئیسلامی بە پلەی یەکەم لە بواری ئەخلاقدایە. نووسەری یەکەمین بەرھەمی گەورەی ئیسلامی بوو لەسەر ئەخلاقی فەلسەفی بە ناونیشانی پاڵاوتنی کارەکتەری (تهذيب الأخلاق)، کە تیشکی خستە سەر ئەخلاقی کردەیی و ھەڵسوکەوت و پاڵاوتنی کارەکتەری. ئەو ئەخلاقی کەسی لە کایەی گشتی جیاکردەوە، و سروشتی ڕزگارکەری عەقڵی لەگەڵ فریو و وەسوەسەی سروشتدا بەراورد کرد. موسکوویە کەسایەتییەکی دیار بوو لە ژیانی ڕۆشنبیری و کولتووری سەردەمی خۆیدا.[١][٢]
ژیان
[دەستکاری]موسکوویە لە شاری ڕی پارێزگای تاران لەدایکبووە، ئەوکات لەژێر کۆنترۆڵی زیارەددا بووە. ڕەنگە موسکوویە زەردەشتی بووبێت بر موسڵمان، بەڵام پێدەچێت زیاتر ئەوە یەکێک لە باوباپیرانی بووبێت کە لە زەردەشتییەوە بووبێتە موسڵمان. لە سەرەتای کارکردنیدا تەمەنی لە بەغدا بەسەر بردووە و لەوێ وەک سکرتێری موحەللەبی وەزیری ئەمیری بوەیھی موعیز ئەلدەوڵە کاری کردووە. ئەو ئەوەندە لە زمانی پاڵەوی شارەزا بووە کە ھەندێک دەقی پێش ئیسلامی بەو زمانە وەرگێڕاوە بۆ زمانی عەرەبی.[ژێدەر پێویستە] دوای خزمەتێکی درێژخایەن بۆ بوەیھیدییەکانی عێراق، موسکوویە چووە دەرباری ڕوکن ئەلدەولە و لەوێ حەوت ساڵ بەسەر دەبات ساڵانێک لەوێ لەگەڵ وەزیری بوەیھی ئەبو ئەفزەل کوڕی عەمید کاریان کرد. لە ساڵی ٩٦٦ کۆمەڵێک غازی (سەربازان) بەرەو کتێبخانەی ڕی ڕێپێوانیان کرد بەڵام موسکوویە توانی ڕزگاری بکات. دوای مردنی دەبوو ئەفزەل کوڕی عەمید لە ساڵی ٩٧٠، موسکوویە بەردەوام بوو لە خزمەتکردنی کوڕی دووەمی دەبوو ئەفزەل لە ساڵی ٩٧٥ لەگەڵیدا بەرەو بەغدا بەڕێکەوتن.
دواتر وەک سکرتێر و کتێبخانەوان بۆ زنجیرەیەک وەزیر کاری کردووە، لەوانە عەدود ئەلدەوڵە. ھەندێک لە سەرچاوەی ھاوچەرخ ئەویان بە برایانی پاکییەوە گرێداوە و ئیدیعایان کردووە کە ھەندێک لە نووسینەکانی لە کۆکردنەوەی پەیامەکانی برایانی پاکی دا بەکارھێنراون.[٣] موسکوویە لە ساڵی ١٠٣٠ لە شاری ئەسفەھان کۆچی دوایی کرد، ئەوکات لەژێر کۆنترۆڵی دەوڵەتی کاکوویەدا بوو.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Oriental Scholars: Gibb، Kramer. Encyclopaedia Dictionary Islam Muslim World, etc, Gibb, Kramer, scholars. 13 vols & 12 vols. 1960-2004.1875.2009.
- ^ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Nasr، Seyyed Hossein (1993-01-01). Introduction to Islamic Cosmological Doctrines, An (بە ئینگلیزی). State University of New York Press. ISBN 978-1-4384-1419-5.
