ھارلم

ھارلم
دامەزران	١ی کانوونی دووەمی ١٦٥٣
ناونراوە لەدوای	Haarlem
وڵات	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
دابەشکاریی کارگێڕی	مانھاتن
پۆتانی شوێن	٤٠°٤٨′٣٣″N ٧٣°٥٦′٥٤″W
دانیشتووان	٣٦٣٬٦٣٣
ڕووبەر	٣٫٨٧١ square mile، ١٠٫٠٣ کیلۆمەتر چوارگۆشە
کۆدی پۆستە	10026، 10039
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ھارلم (بە ئینگلیزی: Harlem) گەڕەکێکی مێژوویییە و دەکەوێتە بەشی باکووری ناوچەی مانھاتن لە شاری نیویۆرک. گرنگییەکی دەوڵەمەندی کولتووری و مێژوویی ھەیە، بەتایبەتی لە چوارچێوەی مێژووی ئەفریقایی-ئەمریکی و گەشەسەندنی بزووتنەوە ھونەری و فیکرییەکاندا.

ھارلم بەدرێژایی ساڵان بە قۆناغی جۆراوجۆری گۆڕانکاریدا تێپەڕیوە. لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا بووە ناوەندێک بۆ ڕێنێسانسی ھارلم، کە قۆناغێکی گەشەسەندنی ھونەری و فیکری بوو لەنێو ئەمریکییە ئەفریقییەکان. لەم ماوەیەدا، ھارلم شوێنی کەسایەتییە دیارەکانی وەک لانگستۆن ھیوز، زۆرا نیل ھێرستن، دوک ئێلینگتۆن و چەندین کەسی دیکە بووە کە بەشدارییەکی زۆریان لە ئەدەب و مۆسیقا و ھونەر و دەربڕینی کولتووریدا کردووە.

ئەم گەڕەکە لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەمدا بەھۆی ململانێی ئابووری و پرسە کۆمەڵایەتییەکان دابەزینی بەخۆیەوە بینی؛ بەڵام لە دەیەکانی ڕابردوودا، ھارلم ھەوڵی بوژاندنەوەی بەسەردا ھاتووە کە یارمەتیدەر بووە لە گەڕاندنەوەی زیندوویی و گرنگی کولتوورییەکەی. جێنتریفیکاسیۆن گۆڕانکاری لە دیمۆگرافیا و دیمەنی ناوچەکەدا ھێناوە بەڵام مشتومڕەکانی لەسەر پاراستنی میراتە دەوڵەمەندە کولتوورییەکانی لێکەوتەوە.

ھارلم بە دیمەنە ھونەرییە زیندووەکانی ناسراوە، چەندین شانۆ میوانداری نمایشەکانیان دەکەن لە نمایشەکانی برادۆیەوە تا بەرھەمە ناوخۆیییەکان. شانۆی ئەپۆلۆ شوێنێکی ئایکۆنییە کە ڕۆڵێکی بەرچاوی ھەبووە لە نمایشکردنی بەھرەمەندە ئەفریقییەکان-ئەمریکییەکان لە ساڵی ١٩٣٤ەوە کە کرایەوە. ھەروەھا گەڕەکەکە شانازی بە چەندین شوێنی دیارەوە دەکات وەک پارکەکەی مارکوس گارڤی (لە بنەڕەتدا ناوی پارکی ماونت مۆریسە)، کە شوێنی سەوزایی بۆ چالاکییە وەرزشییەکان پێشکەش دەکات و میوانداری بۆنە کۆمەڵایەتییەکان دەکات. مۆزەخانەی ستۆدیۆ لە شاری ھارلم ھونەری ھاوچەرخی ئەفریقایی-ئەمریکی پیشان دەدات لە ھەمان کاتدا کارە مێژوویییەکانی پەیوەست بە کولتوری ڕەشپێستەکان دەپارێزێت.

چێشتخانە ڕۆڵێکی دانەبڕاو دەگێڕێت لە ناسنامەی ھارلم لەگەڵ چەندین چێشتخانە کە خواردنی ڕۆحی تایبەت پێشکەش دەکەن وەک مریشکی سوورکراوە، سەوزەی کۆلارد، ماکارۆنی و پەنیر، لەنێو خواردنەکانی تردا. چێشتخانەی سیلڤیا یەکێکە لە بەناوبانگترین شوێنەکان کە لە ساڵی ١٩٦٢ەوە بە پێشکەشکردنی خواردنی ئاسوودەیی نەریتی باشوور ناسراوە.

ئەمڕۆ ھارلم بەردەوامە لە کۆمەڵگەیەکی ھەمەچەشن کە دانیشتووانەکەی لە پاشخانی جیاوازەوە ھاتوون. وەک ناوەندێکی ڕۆشنبیری گرنگ دەمێنێتەوە، ئاھەنگ دەگێڕێت بۆ مێژووەکەی و پەرەپێدانی دەربڕینی ھونەری لە ڕێگەی گەلەری و شوێنی مۆسیقا و بۆنە کۆمەڵایەتییەکان. تێکەڵە ناوازەکەی ھارلم لە مێژوو و ھونەر و کولتوور، وای لێدەکات کە گەڕەکێکی سەرنجڕاکێش بێت بۆ گەڕان و ئەزموونکردن.