کۆنستانتینی مەزن
کۆنستانتینی مەزن پاشای ئیمپراتۆریی ڕۆم بوو کە ئایینی مەسیحییەتی کرد بە ئایینی فەرمی ئیمپراتۆریی ڕۆم.[١]
سەرچاوەناسی
[دەستکاری]کۆنستنتین وەک فەرمانڕەوایەکی گرنگ ھەمیشە کەسایەتییەکی مشتومڕاوی بووە. ھەڵچوون و گۆڕانکارییەکانێک کە لە ناوبانگی ئەو دەبیندرێن، لە بوونی سەرچاوە مێژوویەکان لەبارەی حوکمڕانی ئەو سەرچاوەی گرتووە. ئەم ھەڵچوونانە زۆر و وردن و زۆرجار یەکلایەنەن. ھیچ سەرچاوەیەکی مێژوویی و ژیاننامەی سەردەمی کۆنستانتین سەبارەت بە ژیان و حوکمڕانییەکەی نەماوە. نزیکترین جێگرەوە بۆ ژیاننامەیەکی مێژوویی ئەو، ژیانی کۆنستانتین کە لەلایەن یوسبیۆسی قەیسەرییەوە نووسراوە، کە تێکەڵەیەک لە ستایش و پیرۆزکردنە و لە نێوان ساڵانی ٣٣٥ و دەوروبەری ٣٣٩ نووسراوە. ئەم کتێبە باسی فەزیلەتی ئەخلاقی و ئایینی کۆنستانتین دەکات و وێنەیەکی ئەرێنی و مشتومڕاوی کۆنستانتین دەخاتە ڕوو و مێژوونووسانی دواتر چەندین جار تەحەدای ڕەوایەتییەکەی کردووە. تەواوترین ژیاننامەی ئەلمانی کۆنستانتین ھەمان «ڤاڵسیانۆسیھ»،[٢] بەرھەمێکە کە مێژووی نادیار[٢] تیشکی خستووەتە سەر ڕووداوە سەربازی و سیاسییەکان و چاوپۆشی لە بابەتە کەلتووری و ئایینییەکان دەکات.[٢]لەبارەی مردنی گۆشەگیرکەران لەلایەن لاکتانتیۆسەوە، کە ڕیساڵی سیاسی و مەسیحییە لەسەر سەردەمی دیۆکلیتیان و تێترارکی، وردەکاری بەنرخی سەبارەت بە پێشینەکانی کۆنستانتین و ژیانی سەرەتایی دەخاتە ڕوو. مێژووی کڵیسایی کڵیسای کاتۆلیک لە نووسینی سێ نووسەری سۆکرات، سۆزۆمێن و تیۆدۆر باس لە مشتومڕەکانی کڵیسایی سەردەمی دواتری کۆنستانتین دەکات. ئەم کتێبە مێژوویییە لە سەردەمی تیۆدۆسی دووەم (٤٠٢–٤٥٠ زایینی) نووسراوە، سەدەیەک دوای حوکمڕانی کۆنستانتین و ئەم مێژوونووسانەی کڵێسا لە ڕێگەی چەواشەکاری و زانیاری ھەڵە و سەرلێشێواوی بە ئەنقەست ڕووداوە مێژوویی و تیۆلۆژییەکانی سەردەمی کۆنستانتین تەمومژاوی دەکەن. ھەروەھا نووسینەکانی ھەمان سەردەمی کۆنستانتین، قەشەی ئەسکەندەریە ئەتاناسۆس (کۆچی دوایی کردووە لە ساڵی ٣٧٣ی زایینی) و مێژووی کڵێسا (ئاریانیزم)، فیلۆستۆرجیۆس ماونەتەوە، ھەرچەندە لایەنگری و لایەنگرییان کەمتر نییە.
ئەو نووسینانەی کە بە نموونە یان پوختە ناسراون، وەکو د سیزاریبوس لە نووسینی ئۆریلیۆس ڤیکتۆر، برویاریۆمی یۆترۆپیۆس، برویاریۆمی فێستۆس و نامەی قەیسەرەکان لەلایەن نووسەرێکی نەناسراوەوە، پوختەیەکی کۆمپاکت و عەلمانی لە ڕووداوە سیاسی و سەربازییەکانی ئەو سەردەمە دەخەنە ڕوو. سروودەکانی لاتین کۆمەڵە سروودێکی کۆتایی سەدەی ٣ و سەرەتای سەدەی چوارە کە زانیاری بەنرخ لەبارەی سیاسەت و ئایدۆلۆژیای وڵات و ھەروەھا سەردەمی تێترارکی و سەرەتای ژیانی قوستەنتین دەدات. تەلارسازی ھەمان سەردەمی کۆنستانتین، وەک کەوانەکەی کۆنستانتین لە ڕۆما و کۆشکەکانی گامزیگارد و کۆرۆدۆبا لە ئیسپانیا ئەو نووسراو و دراوانەی کە لەم سەردەمەدا ماونەتەوە تەواوکەری سەرچاوە ئەدەبییەکانن.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ http://www.britannica.com/eb/article-9109633/Constantine-I ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ ئ ا ب ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریOdahlنەدراوە
