کڕێش

کڕێش یان تۆشكه‌ حاڵه‌تێكی پێسته كه به شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی تووشی پێستی سه‌ر ده‌بێت.^[١] نیشانه‌كانی بریتین له هه‌ڵوه‌رینی توێژاڵی یان خانه مردووه‌كانی پێستی سه‌ر و خورشتێكی كه‌م یان مامناوه‌ند. ئه‌گه‌ر حاڵه‌ته‌كه خراپتر بوو ئه‌وه ده‌بێته هۆی هه‌لئاوسانی پێست (seborrhoeic dermatitis).^[١]

هۆكاره‌كه‌ی تا ئێستا نادیاره به‌ڵام وا باوه‌ڕده‌كرێت كۆمه‌ڵێك كۆلكه‌ی بۆماوه‌یی و ژینگه‌یی بگرێته‌وه.^[١] به‌هۆی كه‌می دروستی و خاوێنی نییه. له‌وانه‌یه له وه‌رزی زستان خراپتر ببێت.^[٢] هۆكاری بنچینه‌یی و چۆنییه‌تی ڕوودانی ئه‌و حاڵه‌ته ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ گه‌شه‌كردنی له ڕاده‌به‌ده‌ری خانه‌كانی پێست.^[٣] ده‌ست نیشانكردنی حاڵه‌ته‌كه (به ئینگلیزی: diagnosis) پاش به دیار كه‌وتنی نیشانه‌كان ده‌كرێت.^[١]

هیچ چاره‌سه‌رێكی زانراو نییه بۆ ئه‌وه‌ی حاڵه‌ته‌كه ڕاسته‌وخۆ چاره‌سه‌ر بكات،^[٤] به‌ڵام ده‌توانرێت هه‌ندێك ده‌رمان یان كرێمی دژه كه‌ڕوویی (به ئینگلیزی: Antifungal Medication) به‌كاربهێنرێت بۆ باشتركردنی حاڵه‌ته‌كه.^[١] تۆشكه تووشی نزیكه‌ی له سه‌دا په‌نجای پێگه‌یشتوان ده‌بێت، نێرینه زیاتر له مێیینه توشی تۆشكه ده‌بن.^[١] زیاتر له‌پاش باڵغبوون و له ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاری ئه‌و حاڵه‌ته به دیار ده‌كه‌وێت و بڕه بڕه رێژه‌كه‌ی كه‌م ده‌بێته‌وه تا پاش ته‌مه‌نی ٥٠ ساڵی.^[١]

نیشانه‌كان

نیشانه‌كانی تۆشكه بریتین له خورانی پێستی سه‌ر و هه‌ڵوه‌رینی خانه مردووه‌كانی پێستی سه‌ر شێوه‌ی پروشه‌ی ورد و سپی.^[٥] په‌ڵه‌ی سوور، هه‌ندێك ناوچه‌ی چه‌ور له‌سه‌ر پێست و هه‌ستكردن به قدیلانه له‌سه‌ر پێست هه‌ندێكیترن له نیشانه‌كان.^[٦]

هۆیه‌كان

له كاتێكدا كه چینه‌كانی پێست خۆیان ده‌گۆڕن یان ئاڵوگۆڕ ده‌كرێن له‌گه‌ڵ خانه‌ی نوێ، خانه كۆنه‌كان پاڵیان پێوه‌ده‌نرێت بۆ ده‌ره‌وه و به‌شی سه‌ره‌وه‌ى پێست كه له‌وێدا ده‌مرن و هه‌ڵده‌وه‌رێن وه‌كو پروشه یان كلۆی به‌فر. بۆ زۆربه‌ی كه‌سه‌كان ئه‌و توێژاڵانه‌ی پێست زۆر بچووكن تا ببینرێن. هه‌رچۆنێك بێت هه‌ندێك بارودۆخ واده‌كات كه ئه‌و ئاڵوگۆڕییه‌ی خانه‌كان نائاساییانه خێرابێت. خۆی له خۆیدا ئه‌و ئاڵوگۆرییه (پێڕاگه‌یشتن و هه‌ڵوه‌رینی خانه‌كان) له ماوه‌ی مانگێكدا ڕووده‌دات به‌ڵام وا گریمانه ده‌كرێت كه ئه‌و كه‌سانه‌ی تۆشكه‌یان هه‌یه، خانه‌كان له ماوه‌ی ٢–٧ ڕۆژ ئاڵوگۆڕییه‌كه بكه‌ن. له ئه‌نجامدا، ئه‌و خانه مردووانه‌ی پێست به شێوه‌ی تۆپه‌ڵێكی گه‌وره و چه‌ور هه‌ڵده‌وه‌رن وه‌كو كڵۆی سپی یان خۆڵه‌مێشی له‌سه‌ر پێستی سه‌ر، پرچ، جل و به‌رگ ده‌رده‌كه‌ون.

به‌پێی توێژینه‌وه‌یه‌ك، ئه‌نجامی دروستبوونی تۆشكه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سێ كۆلكه یان هۆكار:

چه‌وری پێست^[٧]
پاشماوه‌ی سازوچوویی (میتابۆلی) ورده-زینده‌وه‌ره‌كان (microorganisms)ی پێست.^[٨]^[٩]^[١٠]^[١١]^[١٢]
لاوازی و هاستیاری تاكه كه‌س

ورده-زینده‌وه‌ره‌كان

به پێی توه‌ژینه‌وه‌یه‌كی ساڵی ٢٠١٦، به‌كتریا (Propionibacterium و Staphylococcus به شێوه‌یه‌كی سه‌ره‌كی) گرینگتره له كه‌ڕوو بۆ دروستبوونی تۆشكه. ئاماده‌بوونی به‌كتریاش له ژێر كاریگه‌ری بڕی ئاو و چه‌وری پێستبوو.^[١٣]

چاره‌سه‌ر

دژه كه‌ڕوویی

چاره‌سه‌ره دژه كه‌ڕووییه‌كان وه‌كو (ketoconazole, Zinc pyrithione, Selenium disulfide) كاریگه‌ر بوونه.^[١٤] وا دیاره Ketoconazole كاریگه‌ریه‌كی درێژخایه‌نتری هه‌یه.^[١٥]

Ciclopirox زۆر به‌كاردێت وه‌كو دژه تۆشكه له زۆربه‌ی ئاماده‌كارییه‌كاندا.^[١٦]

تاری خه‌ڵووز (قیڕی خه‌ڵووز)

واده‌كات كه هه‌ڵوه‌رینی خانه‌كان له چینی سه‌ر سه‌ره‌وه‌ی پێست ڕووبدات و گه‌شه‌كردنی خانه نوێیه‌كان هێواش ده‌كاته‌وه.^[١٧]

درم ناسی

تۆشكه تووشی نزیكه‌ی له سه‌دا (٥٠)ی پێگه‌یشتووه‌كان ده‌بێت.^[١٨]

سەرچاوەکان

به پێی فه‌رهه‌نگی ئۆكسفۆردی ئینگلیزی، وشه‌ی (dandruff) واتا تۆشكه له ساڵی (١٥٤٥)ه‌وه سه‌لمێنراوه به‌ڵام تا ئێستا بنچینه‌ی وشه‌كه نه‌زانراوه.

^ ^ئ ^ا ^ب ^پ ^ت ^ج ^چ «Seborrheic Dermatitis and Dandruff: A Comprehensive Review». Journal of Clinical and Investigative Dermatology. 3 (2). 2015. doi:10.13188/2373-1044.1000019. PMC 4852869. PMID 27148560.
^ «Dandruff: the most commercially exploited skin disease». Indian Journal of Dermatology. 55 (2): 130–4. 2010. doi:10.4103/0019-5154.62734. PMC 2887514. PMID 20606879.{{cite journal}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: unflagged free DOI (بەستەر)
^ «Dandruff: the most commercially exploited skin disease». Indian Journal of Dermatology. 55 (2): 130–4. 2010. doi:10.4103/0019-5154.62734. PMC 2887514. PMID 20606879.{{cite journal}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: unflagged free DOI (بەستەر)
^ The Encyclopedia of Skin and Skin Disorders (Third ed.). Facts On File, Inc. 2007. p. 100. ISBN 978-0-8160-6403-8. لە 19 May 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |archivedate= (یارمەتی)
^ Turner، GA (Aug 2012). «Stratum corneum dysfunction in dandruff». International Journal of Cosmetic Science. 34 (4): 298–306. doi:10.1111/j.1468-2494.2012.00723.x. PMC 3494381. PMID 22515370.
^ «What Is Dandruff? Learn All About Dandruff». Medical News Today. لە 10 August 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |archivedate= (یارمەتی)
^ Ro BI، Dawson TL (2005). «The role of sebaceous gland activity and scalp microfloral metabolism in the etiology of seborrheic dermatitis and dandruff». J. Investig. Dermatol. Symp. Proc. 10 (3): 194–7. doi:10.1111/j.1087-0024.2005.10104.x. PMID 16382662.
^ Ashbee HR، Evans EG (2002). «Immunology of Diseases Associated with Malassezia Species». Clin. Microbiol. Rev. 15 (1): 21–57. doi:10.1128/CMR.15.1.21-57.2002. PMC 118058. PMID 11781265.
^ Batra R، Boekhout T، Guého E، Cabañes FJ، Dawson TL، Gupta AK (2005). «Malassezia Baillon, emerging clinical yeasts». FEMS Yeast Res. 5 (12): 1101–13. doi:10.1016/j.femsyr.2005.05.006. PMID 16084129.
^ Dawson TL (2006). «Malassezia and seborrheic dermatitis: etiology and treatment». Journal of Cosmetic Science. 57 (2): 181–2. PMID 16758556.
^ Gemmer CM، DeAngelis YM، Theelen B، Boekhout T، Dawson Jr TL (2002). «Fast, Noninvasive Method for Molecular Detection and Differentiation of Malassezia Yeast Species on Human Skin and Application of the Method to Dandruff Microbiology». J. Clin. Microbiol. 40 (9): 3350–7. doi:10.1128/JCM.40.9.3350-3357.2002. PMC 130704. PMID 12202578.
^ Gupta AK، Batra R، Bluhm R، Boekhout T، Dawson TL (2004). «Skin diseases associated with Malassezia species». J. Am. Acad. Dermatol. 51 (5): 785–98. doi:10.1016/j.jaad.2003.12.034. PMID 15523360.
^ «Dandruff is associated with the conjoined interactions between host and microorganisms». Scientific Reports. 6: 24877. 2016. doi:10.1038/srep24877. PMC 4864613. PMID 27172459.
^ Turner، GA (Aug 2012). «Stratum corneum dysfunction in dandruff». International Journal of Cosmetic Science. 34 (4): 298–306. doi:10.1111/j.1468-2494.2012.00723.x. PMC 3494381. PMID 22515370.
^ Turner، GA (Aug 2012). «Stratum corneum dysfunction in dandruff». International Journal of Cosmetic Science. 34 (4): 298–306. doi:10.1111/j.1468-2494.2012.00723.x. PMC 3494381. PMID 22515370.
^ «Efficacy of betamethasone valerate 0.1% thermophobic foam in seborrhoeic dermatitis of the scalp: An open-label, multicentre, prospective trial on 180 patients». Current Medical Research and Opinion. 19 (4): 342–5. 2003. doi:10.1185/030079903125001875. PMID 12841928.
^ GENERIC NAME(S): Coal TarFind Lowest Prices (١٦ی ئابی ٢٠١٧). «Anti-Dandruff (coal tar)». WebMD. لە ١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ Turner، GA (Aug 2012). «Stratum corneum dysfunction in dandruff». International Journal of Cosmetic Science. 34 (4): 298–306. doi:10.1111/j.1468-2494.2012.00723.x. PMC 3494381. PMID 22515370.

دەروازەی پزیشکی

[Bor2015-1] ئ ^ا ^ب ^پ ^ت ^ج ^چ «Seborrheic Dermatitis and Dandruff: A Comprehensive Review». Journal of Clinical and Investigative Dermatology. 3 (2). 2015. doi:10.13188/2373-1044.1000019. PMC 4852869. PMID 27148560.

[Rang2010-2] «Dandruff: the most commercially exploited skin disease». Indian Journal of Dermatology. 55 (2): 130–4. 2010. doi:10.4103/0019-5154.62734. PMC 2887514. PMID 20606879.{{cite journal}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: unflagged free DOI (بەستەر)

[Rang20103-3] «Dandruff: the most commercially exploited skin disease». Indian Journal of Dermatology. 55 (2): 130–4. 2010. doi:10.4103/0019-5154.62734. PMC 2887514. PMID 20606879.{{cite journal}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: unflagged free DOI (بەستەر)

[Turk2007-4] The Encyclopedia of Skin and Skin Disorders (Third ed.). Facts On File, Inc. 2007. p. 100. ISBN 978-0-8160-6403-8. لە 19 May 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |archivedate= (یارمەتی)

[Tur2012-5] Turner، GA (Aug 2012). «Stratum corneum dysfunction in dandruff». International Journal of Cosmetic Science. 34 (4): 298–306. doi:10.1111/j.1468-2494.2012.00723.x. PMC 3494381. PMID 22515370.

[6] «What Is Dandruff? Learn All About Dandruff». Medical News Today. لە 10 August 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |archivedate= (یارمەتی)

[pmid_16382662-7] Ro BI، Dawson TL (2005). «The role of sebaceous gland activity and scalp microfloral metabolism in the etiology of seborrheic dermatitis and dandruff». J. Investig. Dermatol. Symp. Proc. 10 (3): 194–7. doi:10.1111/j.1087-0024.2005.10104.x. PMID 16382662.

[8] Ashbee HR، Evans EG (2002). «Immunology of Diseases Associated with Malassezia Species». Clin. Microbiol. Rev. 15 (1): 21–57. doi:10.1128/CMR.15.1.21-57.2002. PMC 118058. PMID 11781265.

[9] Batra R، Boekhout T، Guého E، Cabañes FJ، Dawson TL، Gupta AK (2005). «Malassezia Baillon, emerging clinical yeasts». FEMS Yeast Res. 5 (12): 1101–13. doi:10.1016/j.femsyr.2005.05.006. PMID 16084129.

[deangelis-10] Dawson TL (2006). «Malassezia and seborrheic dermatitis: etiology and treatment». Journal of Cosmetic Science. 57 (2): 181–2. PMID 16758556.

[11] Gemmer CM، DeAngelis YM، Theelen B، Boekhout T، Dawson Jr TL (2002). «Fast, Noninvasive Method for Molecular Detection and Differentiation of Malassezia Yeast Species on Human Skin and Application of the Method to Dandruff Microbiology». J. Clin. Microbiol. 40 (9): 3350–7. doi:10.1128/JCM.40.9.3350-3357.2002. PMC 130704. PMID 12202578.

[12] Gupta AK، Batra R، Bluhm R، Boekhout T، Dawson TL (2004). «Skin diseases associated with Malassezia species». J. Am. Acad. Dermatol. 51 (5): 785–98. doi:10.1016/j.jaad.2003.12.034. PMID 15523360.

[13] «Dandruff is associated with the conjoined interactions between host and microorganisms». Scientific Reports. 6: 24877. 2016. doi:10.1038/srep24877. PMC 4864613. PMID 27172459.

[Tur20122-14] Turner، GA (Aug 2012). «Stratum corneum dysfunction in dandruff». International Journal of Cosmetic Science. 34 (4): 298–306. doi:10.1111/j.1468-2494.2012.00723.x. PMC 3494381. PMID 22515370.

[Tur20123-15] Turner، GA (Aug 2012). «Stratum corneum dysfunction in dandruff». International Journal of Cosmetic Science. 34 (4): 298–306. doi:10.1111/j.1468-2494.2012.00723.x. PMC 3494381. PMID 22515370.

[16] «Efficacy of betamethasone valerate 0.1% thermophobic foam in seborrhoeic dermatitis of the scalp: An open-label, multicentre, prospective trial on 180 patients». Current Medical Research and Opinion. 19 (4): 342–5. 2003. doi:10.1185/030079903125001875. PMID 12841928.

[17] GENERIC NAME(S): Coal TarFind Lowest Prices (١٦ی ئابی ٢٠١٧). «Anti-Dandruff (coal tar)». WebMD. لە ١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[Tur20125-18] Turner، GA (Aug 2012). «Stratum corneum dysfunction in dandruff». International Journal of Cosmetic Science. 34 (4): 298–306. doi:10.1111/j.1468-2494.2012.00723.x. PMC 3494381. PMID 22515370.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٧]

[١٨]