حیزب
حیزب یان پارت یان لایەن ڕێکخراوێکە کە بۆ کاریگەری لە سەر میری بناغە دادەنرێت؛ پارت ئەم کاریگەریییە لە ڕێگای نوێنەرەکانی خۆیەوە ئەنجام دەدات.[١]
ھۆکاری ھەبوونی پارتی ڕامیاری
[دەستکاری]پارتە ڕامیاریییەکان تایبەتمەندیییەکە لە ھەموو وڵاتاندا بوونیان ھەیە. نزیکەی ھەموو وڵاتانی دیموکراسی پارتی ڕامیاری بەھێزیان ھەیە و زۆرێک لە زانایانی ڕامیاری ئەو وڵاتانەی کەمتر لە دوو پارتیان ھەیە بە مەرجی پاوانخواز دەزانن. ئەم سەرچاوانە ڕێگە دەدەن وڵاتێک کە چەندین پارتی کێبڕکێکاری ھەبێت مەرج نییە دیموکراسی بێت؛ و ڕامیاری زۆرێک لە وڵاتە تاکڕەوەکان لە دەوری یەک پارتی ڕامیاری باڵادەست ڕێکخراوە. بەربڵاوی و دەسەڵاتی پارتە ڕامیاریییەکان لە نزیکەی ھەموو وڵاتێکی نوێ، وایکردووە زانایان ئاماژە بەوە بکەن کە بوونی پارتە ڕامیاریییەکان نزیکە لە یاسایەکی ڕامیاری، و بپرسن بۆچی پێدەچێت پارتەکان بەشێکی بنەتەڕیی وڵاتە نوێیەکان بن. زانایانی ڕامیاری چەند ڕوونکردنەوەیەکیان ھێناوەتە ئاراوە کە بۆچی پارتە ڕامیاریییەکان دیاردەیەکی ڕامیاری نزیکەی گشتگیرن.[٢]
دابەشبوونی کۆمەڵایەتی
[دەستکاری]یەکێک لە ڕوونکردنەوە بنچینەیییەکانی پشت بوونی پارتە ڕامیاریییەکان ئەوەیە کە لە دووبەرەکی پێشوەختە لەنێوان خەڵکدا سەھەڵدەدەن، کۆمەڵگە بە شێوەیەکی دیاریکراو دابەش دەبێت، پارتێک بۆ ڕێکخستنی ئەم دابەشبوونە بۆ کێبڕکێی ھەڵبژاردن دروست دەبێت. تا ساڵانی ١٩٥٠ ئابووریناسان و زانایانی ڕامیاری نیشانیاندا کە ڕێکخراوە پارتییەکان دەتوانن سوود لە دابەشکردنی پەسەندکردنی دەنگدەران لەسەر پرسە ڕامیاریییەکان وەربگرن، خۆیان ڕێکبخەن لە وەڵامی ئەوەی کە دەنگدەران پێیانوابوو کێبڕکێکارترە. لە شەستەکانی سەدەی ڕابردووەوە ئەکادیمیستەکان دەستیان کردووە بە دەستنیشانکردنی ئەو دابەشبوونە کۆمەڵایەتیییانەی لە وڵاتانی جیاوازدا کە ڕەنگە پارتی تایبەتیان لێکەوتبێتەوە، وەک دابەشبوونی ئایینی لە ھەندێک وڵاتدا کە ڕەنگە لەوێ پارتی ئایینی بەرھەم ھێنابێت.[٢]
ھاندانە تاک کۆمەڵگەییەکان
[دەستکاری]ڕوونکردنەوەیەکی جێگرەوە بۆ ھەموو شوێنێکی پارتەکان لە سەرانسەری جیھاندا ئەوەیە کە پێکھێنانی لایەنێک ھاندانێکی گونجاو بۆ کاندیدەکان و یاسادانەران دابین دەکات؛ بۆ نموونە بوونی لایەنە ڕامیاریییەکان کاندیدەکان لە سەرانسەری فەرمانگە جوگرافیییەکاندا ھەماھەنگ دەکات بەجۆرێک کە کاندیدێک لە بازنەیەکدا ھاندەرێکی ھەبێت بۆ ھاوکاریکردنی کاندیدێکی ھاوشێوە لە بازنەیەکی جیاوازدا. پارتە ڕامیاریییەکان دەتوانن میکانیزمێک بن بۆ ڕێگریکردن لە کاندیدەکان کە ئامانجی ھاوشێوەیان ھەیە لەکاتی بانگەشەی ھەڵبژاردن یان فەرمانڕەواتیدا بە زیانی یەکتر مامەڵە بکەن. ئەمەش یارمەتیدەرە بۆ ڕوونکردنەوەی ھەموچەشنی پارتەکان چونکە ئەگەر کۆمەڵێک کاندید پارتێکیان پێکھێنابێت و کەمتر ئازاری یەکتر بدەن، ئەوا لە درێژخایەندا ئاستێکی باشتریان دەبێت لە چاو سیاسەتمەدارە بێ پەیوەندیدارەکان و بەم شێوەیەش ئەو سیاسەتمەدارانەی سەر بە پارتیان ھەیە، لە کێبڕکێکردن لەگەڵ سیاسەتمەدارە بێ پەیوەندیدارەکان دوور دەخرێنەوە.[٢]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Mc Donald, Neil (1963). The Study of Political Parties. New York.
- ^ ئ ا ب «حزب سياسي»، ويكيبيديا (بە عەرەبی)، 2023-03-19، لە 2023-04-24 ھێنراوە
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە حیزب تێدایە. |