موکەڕەم تاڵەبانی

موکەڕەم تاڵەبانی

موکەڕەم تاڵەبانی:(١٩٢٣) نووسەر ، چالاكی سیاسی ، لەنەتەوەی كورد بووە.

سەرەتای ژیان و خوێندنی

موکەڕڕەم کوڕی جەمال کوڕی شێخ محەمەدعەلیی تاڵەبانی و دایکیشی شوکرییەی کچی جەلالی مەلا مەعرووفی زەنگەنەیە، ١٩٢٣ لە گەڕەکی (بەرتەکیە)ی شاری کەرکووک لەدایک بووە. تەمەنی منداڵیی لە دێی (زەرداو)ی باشووری شاری (کفری) بەسەربردووە. خوێندنی سەرەتاییشی لەوێ دەست پێکردووە، پاشان سەرەتایی و ناوەندی و ئامادەییی لە کەرکووک تەواوکردووە.

حیزبی ھیوا

١٩٣٧ لەگەڵ چەند قوتابییەکی دیکە کۆمەڵی (دارکەر)یان دامەزراندووە، کە دواتر حیزبی (ھیوا)ی لێ کەوتووەتەوە و ڕەفیق حیلمی بووە بە سەرۆکی. ١٩٤٣ لە کۆلیجی حقووق وەرگیراوە. ئەو ساڵانە چەند جارێک لەگەڵ چەند ئەندامێکی سەرکردایەتیی (ھیوا) دەستگیرکراوە. کە حیزبی ھیوایش لەبەریەک ھەڵوەشاوەتەوە، ١٩٤٥ بووە بە ئەندامی (حیزبی شیوعیی عیراق).

حیزبی شیوعیی عیراق

١٩٤٦ خوێندنی حقووقی بە تەواوبوون گەیاندووە و گەڕاوەتەوە بۆ کەرکووک و کەوتووەتە پارێزەری و داکۆکیکردن لە گیراوانی دادگای عورفی و سەرانی حیزبی شیوعی لە بەغدا تا ١٩٤٨. ئەو ساڵە لەگەڵ کۆمەڵێک سەرکردە و ئەندامی حیزبی شیوعی گیراوە و سزای حەوت ساڵ زیندان و سێ ساڵ دەستبەسەری دراوە. زیندانەکەی لە بەندیخانەکانی بەغدا و باقووبە و دەست بەسەرییەکەیشیی لە (بەدرە) و (کفری) بەسەربردووە.

ئینحیساری تووتن

پاش ١٤/٧/١٩٥٨ کراوە بە بەڕێوەبەری گشتیی ئیدارەخانەی ئینحیساری تووتن و پاشتر کە وەزارەتی کشتوکاڵ دامەزراوە، بووە بە پشکنێری گشتی و ئەمجا ڕاوێژکار- ١٩٦٨. لە کودەتای ٨/٢/١٩٦٣ی بەعسییەکاندا گیراوە و دادگای کودەتاچییەکان حوکمی ٣,٥ ساڵ زیندانی داوە و ساڵی ١٩٦٥ ئازادکراوە. ١٩٦٨ کە بەعسییەکان ھاتنەوە سەر کار، گەڕاوەتەوە سەر کاری خۆی.

گەواھینامەی دکتۆرا

١٩٧٣ گەواھینامەی دکتۆرای لەسەر (چاککردنی کشتوکاڵ و گەشەکردنی کۆمەڵایەتی لە دێھاتی عیراقدا) وەرگرتووە. ١٩٧٥ دووەم گەواھینامەی ناووکی لەسەر (دووفاقیی موڵکداری لە میزۆپۆتامیادا) بەدەستھێناوە. ١٩٧٢ بە وەزیری ئاودێری دامەزراوە و ١٩٧٧ گواستراوەتەوە بۆ وەزارەتی گواستنەوە.

ڕێکخراوی جیھانیی ئاودێری

١٩٧٤ سەرۆکایەتیی وەفدی عیراقی کردووە لە دووەم کۆنگرەی یەکێتیی کۆمەڵەکانی دۆستایەتی و پێوەندیی ڕۆشنبیریدا لە مۆسکۆ، ١٩٧٦ لە یەکەم کۆنگرەی ڕێکخراوی جیھانیی ئاودێریدا و ١٩٧٧ لە کۆنگرەی نوێنەرانی کۆمەڵەکانی بیانیی دۆستایەتیی یەکێتیی سۆڤیەت دا بەشدار بووە. کە نێوانی حیزبی بەعس و حیزبی شیوعی تێکچووە، لە ١٩٧٩دا دەستی کێشاوەتەوە و خانەنشین بووە. ١٩٨٦ لە ئەنجامی گفتوگۆیەکیەوە لەگەڵ "سەدام حسێن"ی سەرکۆماری عیراق، داوای لێ کراوە ناوبژیی نێوان شۆڕشی کورد و حکوومەت بکا و ئەم کارەی تا ساڵی ٢٠٠٣ درێژەی کێشاوە.

بەرهەمەكانی

موکەڕەم تاڵەبانی، سەرۆکی نووسینی گۆڤارەکانی (الثقافة الجديدة، شمس كردستان - ڕۆژی کوردستان، النقل والتنمية) بووە.

گەلێک نووسین و کتێبی بڵاوکراوە و دەستنووسیشی ھەن:

• في سبيل اصلاح زراعي جذري في العراق، شركة الطبع والنشر الأهلية- بغداد، 1969، ١٩٦٩
• آراء في مفهوم وقضايا الاصلاح الزراعي، بغداد، 1971 (بالاشتراك مع كاظم حبيب)
• شێخ ڕەزای تاڵەبانی- ژیانی، پەروەردەی، بیروباوەڕی، شیعری، ٢٠٠١
• الشيخ عبدالرحمن الطالباني- العالم المتصوف وشاعر العشق الالهي ومرشد الطريقة القادرية الطالبانية، ثلاثة أجزاء، 2001
• حزب هيوا في قيادة الحركة القومية الكردية، السليمانية، 2001
• ابراهيم خان ثائر من كردستان، بغداد، 1971
• كيف تكون خبيراً في حديقتك البيتية (من الانكليزية)
• حزب هيوا، (من منشورات مركز خاك للمطبوعات والنشر)، مطبعة خاك- السليمانية، 2002
• كوردستان اتحاد اختياري، أم الحاق قسري، (من منشورات مركز خاك للمطبوعات والنشر)، مطبعة خاك- السليمانية
• يسألونك عن الأنفال، (من منشورات مركز خاك للمطبوعات والنشر)، مطبعة خاك- السليمانية، 2003

ئەم دەستنووسانەیشی ھەن:

• نحو الحل الصحيح للمسألة القومية الكردية في العراق
• أسباب انهيار الاتحاد السوفيتي
• النظام العالمي الجديد وآفاق حركات التحرر الوطني
• ٤٥ لە کوردستانی ئازاددا
• کورتەدووانێک لە بابەت کێشەی نەتەوایەتی
• كوردستان والتركمان (سێ بەشە)
• الحياة لاتجري دوماً خفيفة ناعمة
• کەی ھۆھۆ دەگەڕێتەوە بۆ زەرداو
• بیرەوەری و ڕووداوەکانی ساڵانی ژیانم (١٥ بەرگ)
• مع ثلاثة من رؤساء الوزارات في تركيا
• وەزارەتی ئاودێری، لە گەندەڵی و بێکارییەوە بۆ پاکی و ئەنجامدانی پڕۆژە ستراتیجییەکان
• سەرەککۆماری ڤەنزوێلا ھۆگۆ شافێز بۆچ ھاتە بەغدا
• بۆ ئەوەی لە پێچ وپەنای مێژوودا شەوارە نەکەین
• سێ ساڵ دەستبەسەری، یان سەربەرزی
• مقابلات دبلوماسية
• رسائل الى صدام حسين، من أجل السلم والديمقراطية والمصالحة الوطنية في العراق (دوو بەرگ)
• زیرەکیی منداڵانی ئەنفال و زرنگەی بادەی مەی
• ئەوانەی لە پەتی سێدارە ڕزگارکران
• المثقفون وحركة التاريخ
• النفط والمسألة الكردية
• ما الذي أدى الى انهيار الاتحاد السوفيتي
• النظام العالمي الجديد وآفاق حركة التحرر الوطني
• شۆڕش و شۆڕشەکانی دژی شۆڕش لە عیراق دا
• ئیستیعماری نوێ و ئامانجی بزووتنەوەی نیشتمانی
• عەبدولکەریم قاسم و کێشەی کورد
• دماء وراء القضبان