شەڕی کورسک
شەڕی کورسک شەڕێکی گەورەی جەنگی جیهانی دووەمی بەرەی ڕۆژهەڵات بوو بە قەبارەی بەرفراوان لە نێوان هێزەکانی ئەڵمانیای نازی و یەکێتی سۆڤیەت لە نزیک کورسک لە باشووری ڕۆژئاوای ڕووسیا لە کۆتایی هاوینی ١٩٤٣، کە لە کۆتاییدا بوو بە گەورەترین شەڕی تانکی لە مێژوودا و لە ئەنجامدا یەکێتی سەۆڤیەت سەرکەوتنی بەدەستهێنا.
| شەڕی کورسک | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | |||||||||
| |||||||||
| شەڕکەرەکان | |||||||||
 ئەڵمانیا |
 یەکێتیی سۆڤیەت | ||||||||
| فەرماندە و سەرکردەکان | |||||||||
| ئێریک ڤۆن مانشتاین | جۆرجی ژوکۆڤ | ||||||||
| ھێز | |||||||||
|
٧٨٠،٩٠٠ پیاو ٢،٩٢٨ تانک ٩،٩٦٦ چەک و هاوەن |
١،٩١٠،٣٦١ پیاو ٥،١٢٨ تانک ٢٥،٠١٣ چەک و هاوەن | ||||||||
شەڕەکە لە ٥ی تەمموز بە دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنی قەڵای هێرشبەری ئەڵمانیا دەستی پێکرد ( ئەڵمانی: Unternehmen Zitadelle )، کە ئامانجی ئەوە بوو کە لە یەک کاتدا لە باکوور و باشوورەوە هێرش بکرێتە سەر بنکەی سالینتەکەی سەربازی کورسک. دوای ئەوەی هێرشی ئەڵمانیا لە دیوی باکووری سالینت وەستا، لە ١٢ی تەمموزدا سۆڤیەت دەستیکرد بە ئۆپەراسیۆنی هێرشی ستراتیژی کورسکیان دەستپێکردنی ئۆپەراسیۆنی کوتوزۆڤ (ڕووسی: Кутузов ) لە بەرامبەر دواوەی هێزەکانی ئەڵمانیا لە هەمان لادا. لە دیوی باشووریشەوە سۆڤیەتەکان هەمان ڕۆژ هێرشی بەرپەرچدانەوەی بەهێزیان دەستپێکرد، یەکێک لەوانە بووە هۆی پێکدادانێکی گەورەی زرێپۆش کە بووە هۆی شەڕی پرۆخۆرۆڤکا، لە ٣ی ئاب سۆڤیەتەکان بە دەستپێکردنی ئۆپراسیۆنی پۆلکۆڤۆدێتس ڕومیانتسێڤ (ڕووسی: Полководец Румянцев) قۆناغی دووەمی ئۆپەراسیۆنی هێرشی ستراتیژی کورسکیان دەستپێکرد دژی هێزەکانی ئەڵمانیا لە دیوی باشووری سالینت.
ئەڵمانییەکان هیوایان خواست کە توانای هێرشبەری سۆڤیەت بۆ هاوینی ساڵی ١٩٤٣ لاواز بکەن بە بڕین و پۆشینی ئەو هێزانەی کە پێشبینیان دەکرد لە ناوچەی کورسکدا بن. [١] هیتلەر پێی وابوو کە سەرکەوتن لێرەدا هێزی ئەڵمانیا دووپات دەکاتەوە و شکۆمەندی خۆی لەگەڵ هاوپەیمانەکانی باشتر دەکات، کە پێیوابوو سۆڤیەتیەکان بیر لە کشانەوە دەکەنەوە. [٢] هەروەها هیوای ئەوە دەخواست کە ژمارەیەکی زۆر لە دیلەکانی سۆڤیەت بگیرێن بۆ ئەوەی وەک کاری کۆیلە لە پیشەسازی چەکی ئەڵمانیادا بەکاربهێنرێن. [٢] حکومەتی سۆڤیەت پێشوەختە زانیبووی مەبەستەکانی ئەڵمانیا، کە بەشێکی بەهۆی ڕێگرییەکانی تونی لەلایەن هەواڵگری بەریتانیاوە دابینکرابوو. چەند مانگێک پێشتر ئاگاداری ئەوەی کە هێرشەکە دەکەوێتە سەر ملی کورسک سالینت، سۆڤیەت بەرگرییەکی بە قووڵی دروستکرد کە بۆ ئەوەی سەری ڕمزی زرێپۆشی ئەڵمانی دابڕێژێ. [٢] ئەڵمانییەکان هێرشەکەیان دواخست لەکاتێکدا هەوڵیان دەدا هێزەکانیان بچەسپێنن و چاوەڕێی چەکی نوێیان دەکرد، [٣] [٤] [٥] کاتیان بە سوپای سوور دا بۆ دروستکردنی زنجیرەیەک پشتێنەی بەرگری قووڵ [٦] و دامەزراندنی هێزی یەدەگی گەورەی بۆ هێرشی بەرپەرچدانەوە. [٧]
شەڕەکە دوا هێرشی ستراتیژی بوو کە ئەڵمانییەکان توانیان بۆ سەر بەرەی ڕۆژهەڵات دەستی پێبکەن. لەبەر ئەوەی لەشکرکێشی هاوپەیمانان بۆ سەر سیسیلیا لە کاتی شەڕەکەدا دەستیپێکرد، ئەدۆلف هیتلەر ناچار بوو سەربازەکان لابدات کە لە فەرەنسا مەشقیان پێدەکرا بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەی هاوپەیمانان لە دەریای ناوەڕاستدا، نەک وەک یەدەگێکی ستراتیژی بۆ بەرەی ڕۆژهەڵات بەکاریانبهێنێت. [٤] هیتلەر دوای تەنها هەفتەیەک هێرشەکەی بۆ سەر کورسک هەڵوەشاندەوە، بەشێکی لادا بۆ هێزەکانی ئیتاڵیا. [٨] زیانە بەرفراوانەکانی ئەڵمانیا لە پیاو و تانکەکان دڵنیای کردەوە کە سوپای سووری سۆڤیەتی سەرکەوتوو بۆ ماوەی جەنگەکە چێژ لە دەستپێشخەری ستراتیژی وەربگرێت. شەڕی کورسک یەکەمجار بوو لە جەنگی جیهانی دووەمدا کە هێرشێکی ستراتیژی ئەڵمانیا ڕاگیرا پێش ئەوەی بتوانێت بەرگرییەکانی دوژمن بشکێنێت و بچێتە ناو قووڵاییە ستراتیژییەکانیەوە. [٩] [١٠] هەرچەندە سوپای سوور پێشتر لە هێرشەکانی زستانەدا سەرکەوتوو بوو، بەڵام هێرشە دژە هێرشەکانیان دوای هێرشی ئەڵمانیا بۆ سەر کورسک یەکەم هێرشی هاوینەی سەرکەوتوویان بوو لە شەڕەکەدا. [١١]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە شەڕی کورسک تێدایە. |