سپوتنیک-٢
| سپوتنیک-٢ | |
|---|---|
.jpg) | |
| بەشێکە لە | Sputnik programme |
| لە پێش | سپوتنیک-١ |
| لە دوای | Sputnik 3 |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | rocket launch، atmospheric entry |
| خاڵی دەستپێک | Gagarin's Start |
| مووشەکی بەکارھاتوو | سپۆتنیک |
| کارپێکەر | کۆمپانیای ئێس. پی کۆرۆلیڤ کۆمپانیای مووشەک و بۆشایی ئاسمان ئینێرگا |
| Carries scientific instrument | spectrophotometer، Geiger counter، pressure sensor |
| بەرواری دەستپێکردن | ٣ی تشرینی دووەمی ١٩٥٧ |
| Time of object orbit decay | ١٤ی نیسانی ١٩٥٨ |
| Type of orbit | low Earth orbit |
| دروستکەر | کۆمپانیای ئێس. پی کۆرۆلیڤ کۆمپانیای مووشەک و بۆشایی ئاسمان ئینێرگا |
سپوتنیک-٢ (بە ڕووسی: Спутник-٢) مانگێکی دەسکردی مرۆڤە کە ئەو مانگە دەسکردە دووەم مانگی دەسکردی یەکێتی سۆڤیەت بوو، کە لە ٣ تشرینی دووەمی ساڵی ١٩٥٧ بە سەرکەوتووی رەوانەی دەرەوەی زەوی کرا، ئەو ئامێرە دوای ئامێری سپوتنیک-١ نێردرایە دەرەوەی زەوی.
سپوتنیک ٢، کە لەلایەن یەکێتیی سۆڤیەتەوە لە ڕێگەی موشەکێکی بالیستیکی کیشوەربڕی دەستکاریکراوی R-7 ەوە ھەڵدرا، کەپسولێکی شێوە قووچەکی بوو بە بەرزی ٤ مەتر (١٣ پێ) و تیرەی بنکەکەی ٢ مەتر (٦.٦ پێ) بوو کە کێشی نزیکەی ٥٠٠ کیلۆگرام (١١٠٠ پاوەند) بوو، ھەرچەندە دانەنرابوو بۆ جیابوونەوە لە ناوەکی موشەکەکە کە گەیاندییە خولگە، بەمەش کۆی بارستایی لە خولگەدا گەیشتە ٧.٧٩ تەن (١٧٬٢٠٠ پاوەند). چەندین بەشی لەخۆگرتبوو بۆ گواستنەوەی ڕادیۆیی، سیستمێکی تەلەمێتری، یەکەیەکی پرۆگرامکردن، سیستمێکی نوێکردنەوە و کۆنترۆڵکردنی پلەی گەرمی بۆ کابینەکە، و ئامێری زانستی. کابینەیەکی جیاوازی داخراو سەگەکەی لایکای تێدابوو.
ھەرچەندە لایکا دوای ماوەیەکی کەم لە گەیشتن بە خولگە مرد، سپوتنیک ٢ سەرکەوتنێکی گەورەی دیکەی بۆ یەکێتیی سۆڤیەت لە پێشبڕکێی بۆشایی ئاسماندا تۆمارکرد، بە ھەڵگرتنی بارێکی گەورە بۆ ئەو سەردەمە، ناردنی ئاژەڵێک بۆ خولگە، و بۆ یەکەمجار، گەڕاندنەوەی داتای زانستی لە سەرووی بەرگەھەوای زەویەوە بۆ ماوەیەکی درێژ. مانگە دەستکردەکە لە ١٤ی نیسانی ١٩٥٨دا دووبارە چووەوە ناو بەرگەھەوای زەوی.
پێشینە
[دەستکاری]لە ساڵی ١٩٥٥، ئەندازیار میخائیل تیخۆنراڤۆڤ پێشنیازێکی بۆ «ئۆبجێکتی دی» خستەڕوو، کە مانگێکی دەستکرد بوو بە بارستایی ١٠٠٠ کگم (٢٢٠٠ پاوەند) بۆ ١٤٠٠ کگم (٣١٠٠ پاوەند)، کە نزیکەی چارەکێکی بۆ ئامێرە زانستییەکان تەرخانکرابوو. کاتێک سەرکردەی سۆڤیەت نیکیتا خرۆشۆڤ زانی کە ئەم کەشتییە ئاسمانییە نزیکەی ١٠٠٠ جار لە مانگە دەستکردە ڕاگەیەندراوەکەی ئەمریکا قورستر دەبێت، پشتگیری لە پێشنیازەکە کرد، کە لەلایەن حکومەتەوە بە بڕیاری #١٤٩-٨٨ لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ١٩٥٦ پەسەندکرا. کارکردن لەسەر پڕۆژەکە لە شوباتدا دەستیپێکرد و وادەی ھەڵدانی بۆ کۆتایی ١٩٥٧ دانرا، لە کاتی ساڵی جیۆفیزیکی نێودەوڵەتیدا. دیزاینەکە لە ٢٤ی تەمموزدا کۆتایی پێھات.[١]
تا کۆتایی ساڵی ١٩٥٦، ڕوون بووەوە کە نە ئۆبجێکتی دی ئاڵۆز و نە وەشانی ٨A٩١ی ئۆتۆمبێلی ھەڵدانی مانگی دەستکردی R-7 ICBM کە لەژێر پەرەپێداندا بوو بۆ ھەڵدانی، لە کاتی خۆیدا بۆ ھەڵدانی ساڵی ١٩٥٧ تەواو نابن. بۆیە، لە کانوونی یەکەمی ١٩٥٦، سەرۆکی OKB-1 سێرگی کۆرۆلیڤ پێشنیازی پەرەپێدانی دوو مانگی دەستکردی سادەتری کرد: PS، پرۆستیشی سپوتنیک، یان مانگی دەستکردی سەرەتایی. دوو مانگە دەستکردەکەی PS گۆیی سادە دەبوون بە بارستایی ٨٣.٤ کگم (١٨٤ پاوەند) و تەنھا بە ئەنتێنایەکی ڕادیۆیی تەیارکرابوون. پڕۆژەکە لەلایەن حکومەتەوە لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ١٩٥٧ پەسەندکرا.[٢][٣] ھەڵبژاردنی ھەڵدانی ئەم دوانە لەبری چاوەڕوانکردن بۆ تەواوبوونی ئۆبجێکتی دی پێشکەوتووتر (کە لە کۆتاییدا دەبووە سپوتنیک ٣) بەشێکی زۆری بەھۆی ئارەزووی ھەڵدانی مانگێکی دەستکرد بۆ خولگە پێش ئەمریکا بوو. یەکەمیان لەم مانگە دەستکردانە، سپوتنیک ١ (PS-1)، لە ٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٧ بە سەرکەوتوویی ھەڵدرا، و بووە یەکەم مانگی دەستکردی جیھان.[٤]
دەستبەجێ دوای ھەڵدانەکە، نیکیتا خروچۆڤ داوای لە سێرگی کۆرۆلیڤ کرد کە سپوتنیک ٢ بۆ ٤٠ھەمین ساڵیادی شۆڕشی بەلشەفی لە سەرەتای تشرینی دووەمدا ئامادە بکات، کە تەنھا سێ ھەفتەی مابوو.[٥] وردەکارییەکانی گفتوگۆکە جیاوازن، بەڵام وا دیارە کە کۆرۆلیڤ بیرۆکەی فڕاندنی سەگێکی پێشنیاز کردبێت، لە کاتێکدا خرۆشۆڤ جەختی لەسەر گرنگیی بەروارەکە کردووەتەوە.[٦]
بە تەنھا سێ ھەفتە بۆ ئامادەکاری، OKB-1 دەبوو بە پەلە مانگێکی دەستکردی نوێ کۆبکاتەوە. لە کاتێکدا PS-2 دروستکرابوو، تەنھا تۆپێک بوو، ھاوشێوەی PS-1. بەختەوەرانە، موشەکی دەنگدەری R-5A لەم دواییانەدا بۆ ھەڵدانی زنجیرەیەک ئەرکی ژێر خولگەیی بەکارھێنرابوو کە سەگیان وەک بار ھەڵگرتبوو. کۆرۆلیڤ بە سادەیی داوای دەفرێکی باری کرد کە بۆ ئەم ئەرکانە بەکاردەھێنرا و لە قۆناغی سەرەوەی موشەکی ھەڵدانی R-7ی خۆیدا ڕاستەوخۆ لە ژێر گۆی PS-2دا دایمەزراند.[٧] لە کاتی گەیشتن بە خولگە، قۆناغی کۆتایی یان بلۆک A لە مانگە دەستکردەکە جیادەبووەوە.[٨] ھیچ ڕێوشوێنێک بۆ ڕزگارکردنی سەگەکە نەگیرابووەبەر.[٩]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ↑ https://history.nasa.gov/printReady/series/Sputnik/sputnik.htm
- ↑ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ١ی تەممووزی ٢٠٢٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی ئابی ٢٠٢٥ ھێنراوە.
- ↑ https://history.nasa.gov/printReady/series/Sputnik/sputnik.htm
- ↑ http://www.mentallandscape.com/S_Sputnik.htm
- ↑ https://www.mentalfloss.com/article/53360/i-see-soviet-dog-space%5B%5D
- ↑ https://books.google.com/books?id=f_s5CgAAQBAJ&pg=PA171
- ↑ https://history.nasa.gov/printReady/series/Sputnik/sputnik.htm
- ↑ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ١ی تەممووزی ٢٠٢٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی ئابی ٢٠٢٥ ھێنراوە.
- ↑ https://books.google.com/books?id=f_s5CgAAQBAJ&pg=PA172
- نووسەر جۆناتان ماکدوێڵ لایەنی بڵاوکردنەوە زانکۆی بۆشایی نێودەوڵەتی
- http://www.russianspaceweb.com/sputnik2.html
بەستەرە دەرەکیەکان
[دەستکاری]- سپوتنیک ٥٠ ساڵ پێش ئێستا
- کەتەلۆگی سەرەکی NSSDC کەشتی بۆشایی سپوتنیک-٢ ٢٩ی ئایاری ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
