ئیمپراتۆریەتی ماراتا
ئیمپراتۆرییەتی ماراتا یان کۆنفیدڕاڵی ماراتا (بە ئینگلیزی: Maratha Empire) کۆمەڵێک دەوڵەتی ھیندستان بوون کە لە سەدەی ١٧ و ١٨دا زاڵ بوون بەسەر زۆربەی کیشوەری ھیندستان. ئیمپراتۆرییەتەکە بە فەرمی لە ساڵی ١٦٧٤ تا ١٨١٨ بوونی ھەبووە، بەشێکی زۆری شانازیی بە ماراتاکان دەدرێت بۆ کۆتاییھێنان بە دەسەڵاتی موغەکان لە ھیندستان.[١][٢][٣]ماراتاکان گەلێکی جەنگاوەر بوون کە لە ڕۆژاوای فەلاتی دەکان (ماھاراشترای ئێستا) ھاتبوون. ئەوان بە دامەزراندنی «خۆبەڕێوەبەری گەلی ھیندۆسی/ھیندستان» لە ناوچەکەیاندا بۆ ناوبانگ بەرزبوونەوە[٤][٥] ماراتاکان بوونە دیار بوو لە سەدەی ١٧ لەژێر سەرکردایەتی شیواجی کە دژی شانشینی عادلشاھی و ئیمپراتۆرییەتی موغەکان ڕاپەڕین و شانشینی پێکھێنا، کە ڕەیگاد پایتەختی بوو. ماراتاکان بە جووڵەی خۆیان ناسراون، توانیان خاکەکەیان لە کاتی شەڕەکانی موغەکان-مەراتادا چەسپێنن و دواتر بەشێکی زۆری کیشوەری ھیندستانیان کۆنترۆڵکرد کە لە پێشەوا لە باکوورەوە تا تانجاوور لە باشوور درێژبووەوە و پایتەختەکەیان لە پونە لە ساڵی ١٧٥٨دا.[٦]و باجیراوی یەکەم ھەروەھا ڕۆڵێکی گرنگی ھەیە لە لەناوبردنی مەغۆلەکاندا لە کۆتاییدا دەسەڵاتی ئەوان بەھۆی ئەو زنجیرە شەڕانەی کە لە دژی ئیمپراتۆرییەتی بەریتانیا ئەنجامدرا کۆتایی ھات. دوو جەنگی یەکەمی ئینگلیز و ماراتا سەرکەوتنی بۆ ماراتاکان بەدەستھێنا بەڵام سێیەم جەنگ بووە ھۆی شکستی ماراتاکان و لکاندنی ئیمپراتۆرییەتی ماراتا لە ماھاراشترا بە ھیندستانی بەریتانیا. ماراتاکان دەرفەتێکی دیکەیان بۆ ڕەخسا بۆ یاخیبوون لە دەسەڵاتی بەریتانیا و پێکھێنانی شانشینی خۆیان لە یاخیبوونی ھیندستانی ساڵی ١٨٥٧. بەڵام تا کۆتایی ساڵی ١٨٥٩ یاخیبوونەکە چەقێندرا و ھەموو سەرکردە یاخیبووەکانی ماراتا یان لەسێدارەدران یان چوونە دەرەوە و پەنایان بۆ نیپاڵ برد.[٧]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Pearson، M. N. (February 1976). «Shivaji and the Decline of the Mughal Empire». The Journal of Asian Studies. ٣٥ (2): ٢٢١–٢٣٥. doi:١٠.٢٣٠٧/٢٠٥٣٩٨٠. JSTOR ٢٠٥٣٩٨٠. S2CID ١٦٢٤٨٢٠٠٥.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی) - ^ Delhi, the Capital of India By Anon, John Capper, p. 28. "This source establishes the Maratha control of Delhi before the British"
- ^ An Advanced History of Modern India By Sailendra Nath Sen p.Introduction-14. The author says: "The victory at Bhopal in 1738 established Maratha dominance at the Mughal court"
- ^ Pagadi, Shivaji 1983, p. 98: "Shivaji's coronation and setting himself up as a sovereign prince symbolises the rise of the Indian people in all parts of the country. It was a bid for Hindawi Swarajya (Indian rule), a term in use in Marathi sources of history."
- ^ Jackson، William Joseph (٢٠٠٥). Vijayanagara voices: exploring South Indian history and Hindu literature. Ashgate Publishing, Ltd. لاپەڕە ٣٨. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٥٤٦-٣٩٥٠-٣.
- ^ «Maratha Empire»، Wikipedia (بە ئینگلیزی)، ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣، لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە
- ^ «Maratha Empire»، Wikipedia (بە ئینگلیزی)، ٢٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣، لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە
