ئیسین
.jpg) چەپ: حەبێکی گڵی مێخی. بابلی کۆن،
١٩٠٠-١٧٠٠ پێش زایین. ڕاست: میخی سۆمەری "بەردی بناغە". ئەم کونە گڵینەیە لە دیوارێکدا چەسپاوە، و بەڵگەنامەی بناغەی دیوارەکانی شاری ئیسین (بەحریەت بڵێ) لەخۆدەگرێت لەلایەن پاشا ئیشمێ-داگان لە ئیسین (١٩٥٣-١٩٣٥ پێش زایین). | |
  Shown within عێراق | |
| ناوەکانی دیکە | ئیشان ئەلبەحریەت |
|---|---|
| شوێن | پارێزگای قادسیە، عێراق |
| هەرێم | مێزۆپۆتامیا |
| پۆتانەکان | 31°53′06″N 45°16′07″E / 31.88500°N 45.26861°Eپۆتانەکان: 31°53′06″N 45°16′07″E / 31.88500°N 45.26861°E |
| جۆر | یەکلاکردنەوە |
| مێژوو | |
| ماوە | شانشینی سەرەتایی، ئیسین-لارسا، بابلی کۆن، کاسیت |
| Site notes | |
| Excavation dates | ١٩٢٤، ١٩٧٣-١٩٨٩ |
| Archaeologists | ستیڤن هێربێرت لانگدۆن، بارتێل هیرۆدا |
ئیسین(بە سۆمەری: 𒉌𒋛𒅔𒆠) شوێنێکی شوێنەوارییە لە پارێزگاری ئەلقادیسییە لە عێراق، هەڵکۆڵینەکان دەریانخستووە کە لە ڕابردوودا (شار-دەوڵەتێکی) گرنگ بووە. [١]
مێژووی توێژینەوەی شوێنەواری[دەستکاری]
ئیسین لەلایەن ستیڤن هێربێرت لانگدۆنەوە سەردانی کرا بۆ ئەنجامدانی لێکۆڵینەوە، لەکاتێکدا لە ساڵی ١٩٢٤ لە کیش خەریکی هەڵکەندن بوو[٢]، زۆربەی کارە شوێنەوارییە گەورەکانی ئیسین لە ١١ وەرزدا لە نێوان ساڵانی ١٩٧٣ بۆ ١٩٨٩ لەلایەن تیمێکی شوێنەوارناسانی ئەڵمانی بە سەرۆکایەتی بارتێل هرۆدا ئەنجامدراون[٣] [٤] [٥] [٦]، لێکۆڵینەوەکان بەهۆی شەڕی کەنداو (١٩٩٠-١٩٩١) و شەڕی عێراق (٢٠٠٣ تا ٢٠١١) پچڕان وەک چۆن لە زۆرێک لە شوێنەکانی عێراقدا ڕوویدا، لە کۆتایی هەڵکۆڵینەکانەوە باس لەوە دەکرێت کە تاڵانییەکی بەرفراوان لە شوێنەکەدا ڕوویداوە تەنانەت کاتێک تیمی ئەڵمانی دەستیان بە کارەکانیان کرد پێشتر ئەو شوێنە بە قورسی تاڵان کرابوو.[٧]
ئیسین و ژینگەکەی[دەستکاری]
ئیسین نزیکەی ٢٠ میل (٣٢ کم) لە باشووری نیپورەوە دوورە، تەپۆڵکەیەکی نیشتەجێبوونە و نزیکەی ١.٥ کیلۆمەتر درێژییەکەی و بەرزی ٨ مەتر (٢٦ پێ)یە.
مێژوو[دەستکاری]
بەڵگە شوێنەوارییەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە لە سەردەمی پێش مێژوو خەڵکی نیشتەجێبوو هەبووە چونکە پارچەی گۆزەی سەردەمی ئوبەید و ئورووک بە شێوەیەکی بەرفراوان بەسەر شوێنەکەدا بڵاوبوونەتەوە، هەروەها هەڵکۆڵینە شوێنەوارییەکان دەریانخستووە کە لە سەردەمی سەرهەڵدانی یەکەم شانشینەکان تا ڕادەیەک گرنگی هەبووە، . بە هەمان شێوە لە سەردەمی شانشینی دووەم و سێیەمدا، بەڵگە شوێنەوارییەکان ئاماژەن بۆ بەردەوامبوونی نیشتەجێبوون دەدەن لە سەردەمی ئەکەدیەکاندا و دەقە نووسراوەکانیش ئەم بابەتە پشتڕاست دەکەنەوە، لە سەردەمی ئوری سێیەمدا لە زۆر نووسیندا ناوی هاتووە و دوای کۆتایی هاتنی دەسەڵاتی سۆمەرییەکان کە لەلایەن شانشینی سێیەمی ئورەوە نوێنەرایەتی دەکرا، ئیسین بووە میراتگری ئور لە حوکمڕانی سۆمەر و ئەکەددا و پێگەی ئەویش بەرزبووەوە، شارە گەورەکانی وەک ئوروک، ئور، ئێریدو، ئوما، لاگاش، کازاڵو و ئەوانی دیکەی هەبوو و شانشینییەک بە ناوی شانشینی یەکەمی ئیسین بۆ ماوەی نزیکەی دوو سەدە و چارەکێک لەوێ حوکمڕانی دەکرد، پاشان لە ساڵی ١٧٩٤ی پێش زایین لە سەردەمی ڕیم سین پاشاکەیدا کەوتە ژێر کۆنترۆڵی شانشینی لارسا، بەڵام لە سەردەمی پاشا بەناوبانگەکەی بابلیەکان حەمورابی بە وردی لە ساڵی حەوتەمی حوکمڕانییەکەیەوە ملکەچی بنەماڵەی یەکەمی بابلی بوو ، کۆمەڵێک تابلۆی گڵین دۆزرایەوە کە مێژووەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی پاشای بابل.
ئاین[دەستکاری]
لە شاری ئیسین پانتێۆنێکی گەورە (کۆمەڵگەی خوداوەندەکان) دروستکرا کە تێیدا بنەماڵەی پیرۆزی خوداوەندەکان پێکهاتبوون لە خولا و هاوسەرەکەی، بابل-زاک(pa-bel-zak)، “پا-بێل-زاک”، کوڕەکەی، دامو و کچەکەی(Damu)، گونورو (Gunuru) لە ئیسین و لە شارەکانی تری وەک ئور و ئوممەت قوربانییان بۆ دەکرا. [٨]
سەرچاوە[دەستکاری]
- ^ لیستی پاشاکانی سۆمەری ..
- ^ ڕیمۆند پی.دۆگەرتی، لێکۆڵینەوەیەکی شوێنەوارناسی لە باشووری بابلی یەکەم، بولیتینی قوتابخانەکانی ئەمریکا بۆ لێکۆڵینەوەی ڕۆژهەڵاتی، لاپەڕە ١٥-٢٨، ١٩٢٨
- ^ هەڵکۆڵینەکان لە عێراق ١٩٧٢-٧٣، عێراق، بەرگی یەکەم. ٣٥، ژمارە ١٠. ٢، لاپەرە١٩٢، ١٩٧٣
- ^ هەڵکۆڵینەکان لە عێراق ١٩٧٣-٧٤، عێراق، بەرگی یەکەم. ٣٧، ژمارە ١٠. ١، لاپەڕە ٥٧-٥٨، ١٩٧٥
- ^ هەڵکۆڵینەکان لە عێراق ١٩٧٥، عێراق، بەرگی یەکەم. ٣٨، ژمارە ١٠. ٢، لاپەڕە ٦٩-٧٠، ١٩٧٦
- ^ هەڵکۆڵینەکان لە عێراق ١٩٧٧-٧٨، عێراق، بەرگی یەکەم. ٤١، ژمارە١٠. ٢، لاپەڕە ١٥٠، ١٩٧٩
- ^ هەڵکۆڵینەکان لە عێراق ١٩٨٩-١٩٩٠، عێراق، بەرگی یەکەم. ٥٣، ل١٧٥-١٧٦، ١٩٩١
- ^ زانیاری دەربارەی ئێسێن لەماڵپەری ( d-nb.info).
بەستەری دەرەکی[دەستکاری]
تاڵانچییە عێراقییەکان شوێنەوارەکان دەدڕێنن Edmund L. Andrews. نیویۆرک تایمز، ٢٣ی ئایاری ٢٠٠٣.
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئیسین تێدایە. |