ئازاری درێژخایەن
![]() | ئەم وتارە بەستەری نییە بۆ وتارەکانی تری ویکیپیدیا. |

ئازاری درێژخایەن یان ئازاری بەردەوام (بە ئینگلیزی: Chronic pain) بە ئازارێک دەوترێت کە بۆ ماوەی زیاتر لە سێ یان شەش مانگ بەردەوام بێت.[١] بۆ جیاکردنەوەی ئازاری بەردەوام لە ئازارێکی ئاسایی و کورتخایەن، پێویستە بزانین ئازارەکە ماوەی چەندە بەردەوامە، بە گشتی ڕێگەی باو بۆ دەستنیشانکردنی ئازارێک بە درێژخایەن، بریتییە لە بەردەوامبوونی ئازارەکە بۆ ماوەی سێ یان شەش مانگ لە کاتی دەرکەوتنی ئازارەکەوە،[٢] ھەرچەندە لە ھەنێک سەرچاوەی تردا ماوەی دوازدە مانگ پەسەند کراوە تاوەکو بە ئازارێک بوترێت درێژخایەن.[٣] لە پۆلێنکردنێکی دیکەدا بەم شێوەیە ماوەکان دابەشکراون:[٤]
- ئازاری کورتخایەن یان تیژەئازار: ٣٠ ڕۆژ کەمتر بخایەنێت.
- ئازاری نیمچەتیژ (لەنێوان ئازاری کورتخایەن و درێژخایەندایە): ماوەی یەک بۆ شەش مانگ دەخایەنێت
- ئازاری درێژخایەن: ماوەکەی زیاتر لە شەش مانگ دەخایەنێت.
پێناسەیەکی سادەی دیکە بۆ ئازاری درێژخایەن ئەوەیە کە: «ھەر ئازارێکە کە لە ماوەی چاوەڕوانیکراوی خۆی زیاتری خایاند.»[٢]
ڕسەرچاوەی ئازارە درێژخایەنەکان دەکرێت لە ھەر جێگەیەکی جەستەوە، مێشک، یان دڕکەپەتکەوە دەست پێ بکات. زۆرکات چارەسەرکردنی کەمێک قورسترە لە ئازاری ئاسایی، لە چەند توێژینەوەیەکدا دەرکەوتووە کە ٨٪ - ١١٫٢٪ی کە خەڵکی چەندین وڵاتی جیابوون جۆرێکی ئازاری درژخایەنیان ھەیە.[٥] بە گشتی دەرمانە ئازارشکێنەکان کە نائەفیونین بەکار دەھێنرێت بۆ ئازارە درێژخایەنەکان، چەندین جۆری جیاوازیان ھەیە، بەگوێرەی ھۆکاری دروستبوونی ئازارەکە بەکار دێن.[٦][٧] چارەسەری دەروونپزیشکیانەش لە ھەندێک کاتدا دەکرێت کاریگەریی باشی ھەبێت بۆ ئەو کەسانەی کە ئازاری درێژخایەنیان ھەیە. ھەندێک لە نەخۆشەکان ئازارەکەیان بە دەرمان و ئازارشکێنە ئەفیونییەکان کەم دەبێتەوە و سوودی لێ دەکەن، بەڵام ھەنێکیان ھەر سوودی لێ نابینین و بگرە زیانیشی بۆیان دەبێت.[٨][٩] ئەو کەسانەی کە ئازارە درێژخایەنەکەیان بەھۆی شێرپەنجەوە نییە و بە ئازارشکێنی ئاسایی چارەسەر نەبوو، پزیشک لەدوای دڵنیابوونەوە لەوەی نەخۆشەکە گرفتی دەروونی نییە و دەرمانەکان بە خراپ بەکارنەھێنێت (بۆ نموونە زیاد لە ڕادەی خۆی و ئالوودەبوون پێیانەوە)، ئەگەر ئەمانەی نەبوو ئەوا ڕەنگە بتوانرێت ئازارشکێنە ئەفیونییەکانی بۆ بەکار بھێنرێت[١٠] ھەرچەندە مەرج نییە ئازارەکە بەوەش باش ببێت، بۆیە ئەگەر چاک نەبوو پێویستە بە زوویی دەرمانەکە بوەستێنرێت.
ئەو کەسانەی گیرۆدەی ئازاری درێژخایەنن زیاتر ئەگەری تووشبوون بە خەمۆکیان ھەیە،[١١] ھەرچەندە بەتەواوی ھۆکارەکەی دیار نییە، بەڵام لە توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٧دا کە لەسەر مێشکی مرۆڤ کرابوو، ئەوەیان بۆ دەرکەوت کە "ئەو ڕێڕەوەی کە ئازارەکانی جەستە ئەگوازێتەوە لە لەشی مرۆڤدا، لە مێشکدا لە ڕێڕەکەیدا بە ھەمان جێگەدا تێپەڕ دەبن کە بەرپرسە لە باری دەروونی و حەوسەڵەی مرۆڤ."[١٢] بۆیە ئەگونجێت ئازارەکە کار بکاتە سەر جەوی کەسەکە و توڕەی بکات یان تووشی خەمۆکی بکات. لە لایەکی دیکەوە ئازارە درێژخایەنەکان وا لە کەسەکە دەکات کە چالاکی جەستەیی کەمببێتەوە لە ترسی ئەوەی نەوەک ئازارەکەی بۆ بێتەوە. توندی و باشتربوونی و بەرگەگرتنی ئازارەکە ھەموویان دەکرێت زۆری و کەمیان بگۆڕێن بەپێی ئەو پشتیوانیی چواردەوری نەخۆشەکە و دڵنەوایی کردنی لەلایەن چواردەورییەوە، و ھەروەھا باری ئابووری و کۆمەڵایەتی کەسەکەش کاریگەریی ھەیە لەسەر ئازارەکە.[١٣] لە ئەنجامی توێژینەوەیکی ترادا ئەوە دۆزراوەتەوە کە کەمی توانایی و گرفتی دارایی کاریگەرییەکی بەرچاوی ھەیە لەسەر زیادکردنی ھەستکردن بە ئازار[١٤]
لەڕاستیدا کەم و زۆری ئازارەکە و ھەستپێکردنی لە کەسێک بۆ کەسێکی دیکە دەگۆڕێت و ھۆکاری زۆر ھەیە کە کاریگەریی دەکاتە سەری وەک لایەنی جەستەیی و دەروونی و ژینگەی کۆمەڵایەتی نەخۆشەکە.[١٥]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Treede RD، Rief W، Barke A، Aziz Q، Bennett MI، Benoliel R، Cohen M، Evers S، Finnerup NB، First MB، Giamberardino MA، Kaasa S، Kosek E، Lavand'homme P، Nicholas M، Perrot S، Scholz J، Schug S، Smith BH، Svensson P، Vlaeyen JW، Wang SJ (حوزەیرانی ٢٠١٥). «A classification of chronic pain for ICD-11». Pain. ١٥٦ (٦): ١٠٠٣–١٠٠٧. doi:١٠.١٠٩٧/j.pain.٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠١٦٠. PMC ٤٤٥٠٨٦٩. PMID ٢٥٨٤٤٥٥٥.
{{cite journal}}
:|display-authors=٦
نادروستە (یارمەتی) - ^ ئ ا Turk، D.C.؛ Okifuji، A. (٢٠٠١). «Pain terms and taxonomies». لە Loeser، D.؛ Butler، S. H.؛ Chapman، J.J.؛ Turk، D. C. (eds.). Bonica's management of pain. 3. Lippincott Williams & Wilkins. لاپەڕە ١٨–٢٥. ژپنک ٠-٦٨٣-٣٠٤٦٢-٣.
{{cite book}}
: بەستەری دەرەکی لە
(یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی|chapterurl=
|chapterurl=
چاوپۆشیی لێ کرا (|chapter-url=
پێشنیار کراوە) (یارمەتی) - ^ Main، Chris J. (2000). Pain management: an interdisciplinary approach. Chris C. Spanswick. Edinburgh: Churchill Livingstone. لاپەڕە ٩٣. ژپنک ٠-٤٤٣-٠٥٦٨٣-٨. OCLC ٤٧١٥٠٩٠١.
- ^ Pain management: a practical guide for clinicians. Richard S. , Ph.D. Weiner (چاپی 6th ed). Boca Raton: CRC Press. 2002. ژپنک ٠-٨٤٩٣-٠٩٢٦-٣. OCLC ٤٧٠٩٢٤٦٩.
{{cite book}}
:|edition=
دەقی زیادەی ھەیە (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ئەوانی تر (بەستەر) - ^ Andrews، P.؛ Steultjens، M.؛ Riskowski، J. (2018-01). «Chronic widespread pain prevalence in the general population: A systematic review». European Journal of Pain (London, England). ٢٢ (1): ٥–١٨. doi:١٠.١٠٠٢/ejp.١٠٩٠. ISSN ١٥٣٢-٢١٤٩. PMID ٢٨٨١٥٨٠١.
{{cite journal}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=
(یارمەتی) - ^ Tauben، David (2015-05). «Nonopioid medications for pain». Physical Medicine and Rehabilitation Clinics of North America. ٢٦ (2): ٢١٩–٢٤٨. doi:١٠.١٠١٦/j.pmr.٢٠١٥.٠١.٠٠٥. ISSN ١٥٥٨-١٣٨١. PMID ٢٥٩٥٢٠٦٢.
{{cite journal}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=
(یارمەتی) - ^ Welsch، P.؛ Sommer، C.؛ Schiltenwolf، M.؛ Häuser، W. (2015-02). «[Opioids in chronic noncancer pain-are opioids superior to nonopioid analgesics? A systematic review and meta-analysis of efficacy, tolerability and safety in randomized head-to-head comparisons of opioids versus nonopioid analgesics of at least four week's duration]». Schmerz (Berlin, Germany). ٢٩ (1): ٨٥–٩٥. doi:١٠.١٠٠٧/s٠٠٤٨٢-٠١٤-١٤٣٦-٠. ISSN ١٤٣٢-٢١٢٩. PMID ٢٥٣٧٦٥٤٦.
{{cite journal}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=
(یارمەتی) - ^ Reuben، David B.؛ Alvanzo، Anika A. H.؛ Ashikaga، Takamaru؛ Bogat، G. Anne؛ Callahan، Christopher M.؛ Ruffing، Victoria؛ Steffens، David C. (١٧ی شوباتی ٢٠١٥). «National Institutes of Health Pathways to Prevention Workshop: the role of opioids in the treatment of chronic pain». Annals of Internal Medicine. ١٦٢ (4): ٢٩٥–٣٠٠. doi:١٠.٧٣٢٦/M١٤-٢٧٧٥. ISSN ١٥٣٩-٣٧٠٤. PMID ٢٥٥٨١٣٤١.
- ^ Chou، Roger؛ Turner، Judith A.؛ Devine، Emily B.؛ Hansen، Ryan N.؛ Sullivan، Sean D.؛ Blazina، Ian؛ Dana، Tracy؛ Bougatsos، Christina؛ Deyo، Richard A. (١٧ی شوباتی ٢٠١٥). «The effectiveness and risks of long-term opioid therapy for chronic pain: a systematic review for a National Institutes of Health Pathways to Prevention Workshop». Annals of Internal Medicine. ١٦٢ (4): ٢٧٦–٢٨٦. doi:١٠.٧٣٢٦/M١٤-٢٥٥٩. ISSN ١٥٣٩-٣٧٠٤. PMID ٢٥٥٨١٢٥٧.
- ^ Busse، Jason W.؛ Craigie، Samantha؛ Juurlink، David N.؛ Buckley، D. Norman؛ Wang، Li؛ Couban، Rachel J.؛ Agoritsas، Thomas؛ Akl، Elie A.؛ Carrasco-Labra، Alonso؛ Cooper، Lynn؛ Cull، Chris (٨ی ئایاری ٢٠١٧). «Guideline for opioid therapy and chronic noncancer pain». CMAJ: Canadian Medical Association journal = journal de l'Association medicale canadienne. ١٨٩ (18): E٦٥٩–E٦٦٦. doi:١٠.١٥٠٣/cmaj.١٧٠٣٦٣. ISSN ١٤٨٨-٢٣٢٩. PMC ٥٤٢٢١٤٩. PMID ٢٨٤٨٣٨٤٥.
{{cite journal}}
: ستوون لە|journal=
ونە (یارمەتی) - ^ IsHak، Waguih William؛ Wen، Raymond Y.؛ Naghdechi، Lancer؛ Vanle، Brigitte؛ Dang، Jonathan؛ Knosp، Michelle؛ Dascal، Julieta؛ Marcia، Lobsang؛ Gohar، Yasmine؛ Eskander، Lidia؛ Yadegar، Justin (2018-11). «Pain and Depression: A Systematic Review». Harvard Review of Psychiatry (بە ئینگلیزی). ٢٦ (6): ٣٥٢–٣٦٣. doi:١٠.١٠٩٧/HRP.٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠٠١٩٨. ISSN ١٤٦٥-٧٣٠٩.
{{cite journal}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=
(یارمەتی) - ^ Sheng، Jiyao؛ Liu، Shui؛ Wang، Yicun؛ Cui، Ranji؛ Zhang، Xuewen (2017). «The Link between Depression and Chronic Pain: Neural Mechanisms in the Brain». Neural Plasticity. ٢٠١٧: ٩٧٢٤٣٧١. doi:١٠.١١٥٥/٢٠١٧/٩٧٢٤٣٧١. ISSN ١٦٨٧-٥٤٤٣. PMC ٥٤٩٤٥٨١. PMID ٢٨٧٠٦٧٤١.
{{cite journal}}
: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: unflagged free DOI (بەستەر) - ^ «"Effective Coping of Chronic Pain Varies With Psychosocial Resource Profiles"». www.apa.org. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Rios، Rebeca؛ Zautra، Alex J. (2011-01). «Socioeconomic disparities in pain: The role of economic hardship and daily financial worry». Health Psychology (بە ئینگلیزی). ٣٠ (1): ٥٨–٦٦. doi:١٠.١٠٣٧/a٠٠٢٢٠٢٥. ISSN ١٩٣٠-٧٨١٠. PMC ٣٠٧٧٠٨٩. PMID ٢١٢٩٩٢٩٥.
{{cite journal}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=
(یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: PMC format (بەستەر) - ^ Hochwarter، Wayne A.؛ Byrne، Zinta S. (2010-01). «The Interactive Effects of Chronic Pain, Guilt, and Perfectionism on Work Outcomes». Journal of Applied Social Psychology (بە ئینگلیزی). ٤٠ (1): ٧٦–١٠٠. doi:١٠.١١١١/j.١٥٥٩-١٨١٦.٢٠٠٩.٠٠٥٦٤.x.
{{cite journal}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=
(یارمەتی)