خۆکوشتن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
شائەمراز چاکسازی |
ب بەسەرداچوونەوە (بچووک) |
||
ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
[[پەڕگە:Edouard Manet 059.jpg|وێنۆک| |
[[پەڕگە:Edouard Manet 059.jpg|وێنۆک|خۆکوژییەکە، نیگارەیەک لەلایەن ئێدوارد مانێ]] |
||
'''خۆکوژی''' یان '''خۆکوشتن''' بریتییە لەو کردەیەی کەسێک کۆتایی بە ژیانی خۆی دەھێنێت و بەمەبەست دەبێتە ھۆی مەرگی خۆی. خۆکوشتن زۆرجار لە دوای ھیوابڕان ڕوودەدات؛ حاڵەتێک کە زۆرجار لەگەڵ [[نەخۆشیی دەروونی]]، [[خەمۆکی]]، خواردنەوەی [[ئەلکول]] و |
'''خۆکوژی''' یان '''خۆکوشتن''' بریتییە لەو کردەیەی کەسێک کۆتایی بە ژیانی خۆی دەھێنێت و بەمەبەست دەبێتە ھۆی مەرگی خۆی. خۆکوشتن زۆرجار لە دوای ھیوابڕان ڕوودەدات؛ حاڵەتێک کە زۆرجار لەگەڵ [[نەخۆشیی دەروونی]]، [[خەمۆکی]]، خواردنەوەی [[ئەلکول]] و ھتد… ھاوکاتە.<ref>Paris, J (June 2002). "Chronic suicidality among patients with borderline personality disorder". Psychiatric services (Washington, D.C.) 53 (6): 738–42. doi:10.1176/appi.ps.53.6.738. PMID 12045312.</ref><ref>Hawton K, van Heeringen K (April 2009). "Suicide". Lancet 373 (9672): 1372–81. doi:10.1016/S0140-6736(09)60372-X. PMID 19376453.</ref> لە سەدەی ١٩ دوو بیردۆز سەبارەت بە خۆکوشتن ھاتنە ئاراوە. دامەزرێنەری دەروونناسی [[ژان دومینینک ئیسکیرول]] لەبارەی خۆکوشتنەوە دەڵێت: «ئەم دیاردەیە لە ئەنجامی گۆشەگیری، دورکەوتنەوە لە کۆمەڵگە و نەخۆشی دەروونی ڕوودەدات»، لەکاتێکدا دامەزرێنەری بیردۆزی کۆمەڵناسی [[ئیمیل دورکایم]] لەبارەی ھۆکاری خۆکوشتنەوە دەڵێت: «کێشە کۆمەڵایەتییەکان و بوونی سیستەمی چینایەتی ھۆکاری سەرەکیی خۆکوشتنن.» |
||
== ھۆکارەکانی خۆکوشتن == |
== ھۆکارەکانی خۆکوشتن == |
||
خۆکوشتن کردارێکی ئاڵۆزە |
خۆکوشتن کردارێکی ئاڵۆزە کۆمەڵێک ھۆکار ھەیە کە پاڵنەرن بۆ تاک بۆ ئەوەی خۆی بکوژێت وەک: |
||
# ھۆکاری |
# ھۆکاری دەروونی: بەشێک لە [[دەرووناس]]ان بڕوایان وایە کە ئەو کەسانەی پەنا دەبەنە بەر خۆکوشتن گرفتی دەروونیان ھەیە ئەم گرفتە دەروونیانە وایان لێدەکات ھەست بە [[تاوان]] بکەن لەبەرامبەر ئەو ھەڵانەی ئەنجامی دەدەن، و توشی [[خەمۆکی]] دەبن، ئەمەش وایان لێدەکات خۆکوشتن بە تەنیا ڕێگای دەربازبوون بزانن و ھەروەھا فشار خستنە سەر لەلایەن کەسانی دەوروبەر یەکێکی دیکەیە لە ھۆکارەکان کە وادەکات دەروونی کەسەکە خراپ بێت و ھەست بەوە بکات نەبوونی لە [[ژیان]] باشترە. |
||
# ھۆکاری کۆمەڵایەتی: بەھۆی ئەو کارلێک و کردەیەی کە لە نێوان [[مرۆڤ]]ەکان |
# ھۆکاری کۆمەڵایەتی: بەھۆی ئەو کارلێک و کردەیەی کە لە نێوان [[مرۆڤ]]ەکان ھەیە، پەیوەستی یەک دەبن، نەمانی ئەو پەیوەندیانە و لێکترازانی [[خێزان]] و نەمانی پەیوەندییە ڕۆحییەکان لە نێوانیان ھۆکارێکە بۆ ئەوەی مرۆڤ ھەست بە نامۆبوون بکات و گۆشەگیر بێت، ئەمانە وادەکەن کە کەسەکە پەنا بباتە بەر خۆکوشتن بۆ ئەوەی لەو بارودۆخە ڕزگاری بێت. |
||
# ھۆکاری ئابووری: |
# ھۆکاری ئابووری: بە یەکێک لە ھۆکارەکانی خۆکوشتن دادەنرێت وەک ([[ھەژاری]] و نەبوونی و برسییەتی)، ھەندێک جاریش بەھۆی کەڵەکە بوونی [[قەرز]] و پارەی کەسانی دیکە و نەتوانین بۆ داناوەیان کەسی قەرزدار پەنادەباتە بەر خۆکوشتن. |
||
# نەخۆشییە درێژخایەنەکان: بەھۆی |
# نەخۆشییە درێژخایەنەکان: بەھۆی توشبوون بە نەخۆشیی درێژخایەن و نەبوونی چارەسەر، وا لە [[مرۆڤ]] دەکات کە بۆ ڕزگاربوون لەو ئازار و خەم و خەفەتەی ھەیەتی پەنا بۆ خۆکوشتن بەرێت. |
||
# بێ ھیوایی لە ژیان و لەدەستدانی کەسێکی نزیکی خێزانەکە لە ھۆکارەکانی دیکەی خۆکوشتنن |
# بێ ھیوایی لە ژیان و لەدەستدانی کەسێکی نزیکی خێزانەکە لە ھۆکارەکانی دیکەی خۆکوشتنن. |
||
ھیچ |
ھیچ ئایینێک پشتیوانی لە خۆکوشتن ناکات بە کارێکی خراپەکاری دانراوە و [[حەرام]]کراوە بۆ نموونە لە ئایینی [[ئیسلام]] خۆکوشتن وەک تاوانێکی گەورە باسکراوە. |
||
== سەرچاوەکان == |
== سەرچاوەکان == |
وەک پێداچوونەوەی ١٥:٢٢، ٢٥ی ئەیلوولی ٢٠٢١
خۆکوژی یان خۆکوشتن بریتییە لەو کردەیەی کەسێک کۆتایی بە ژیانی خۆی دەھێنێت و بەمەبەست دەبێتە ھۆی مەرگی خۆی. خۆکوشتن زۆرجار لە دوای ھیوابڕان ڕوودەدات؛ حاڵەتێک کە زۆرجار لەگەڵ نەخۆشیی دەروونی، خەمۆکی، خواردنەوەی ئەلکول و ھتد… ھاوکاتە.[١][٢] لە سەدەی ١٩ دوو بیردۆز سەبارەت بە خۆکوشتن ھاتنە ئاراوە. دامەزرێنەری دەروونناسی ژان دومینینک ئیسکیرول لەبارەی خۆکوشتنەوە دەڵێت: «ئەم دیاردەیە لە ئەنجامی گۆشەگیری، دورکەوتنەوە لە کۆمەڵگە و نەخۆشی دەروونی ڕوودەدات»، لەکاتێکدا دامەزرێنەری بیردۆزی کۆمەڵناسی ئیمیل دورکایم لەبارەی ھۆکاری خۆکوشتنەوە دەڵێت: «کێشە کۆمەڵایەتییەکان و بوونی سیستەمی چینایەتی ھۆکاری سەرەکیی خۆکوشتنن.»
ھۆکارەکانی خۆکوشتن
خۆکوشتن کردارێکی ئاڵۆزە کۆمەڵێک ھۆکار ھەیە کە پاڵنەرن بۆ تاک بۆ ئەوەی خۆی بکوژێت وەک:
- ھۆکاری دەروونی: بەشێک لە دەرووناسان بڕوایان وایە کە ئەو کەسانەی پەنا دەبەنە بەر خۆکوشتن گرفتی دەروونیان ھەیە ئەم گرفتە دەروونیانە وایان لێدەکات ھەست بە تاوان بکەن لەبەرامبەر ئەو ھەڵانەی ئەنجامی دەدەن، و توشی خەمۆکی دەبن، ئەمەش وایان لێدەکات خۆکوشتن بە تەنیا ڕێگای دەربازبوون بزانن و ھەروەھا فشار خستنە سەر لەلایەن کەسانی دەوروبەر یەکێکی دیکەیە لە ھۆکارەکان کە وادەکات دەروونی کەسەکە خراپ بێت و ھەست بەوە بکات نەبوونی لە ژیان باشترە.
- ھۆکاری کۆمەڵایەتی: بەھۆی ئەو کارلێک و کردەیەی کە لە نێوان مرۆڤەکان ھەیە، پەیوەستی یەک دەبن، نەمانی ئەو پەیوەندیانە و لێکترازانی خێزان و نەمانی پەیوەندییە ڕۆحییەکان لە نێوانیان ھۆکارێکە بۆ ئەوەی مرۆڤ ھەست بە نامۆبوون بکات و گۆشەگیر بێت، ئەمانە وادەکەن کە کەسەکە پەنا بباتە بەر خۆکوشتن بۆ ئەوەی لەو بارودۆخە ڕزگاری بێت.
- ھۆکاری ئابووری: بە یەکێک لە ھۆکارەکانی خۆکوشتن دادەنرێت وەک (ھەژاری و نەبوونی و برسییەتی)، ھەندێک جاریش بەھۆی کەڵەکە بوونی قەرز و پارەی کەسانی دیکە و نەتوانین بۆ داناوەیان کەسی قەرزدار پەنادەباتە بەر خۆکوشتن.
- نەخۆشییە درێژخایەنەکان: بەھۆی توشبوون بە نەخۆشیی درێژخایەن و نەبوونی چارەسەر، وا لە مرۆڤ دەکات کە بۆ ڕزگاربوون لەو ئازار و خەم و خەفەتەی ھەیەتی پەنا بۆ خۆکوشتن بەرێت.
- بێ ھیوایی لە ژیان و لەدەستدانی کەسێکی نزیکی خێزانەکە لە ھۆکارەکانی دیکەی خۆکوشتنن.
ھیچ ئایینێک پشتیوانی لە خۆکوشتن ناکات بە کارێکی خراپەکاری دانراوە و حەرامکراوە بۆ نموونە لە ئایینی ئیسلام خۆکوشتن وەک تاوانێکی گەورە باسکراوە.
سەرچاوەکان
- ^ Paris, J (June 2002). "Chronic suicidality among patients with borderline personality disorder". Psychiatric services (Washington, D.C.) 53 (6): 738–42. doi:10.1176/appi.ps.53.6.738. PMID 12045312.
- ^ Hawton K, van Heeringen K (April 2009). "Suicide". Lancet 373 (9672): 1372–81. doi:10.1016/S0140-6736(09)60372-X. PMID 19376453.
کتێبی بنەماکانب دەرونزانی گشتی نوسنی عێزەدین احمد عزیز چاپی شەشەم ٢٠١٧ ژمارەی سپاردن ٢٤٢١ سالی ٢٠١٠
ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |