فریدریش ئێنگڵس

فرێدریش ئەنگەڵس

ئەنگڵس و ماڕکس

فرێدریش ئەنگەڵس سیاسەت زان و فەیلەسووفی ئاڵمانی بوو ھاوڕێی فەیلەسوفی ئەڵمانی کارل مارکس بوو ، لەگەڵ مارکسدا مانفێستی کۆمۆنیستیان نووسی ئێنگڵس پێشنووسه‌كه‌ی نووسی ماركسیش ڕاڤەکەی دووایی ته‌واو كرد، لە ١٨٤٥ ز پەرتووکێکی بڵاوکردەوە لەسەر باروودۆخی کرێکارانی ئینگڵتەرا و لەگەڵ ھاوڕێکەی کارڵ مارکس پەرتووکی سەرمایەیان چاپدا، ئەنگڵس دوای مردنی ماركس سه‌خترین ئه‌ركی پێ ئه‌سپێردرا كه‌ ده‌بوایه‌ یاداشته‌كان و ته‌واوی پێشنووسه‌ قه‌به‌كانی به‌شی ٢و٢ی كاپیتاڵ (سەرمایە) ی ماركس ته‌واو بكا. به‌شی سێهه‌می ئه‌و كاره‌ هه‌تا ته‌واو بوونی ده‌ساڵی خایاند.

ژیان

لە بارمن، لە ئەڵمانیا لە خێزانێکی بە ڕەسەن جوولەکە لە ساڵی ١٨٢٠ز لەدایک بوو کوڕی كارخانه‌دارێكی ده‌وڵه‌مه‌ندی قوماشسازیی شاری بێرمان بوو. سه‌رده‌می ئه‌وسه‌رده‌مێكی ئاڵۆزی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری بوو كه‌ بوو به‌ هۆی بزۆێنه‌ره‌ی بیروباوه‌ری تازه‌، زانست، تیۆری و ئیسمه‌كان ،به‌ر له‌وه‌ی چاوی به‌ به‌رێوه‌به‌ری ڕۆژنامه‌ی رادیكاڵی Neue Rheinsche واته‌ “خاخامی كۆمنیستان” مۆسێز هێس (Moses Hess ) بكه‌وێ، هێگلیستێكی لاو بوو. ئەنگڵس له‌ ساڵی ١٨٤٤ – ١٨٤٢ له‌ مانچێستر ده‌ژیا، ئه‌و شوێنه‌ی كه‌ باوكی كارخانه‌یه‌كی لێ هه‌بوو. هه‌ر له‌وێش بوو بناغه‌ی بیری ئابووره‌ كۆمنیستێكه‌ی دره‌ێژه‌درا. لە مانچێستەر بوو ئه‌و بۆچوونه‌ی بۆهات كه‌ فاكتۆره‌ ئابوورییه‌كان له‌ مێژوودا چه‌نده‌ گرینگن و هه‌ر ئه‌وه‌ش بناغه‌ی جیهانبینی ئه‌وی پێكهێناوه‌.

کارەکانی

یەکێک لە نوسراوە بەناوبانگەکانی ئەنگڵس کتێبی "بنچینەی خێزان، موڵکایەتی تایبەت و دەوڵەت" ١٨٨٤.

سەرچاوە

• ماڵپەڕی نووسین