کوردستانی سەفەوی

پارێزگای کوردستان (کە بە ئەردەڵانیش ناسراوە؛ بە فارسی: ولایت کردستان) پارێزگایەکی ڕۆژاوای ئێرانی سەفەوی بوو، کە قەبارەکەی بە درێژایی بوونی جیاواز بوو بەھۆی پێشھاتە سیاسی و سەربازییەکانەوە.

نووسینگەی ڤالی (جێگری پاشا)ی کوردستان بەگشتی لەلایەن بنەماڵەی ئەردەڵانەوە بەڕێوەدەبرا، کە دەسەڵاتی پێشەنگی ھەبوو لە نێوان کۆنفیدڕاڵییە کوردییەکان.

کارگێڕی

کوردستان پارێزگایەکی ڕۆژاوای ئێرانی سەفەوی بوو، کە قەبارەکەی بە درێژایی بوونی بەھۆی پێشھاتە سیاسی و سەربازییەکانەوە جیاواز بوو. یەکێک بوو لە پێنج ویلایەتەکانی وڵاتەکە، لەلایەن ڤالی (جێگری پاشا)ێکەوە حوکمڕانی دەکرا، کە نزیک بوو لە پارێزگارێکی سەربەخۆ. والییەکان بەگشتی سەر بە بنەماڵە ناوخۆیییە دیارەکان بوون، و بە فەرمی لەلایەن پاشاوە وەک سازشێک لەسەر سەربەخۆیی ناوچەیی ھەڵدەبژێردران. سەرەڕای ئەوەش بە شێوەیەکی بۆماوەیی حوکمڕانییان دەکرد. لە ڕووداوە دەگمەنەکاندا والییەک بۆ ویلایەتێک دادەنرا کە ھیچ پەیوەندییەکی لەگەڵ ویلایەتەکەدا نەبوو؛ ئەمەش ڕەنگە ببێتە ھۆی دروستبوونی کێشە، وەک لە ساڵانی ١٦٨٠ لە کوردستان ڕوویدا، کە والییەکی ناکورد داندرا بۆ ویلایەت، بەمەش شا سولەیمانی یەکەم لەلایەن خەڵکی ناوچەکەوە ڕاوەدوونرا. پێگەی والی کوردستان لەلایەن بنەماڵەی ئەردەڵانەوە بوو کە دەسەڵاتی پێشەنگ بوو لە نێوان کۆنفیدڕاڵییە کوردییەکان. تۆمارە بەردەستەکان ئەوە دەردەخەن کە پێش سەدەی ١٧ سەفەوییەکان بە دەگمەن دەستوەردانیان لە یەک لە دوای یەک پارێزگارەکانی ئەردەڵان کردووە؛ بەڵام ناوبەناو پشتگیریان لە داواکارێک دەکرد لە دژی میرنشینە کوردییەکە دیکە.

ئەمانەش ببینە

• کوردستانی عوسمانی

سەرچاوەکان

• Floor، Willem (2008). Titles and Emoluments in Safavid Iran: A Third Manual of Safavid Administration, by Mirza Naqi Nasiri. Washington, D.C.: Mage Publishers. ژپنک ٩٧٨-١-٩٣٣٨٢٣-٢٣-٢.
• Khafipour، Hani (٢٠٢١). «Beyond charismatic authority». لە Matthee، Rudi (ed.). The Safavid World. Routledge. لاپەڕە ١١١–١٢٤.
• Matthee، Rudi (٢٠١١). Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan. I.B.Tauris. ژپنک ٩٧٨-٠-٨٥٧٧٣-١٨١-٤.
• Matthee، Rudi (2015). «Relations between the Center and the Periphery in Safavid Iran: The Western Borderlands v. the Eastern Frontier Zone». The Historian. ٧٧ (3): ٤٣١–٤٦٣. doi:١٠.١١١١/hisn.١٢٠٦٨.
• Yamaguchi، Akihiko (٢٠٢١). «The Kurdish frontier under the Safavids». لە Matthee، Rudi (ed.). The Safavid World. Routledge. لاپەڕە ٥٥٦–٥٧١.
• Yamaguchi، Akihiko (2023). «Mediating between the Royal Court and the Periphery: The Zangana Family's Brokerage in Safavid Iran (1501–1722)». Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies. doi:١٠.١٠٨٠/٠٥٧٨٦٩٦٧.٢٠٢٣.٢١٧٠٨١٤.