بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ژمێریاری

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ژمێریاری
لقیeconomic activity
بەشێکە لەبەڕێوەبەربردنی کار، زانیاری ماڵی
لێکۆڵینەوە لەلایەنaccounting studies، Accounting research
جێبەجێکارaccountant

ژمێریاری (بە ئینگلیزی: Accounting) پێوان، پتەوکاری، ئەنجامدان و گەیاندنی زانیاری دارایی و نادارایی سەبارەت بە دامەزراوەی ئابوورییە.[١]وەکو بازرگانی و کۆمپانیاکان. ژمێریاری بە زمانی بازرگانی ناسراوە.[٢] ھەڵسەنگاندنی ئەنجامی چالاکی ڕێخستنە ئابۆرییەکان و ئەو ئاگاداریانە دەگێنە بە بەکارھێنەرانی جووربەجوور، وەبەرھێنەران، دەینداران، بەڕێوەبەران و ڕێکخەران.[٣]

ژمێریاری دەکرێت بۆ چەند بوار دابەش بکرێت لەوانە ژمێریاری دارایی، ژمێریاری بەڕێوەبردن، ژمێریاری باج و ژمێریاری تێچوون.[٤][٥]

مێژوو

[دەستکاری]

ژمێریاری مێژووی ھەزاران ساڵەی ھەیە و دەتوانرێ شوێنپێی شارستانێتییە کۆنەکان بگیرێت.[٦] پێشکەوتنی پێشوەختی ژمێریاری دەگەڕێتەوە بۆ مێزۆپۆتامیای کۆن و لە نزیکەوە پەیوەندی بە پەرەسەندنەکانی نووسین و ژماردن و پارەوە ھەیە. ھەروەھا بەڵگە ھەیە لەسەر شێوازی سەرەتایی ژمێریاری لە ئێرانی کۆن، و سیستەمی وردبینی سەرەتایی لەلایەن میسرییە کۆنەکان و بابلییەکان لەژێر دەسەڵاتی ئیمپراتۆر ئۆگوستوسدا، حکوومەتی ڕۆما دەستی بە زانیاری وردی دارایی ھەبوو.[٧]

بابەتەکان

[دەستکاری]

ژمێریاری چەندین بابەتی ھەیە لەوانە ژمێریاری دارایی، ژمێریاری بەڕێوەبردن، وردبینی، باج و سیستەمی زانیاری ژمێریاری.[٥]

ژمێریاری بەڕێوەبردن

[دەستکاری]

ژمێریاری بەڕێوەبردن (بە ئینگلیزی: Management accounting) تیشک دەخاتە سەر پێوانەکردن، شیکردنەوە و ڕاپۆرتکردنی زانیاری کە دەتوانێت یارمەتی بەڕێوەبەرەکان بدات لە بڕیاردان بۆ جێبەجێکردنی ئامانجەکانی ڕێکخراوێک لە ژمێریاری بەڕێوەبردندا، پێوانەی ناوخۆیی و ڕاپۆرتەکان لەسەر بنەمای شیکردنەوەی سودی تێچوون، و بە گشتی پێویست ناکات کە پەیڕەوی بنەمای ژمێریاریی (GAAP) بکەن.[٨]

ژمێریاری دارایی

[دەستکاری]

ژمێریاری دارایی (بە ئینگلیزی: Financial accounting) تیشک دەخاتە سەر زانیاری دارایی ڕێکخراوێک بۆ بەکارھێنەرە دەرەکییەکانی زانیارییەکان، وەک وەبەرھێنەران، وەبەرھێنەرە شاراوەکان و خاوەن قەرزەکان.[٨]

وردبینی

[دەستکاری]

وردبینی (بە ئینگلیزی: Auditing) بریتییە لە پشتڕاستکردنەوەی بانگەشەی کەسانی تر سەبارەت بە گەڕانەوەکان[٩]و لە چوارچێوەی ژمێریاریدا «پێداچوونی بێلایەنانە و ھەڵسەنگاندنی لێدوانە دارایییەکانی ڕێکخراوە».[١٠] وردبینی خزمەتگوزارییەکی پیشەیی و سیستماتیکی و ئاسایییە.[١١]

سیستەمەکانی زانیاری

[دەستکاری]

سیستەمی زانیاری ژمێریاری (بە ئینگلیزی: Information systems) بەشێکە لە سیستەمی زانیاری ڕێکخراوێک کە بۆ پرۆسێسکردنی زانیارییەکانی ژمێریاری بەکاردێت.[١٢] زۆرێک لە کۆمپانیاکان سیستەمی زانیاری لەسەر بنەمای زیرەکی دەستکرد بەکاردەھێنن.

ژمێریاری باج

[دەستکاری]

ژمێریاری باج (بە ئینگلیزی: Tax accounting) لە ویلایەتە یەکگرتووەکان جەخت لەسەر ئامادەکردن، شیکردنەوە، دابینکردنی پارەی باج و گەڕانەوەی باج دەکاتەوە.

ژمێریاری دادوەری

[دەستکاری]

ژمێریاری دادوەری (بە ئینگلیزی: Forensic accounting) بوارێکی پسپۆڕی پراکتیکی ژمێریارییە کە باس لەو پەیوەندییانە دەکات کە لە ئەنجامی ناکۆکی یان داواکاریی ڕاستەقینە یان پێشبینیکراوەوە دروست دەبن. «دادوەری» بە واتای «گونجاوە بۆ بەکارھێنان لە دادگا»، و بەو ستاندارد و دەرەنجامە ئەگەرییەیە کە ژمێریارانی دادوەری بەگشتی دەبێت کار بکەن.

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ↑ Needles، Belverd E.؛ Powers، Marian؛ Crosson، Susan V. (ی ی 2013). Principles of Accounting (بە ئینگلیزی) (چاپی 12 ed). Cengage Learning. ژپنک ٩٧٨-١-٢٨٥-٦٠٧٠٤-٧. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە. {{cite book}}: |edition= دەقی زیادەی ھەیە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
  2. ↑ «Peggy Bishop Lane on Why Accounting Is the Language of Business – KWHS». kwhs.wharton.upenn.edu (بە ئینگلیزی). The Wharton School, The University of Pennsylvania. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  3. ↑ «Department of Accounting». Foster School of Business (بە ئینگلیزی). Seattle, WA: University of Washington. لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  4. ↑ «Best Accounting Software». 361 Degree Consultancy (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  5. 1 2 Weber، Richard P.؛ Stevenson، W. C. (ی ی 1981). «Evaluations of Accounting Journal and Department Quality». The Accounting Review (بە ئینگلیزی). ٥٦ (3): ٥٩٦–٦١٢. doi:https://www.jstor.org/stable/٢٤٦٩١٨. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە. {{cite journal}}: بەستەری دەرەکی لە |doi= (یارمەتی); نرخی |doi= بپشکنە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
  6. ↑ Robson، Keith (١ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٢). «Accounting numbers as "inscription": Action at a distance and the development of accounting». Accounting, Organizations and Society (بە ئینگلیزی). ١٧ (7): ٦٨٥–٧٠٨. doi:١٠.١٠١٦/٠٣٦١-٣٦٨٢(٩٢)٩٠٠١٩-O. ISSN ٠٣٦١-٣٦٨٢. لە ٧ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  7. ↑ Oldroyd، David (١ی کانوونی یەکەمی ١٩٩٥). «THE ROLE OF ACCOUNTING IN PUBLIC EXPENDITURE AND MONETARY POLICY IN THE FIRST CENTURY AD ROMAN EMPIRE». Accounting Historians Journal (بە ئینگلیزی). ٢٢ (2): ١١٧–١٢٩. doi:١٠.٢٣٠٨/٠١٤٨-٤١٨٤.٢٢.٢.١١٧. ISSN ٠١٤٨-٤١٨٤.
  8. 1 2 Horngren، Charles T.؛ Datar، Srikant M.؛ Rajan، Madhav V. (ی ی 2012). Cost Accounting: A Managerial Emphasis (بە ئینگلیزی) (چاپی 14th). Upper Saddle River, N.J.: Pearson/Prentice Hall. ژپنک ٩٧٨-٠-١٣-٢١٠٩١٧-٨. لە ١٠ی ئازاری ٢٠٢٢ ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
  9. ↑ Baiman، Stanley (ی ی 1979). «Discussion of Auditing: Incentives and Truthful Reporting». Journal of Accounting Research. ١٧: ٢٥–٢٩. doi:١٠.٢٣٠٧/٢٤٩٠٦٠٥. ISSN ٠٠٢١-٨٤٥٦. لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
  10. ↑ «What is an Audit?-وردبینی چییە؟». Investopedia (بە ئینگلیزی). investopedia.com. لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  11. ↑ Tredinnick، Luke (ی ئازاری 2017). «Artificial intelligence and professional roles». Business Information Review (بە ئینگلیزی). ٣٤ (1). لەندەن: London Metropolitan University, UK: ٣٧–٤١. doi:١٠.١١٧٧/٠٢٦٦٣٨٢١١٧٦٩٢٦٢١. ISSN ٠٢٦٦-٣٨٢١. لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
  12. ↑ «Accounting Information System (AIS)». Investopedia (بە ئینگلیزی). لە ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ژمێریاری&oldid=1406998»