چێنای

چێنای، ھەروەھا بە مەدرەس ناسراوە (ناوی فەرمی بوو تا ساڵی ١٩٩٦) پایتەختی ویلایەتی تامیل نادووە. گەورەترین شاری ویلایەتەکەیە لە ڕووی ڕووبەر و دانیشتووانەوە، چێنای دەکەوێتە کەناری کۆرۆماندێل لە کەنداوی بەنگال، و بەناوبانگترین ناوەندی کلتوری، ئابووری و پەروەردەیی باشووری ھیندستانە.

بەگوێرەی سەرژمێری ساڵی ٢٠١١ی ھیندستان، چێنای شەشەمین گەورەترین شاری وڵاتەکەیە و چوارەمین گەورەترین شارە. کۆمپانیای چێنای گەورەتر (بە ئینگلیزی: Greater Chennai Corporation) دامەزراوەی شارستانییە کە بەرپرسیارە لە شارەکە؛ کۆنترین کۆمپانیایە لە ھیندستان، لە ساڵی ١٦٨٨ دامەزراوە، دووەم کۆنترین کۆمەڵە لە جیھاندا دوای لەندەن. شاری چێنای ھاوتەریبە لەگەڵ ناوچەی چێنای، کە لەگەڵ دەوروبەری ناوچەی شارۆچکەی چێنای پێکدەھێنێت، ٣٦ەم گەورەترین ناوچەی شارەوانییە لە جیھاندا بەگوێرەی دانیشتووان و یەکێکە لە گەورەترین شارۆچکە ئابوورییەکان لە ھیندستان.^[١]

چێنای یەکێکە لە شارە گەشتییارییەکان کە زۆرترین گەشتیار گەشتیاری تێدا دەکات.^[٢]^[٣]^[٤]^[٥] لە ساڵی ٢٠١٥دا بووە ٤٣ھەمین شار کە زۆرترین گەشتیار لە جیھاندا سەردانی بکات و لە ساڵی ٢٠١٩دا بووە ٣٦ەمین زۆرترین سەردانیکەر لە جیھاندا.^[٦]^[٧] ڕاپۆرتێک لەسەر کوالێتی ژیان لە چێنای کرا و بە سەلامەتترین شار لە ھیندستان دانرا.^[٨] چێنای سەرەنجی لەسەدا ٤٥ی گەشتیارانی تەندروستی دەدات کە سەردانی ھیندستان دەکەن.^[٩] لەبەر ئەوە پێی دەوترێت «پایتەختی تەندروستی ھیندستان».^[١٠]^[١١] و بەندەری بازرگانی ھەیە کە دامەزراوەی ھیندستانی بەریتانییە لە دەیەی ١٦٠٠کانەوە، چێنای پێنجەم گەورەترین ئابوری شارستانی ھەیە، و سێیەم گەورەترین دانیشتووانی بیانی لە ھیندستان ھەیە، کە ٣٥٬٠٠٠ بووە لە ٢٠٠٩، ٨٢٬٧٩٠ لە ٢٠١١ خەمڵێندراوە و دواتر بە زیاتر لە ١٠٠٬٠٠٠ لە ٢٠١٦.^[١٢]^[١٣]^[١٤] بڵاوکەرەوەی ڕێبەری گەشتیاری Lonely Planet چێنای بە یەکێک لە دە باشترین شارەکانی جیھان ناودێر کرد بۆ سەردانکردن لە ساڵی ٢٠١٥.^[١٥]

چێنای وەک شارێکی ئاست-بێتا لە پێوانەی شارەکانی جیھانی دانراوە، و بە باشترین شار لە ھیندستان دانراوە لەلایەن ھیندستان ئەمڕۆ لە ڕاپۆرتە ساڵانەیییەکانی ساڵی ٢٠١٤.^[١٦]^[١٧] لە ساڵی ٢٠١٥ چێنای بە «چالاکترین» شار ناوبرا (شارێک کە شایانی سەردانکردن و ژیانە بۆ ماوەیەکی درێژخایەن).^[١٨] ناشنال گرافیک چێنای وەک تاکە شارێکی باشووری ئاسیا لە ساڵی ٢٠١٥ دانا لە پێرستی١٠ باشترین شاری خۆراکدا ئاماژەی پێکرد.^[١٩] چێنای ھەروەھا بە نۆیەم باشترین شاری گەردوونی لە جیھاندا ناونرا لەلایەن بڵاوکراوەی لۆنلی پلانێت^[٢٠] لە تشرینی یەکەمی ٢٠١٧، چێنای زیادکرا بۆ لیستی شارە داھێنەرەکانی یونسکۆ (UCCN) بەھۆی ئەو نەریتە دەوڵەمەندەی لە بواری مۆسیقا ھەیەتی.^[٢١] زیاتر لە یەک لەسەر سێی پیشەسازی ئۆتۆمبێلی ھیندستان لە شارەکە دامەزراوە. چێنای ھەروەھا بە ناوەندێکی سەرەکی بەرھەمھێنانی فیلم ناسراوە. یەکێکە لە ١٠٠ شارە ھیندییەکان کە گەشەی پێدراوە وەک شارێکی ھۆشمەند لەژێر پرۆگرامێک بەناوی ئەرکی شارە ھۆشمەندەکان.^[٢٢]

سەرچاوەکان

^ «UN Demographic Urban Areas». UN stats. لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ Mohan، Vishnu (٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠). «Scorching hot during summer and unbelievably crowded, the modern city of Chennai dipped in traditions from its Madras days never fails to surprise a traveller». Outlook Traveller. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
^ Vikas، S. V. (27 September 2018). «World Tourism Day 2018: Significance, theme and why it is observed». One India. New Delhi. لە 27 September 2018 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ Grover، Amar (17 September 2019). «Chennai unwrapped: Why the city is the great international gateway to South India». The National. Chennai. لە 31 December 2021 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ Sharma، Reetu (23 August 2014). «Chennai turns 375: Things you should know about 'Gateway to South India'». One India. Chennai. لە 20 March 2021 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ Bremner، Caroline. «Top 100 City Destinations Ranking» (PDF). Euromonitor International. لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە ٩ی ئابی ٢٠١٦ ھێنراوە.
^ Yasmeen، Rabia. «Top 100 city destinations» (PDF). Euromonitor International. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF).
^ Lakshmi، K. (25 February 2016). «Chennai rated the safest city in India». The Hindu. لە ڕەسەنەکە لە 8 November 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 19 April 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
^ «Chennai – India's Health Capital». India Health Visit. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئەیلوولی ٢٠١٢ ھێنراوە.
^ «The quality of air you breathe in Chennai is worse than in Delhi». The Hindu. لە ڕەسەنەکە لە 8 November 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 15 July 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ Ramakrishnan، Deepa H. (19 June 2019). «Chennai's air quality takes a turn for the worse». The Hindu (بە Indian English). ISSN 0971-751X. لە ڕەسەنەکە لە 25 February 2021 ئەرشیڤ کراوە. لە 17 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری gdp نەدراوە
^ «Growing expat community favour cluster [[:داڕێژە:Sic]]». The Economic Times. 15 January 2009. لە ڕەسەنەکە لە 16 July 2018 ئەرشیڤ کراوە. لە 29 December 2012 ھێنراوە. {{cite news}}: URL–wikilink conflict (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
^ «India – exploring an Asian giant». The Guardian. February 2013.
^ «Chennai – Best In Travel 2015». Lonely Planet. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی تەممووزی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی تەممووزی ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ «Global cities index 2015». A.T. Kearney. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی ئایاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ «Alpha, Beta and Gamma cities». Classification of Cities. Spotted by Locals. لە ٤ی نیسانی ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ Lindsey Galloway. «The best places to live this year». BBC.com Travel.
^ «Top 10 food cities». National Geographic. ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥. لە ٩ی ئازاری ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.
^ «Chennai named 9th best cosmopolitan city in the world». The Hindu. لە ڕەسەنەکە لە 30 July 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 12 October 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ «Chennai is now part of UNESCO's 'creative cities network'». The Hindu. لە ڕەسەنەکە لە 12 January 2021 ئەرشیڤ کراوە. لە 11 November 2017 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ «Meet the Smart Cities: Bhubaneswar, Pune, Jaipur top the list». CNN-IBN. 28 January 2016. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[1] «UN Demographic Urban Areas». UN stats. لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[OT_ScorchingHot-2] Mohan، Vishnu (٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠). «Scorching hot during summer and unbelievably crowded, the modern city of Chennai dipped in traditions from its Madras days never fails to surprise a traveller». Outlook Traveller. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.

[OI_TourismDay2018-3] Vikas، S. V. (27 September 2018). «World Tourism Day 2018: Significance, theme and why it is observed». One India. New Delhi. لە 27 September 2018 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[National_Unwrapped-4] Grover، Amar (17 September 2019). «Chennai unwrapped: Why the city is the great international gateway to South India». The National. Chennai. لە 31 December 2021 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[OI_Turns375-5] Sharma، Reetu (23 August 2014). «Chennai turns 375: Things you should know about 'Gateway to South India'». One India. Chennai. لە 20 March 2021 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[Che-6] Bremner، Caroline. «Top 100 City Destinations Ranking» (PDF). Euromonitor International. لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە ٩ی ئابی ٢٠١٦ ھێنراوە.

[7] Yasmeen، Rabia. «Top 100 city destinations» (PDF). Euromonitor International. لە ٢٤ی شوباتی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF).

[8] Lakshmi، K. (25 February 2016). «Chennai rated the safest city in India». The Hindu. لە ڕەسەنەکە لە 8 November 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 19 April 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

[9] «Chennai – India's Health Capital». India Health Visit. لە ڕەسەنەکە لە ١٨ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئەیلوولی ٢٠١٢ ھێنراوە.

[10] «The quality of air you breathe in Chennai is worse than in Delhi». The Hindu. لە ڕەسەنەکە لە 8 November 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 15 July 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[11] Ramakrishnan، Deepa H. (19 June 2019). «Chennai's air quality takes a turn for the worse». The Hindu (بە Indian English). ISSN 0971-751X. لە ڕەسەنەکە لە 25 February 2021 ئەرشیڤ کراوە. لە 17 August 2019 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

[gdp-12] ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری gdp نەدراوە

[13] «Growing expat community favour cluster [[:داڕێژە:Sic]]». The Economic Times. 15 January 2009. لە ڕەسەنەکە لە 16 July 2018 ئەرشیڤ کراوە. لە 29 December 2012 ھێنراوە. {{cite news}}: URL–wikilink conflict (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

[14] «India – exploring an Asian giant». The Guardian. February 2013.

[LonelyPlanet2015Best-15] «Chennai – Best In Travel 2015». Lonely Planet. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی تەممووزی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی تەممووزی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[16] «Global cities index 2015». A.T. Kearney. لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٦ی ئایاری ٢٠١٥ ھێنراوە.

[17] «Alpha, Beta and Gamma cities». Classification of Cities. Spotted by Locals. لە ٤ی نیسانی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[18] Lindsey Galloway. «The best places to live this year». BBC.com Travel.

[19] «Top 10 food cities». National Geographic. ٢٢ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥. لە ٩ی ئازاری ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.

[20] «Chennai named 9th best cosmopolitan city in the world». The Hindu. لە ڕەسەنەکە لە 30 July 2020 ئەرشیڤ کراوە. لە 12 October 2015 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[UCCNList-21] «Chennai is now part of UNESCO's 'creative cities network'». The Hindu. لە ڕەسەنەکە لە 12 January 2021 ئەرشیڤ کراوە. لە 11 November 2017 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[22] «Meet the Smart Cities: Bhubaneswar, Pune, Jaipur top the list». CNN-IBN. 28 January 2016. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی حوزەیرانی ٢٠٢٢ ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]

[١٧]

[١٨]

[١٩]

[٢٠]

[٢١]

[٢٢]