پەرستاری تازەلەدایکبوون

پەرستارێک کە چاودێری منداڵێکی تازە لەدایکبوو دەکات.

پەرستاری تازەلەدایکبوو (NNP) پەرستارێکی تۆمارکراوی پێشکەوتووی پراکتیکە (APRN) کە لانیکەم ئەزموونی ٢ ساڵ وەک پەرستارێکی تۆمارکراوی تەنیشت جێگاکە لە ئاستی یەکەی چاودێری چڕی تازەلەدایکبووان، کە ئامادەیە بۆ پراکتیک لە سەرانسەری بەردەوامیدا، کە سەرەتایی، توند، درێژخایەن و چاودێری گرینگ بۆ تازەلەدایکبووان، کۆرپە و منداڵانی ساوا تا تەمەنی ٢ ساڵی، بە شێوەیەکی سەرەکی لە یەکەی چاودێری چڕی تازەلەدایکبووان (NICU) کاردەکەن، پەرستاری تازەلەدایکبووەکان ڕێکارەکانی پێشکەوتووی دەستنیشانکردن و چارەسەری داگیرکەر هەڵدەبژێرن و ئەنجامی دەدەن. لە ئەمریکا، پەرستاری تازەلەدایکبووی بڕوانامەدار بە دەستەی کارگێڕی (NNP-BC) APRN یە کە خوێندنی دەرچووانی لە ئاستی ماستەر یان دکتۆرا بەدەستهێناوە و بڕوانامەی بۆردی هەیە لە بواری تازەلەدایکبووان. کۆمەڵەی نیشتمانی پەرستارانی تازەلەدایکبوو (NANNP) کۆمەڵەی نیشتمانییە کە نوێنەرایەتی پەرستارانی تازەلەدایکبوو دەکات لە ئەمریکا. بڕوانامەدان لەلایەن کۆمپانیای نیشتمانی بڕوانامەدان بۆ پسپۆڕییەکانی پەرستاری منداڵبوون، ژنان و تازەلەدایکبووان (NCC) بەڕێوەدەبرێت.

مێژوو

یەکەم NICUی مۆدێرن لە ساڵی ١٩٦٠ لە نەخۆشخانەی یێڵ-نیو هێڤن لە ژێر چاودێری لویس گلوک کرایەوە، کە پێشەنگێک بوو لە پسپۆڕی منداڵانی سەرهەڵدەدات، تازەلەدایکبووان، چەمکی NICU ی دکتۆر گلوک باشتربوونی دەرئەنجامەکانی کۆرپەی نەخۆش و پێشوەختەی نیشان دا و بووە هۆی سەرهەڵدانی NICU لە سەرانسەری وڵاتدا تا کۆتاییەکانی شەستەکان، زۆربەی NICU لە شوێنە گەورە و زانکۆییەکاندا بوون کە بەڕێوەبردنی نەخۆش لەلایەن ستاژەکانی پزیشکی و دانیشتووانەوە دابینکرابوو کە لەلایەن پزیشکی تازەلەدایکبووانەوە سەرپەرشتی دەکرا. بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی ئەم دانیشتووە لاوازە، ڕۆڵی پەرستاری فراوانتر بوو بۆ ئەوەی ئەو ئەرکانە لەخۆ بگرێت کە پێشتر بۆ پزیشکان دابەزێندرابوون، وەک دەستپێکردنی دەستڕاگەیشتن بە خوێنبەرەکان و بڕینی خوێنبەرەکان.

لە ساڵی ١٩٦٥، یەکەم پرۆگرامی پەرستاری پزیشکی لە ئەمریکا لە زانکۆی کۆلۆرادۆ پەرەی پێدرا بۆ ئامادەکردنی پەرستاری پزیشکی منداڵان بۆ چاودێری سەرەتایی، لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا، چاودێری چڕی تازەلەدایکبووان خزمەتگوزارییەکی پزیشکی یەکگرتوو بوو لە زۆرێک لە نەخۆشخانە گەورەکانی فێرکاری لە سەرانسەری وڵاتدا، کە بەڕێوەبردنی سەرکەوتووانەی تازەلەدایکبووی پێشوەختە و نەخۆشەکانی دابین دەکرد و ڕێژەی مردنی تازەلەدایکبووان کەمدەکردەوە، خزمەتگوزارییەکانی گواستنەوەی تازەلەدایکبووان دامەزران بۆ گواستنەوەی منداڵانی تازەلەدایکبوو لە شوێنی لەدایکبوونیان بۆ نزیکترین NICU، ئەمەش وایکرد ڕۆڵی پەرستاری NICU فراوان بکرێت چونکە پەرستاران ئەم پۆستە نوێیانەیان پڕکردەوە. ئەو ڕێنماییانەی کە لەلایەن کۆمەڵەی پەرستارانی ئەمریکی (ANA) لە ساڵی ١٩٧٥ بڵاوکراونەتەوە ستانداردەکانی پرۆگرامی پەرستاری تازەلەدایکبوویان دانا تاوەکو NANN ستانداردەکانی پەروەردە و ڕێنماییەکانی بۆ بەرنامەکانی پەرستاری تازەلەدایکبوو لە ساڵی ٢٠٠٢ بڵاوکردەوە، ئەم ستانداردانەی ANA بوونە هۆی بڵاوبوونەوەی بەرنامەکانی بڕوانامە کە لەسەر بنەمای نەخۆشخانەکان بوون بۆ ڕاهێنانی پەرستاران وەک پەرستاری تازەلەدایکبوو .

بڕوانامەدانی نیشتمانی بۆ NNPs لە ساڵی ١٩٨٣ لەلایەن کۆمپانیای بڕوانامەدانی NAACOG دەستیپێکرد، ئێستا کۆمپانیای بڕوانامەدانی نیشتمانی (NCC) بۆ پسپۆڕییەکانی پەرستاری منداڵبوون، ئافرەتان و تازەلەدایکبووان (NCC), NANN لە ساڵی ١٩٨٤ دامەزراوە، کە پشتگیری پێشکەش دەکات بۆ پەروەردەکردنی بزووتنەوەی پەرستاری پراکتیکی پێشکەوتووی تازەلەدایکبووان.

لە ساڵانی نەوەدەکاندا، ویلایەتەکان دەستیان کرد بە داواکردنی بڕوانامەی نیشتمانی یان ماستەر وەک چوونە ناو پراکتیک بۆ پەرستاری تازەلەدایکبوو، لە سەرەتای ساڵانی ٢٠٠٠دا، پەرستارانی پزیشکی لۆبییان کرد بۆ دیاریکردنی ئیمتیازات بۆ ئەوەی دۆخی دابینکەرەکەیان بە تەواوی کارا بکات. لە ساڵی ٢٠٠٧، بەشێک لە کۆمەڵەی نیشتمانی پەرستارانی تازەلەدایکبوو (NANN)، وەک تاکە کۆمەڵەی نیشتمانی کە تەنها تایبەتە بە پەرستاری تازەلەدایکبوو دامەزرا.

ئەمڕۆ، APRNی تازەلەدایکبووان وەک دابینکەری پیشەیی ناسراون، و بوونەتە بەشێکی دانەبڕاو لە تیمی تەندروستی تازەلەدایکبووان لە هەموو ئاستەکانی چاودێریدا، پەنجا و دوو ویلایەت و دەسەڵاتی دادوەری لە ئێستاوە پێویستیان بە بڕوانامەی پێشکەوتوو هەیە بۆ APRN.

خوێندن

بۆ ئەوەی یەکەم هەنگاو بنێت بۆ بوون بە پەرستاری تازەلەدایکبوو، پەرستارێکی تۆمارکراو (RN) دەبێت بڕوانامەی بەکالۆریۆس لە زانست لە پەرستاری (BSN) بەدەستبهێنێت. پێش ئەوەی داواکاری پێشکەش بکرێت بۆ بڕوانامەی ماستەر یان دکتۆرا، لانیکەم دوو ساڵ ئەزموون لە یەکەی چاودێری تازەلەدایکبووان پێویستە، لە کاتی پێشکەشکردنی داواکاری بۆ بڕوانامەی ماستەر و/یان دکتۆرا، پێویستە لە قوتابخانەی پەرستاری باوەڕپێکراو بێت کە پسپۆڕی لە تازەلەدایکبووان هەبێت. ئەم بەرنامانە دەتوانن نزیکەی دوو بۆ سێ ساڵ بخایەنێت. ئەو پۆلانەی کە دەخوێندرێن، سەرنجیان لەسەر تازەلەدایکبووان دەبێت، لە هەمان کاتدا چەندین پۆلی سەرەکیش دەبێت. دوای تەواوکردنی پرۆگرامەکە، پێویستە داواکاری پێشکەش بکات بۆ ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی NNP لە ڕێگەی کۆمپانیای بڕوانامەدانی نیشتمانی (NCC) بۆ بڕوانامەی نیشتمانی. کاتێک لەم تاقیکردنەوە دەرچوون، تاقیکردنەوەیەکی تر هەیە کە دەبێت دەربچێت بۆ وەرگرتنی بڕوانامەی دەوڵەت. ئەم بڕوانامانە پێویستە چەند ساڵ جارێک نوێبکرێنەوە بۆ بەردەوامبوونی پراکتیکی بوون بە پەرستاری تازەلەدایکبوو.

بڕوانامەی بۆرد

دوای ئامادەکاری پەروەردەیی لە ئاستی ماستەر یان دکتۆرا، زۆربەی ویلایەتەکان داوا دەکەن کە پەرستاری تازەلەدایکبووەکان لەلایەن دەزگایەکی بڕوانامەدانی پەسەندکراوەوە بڕوانامەی بۆردیان هەبێت. بڕوانامەی دەستەی کارگێڕی دەبێت بە بەدەستهێنانی کرێدیتی خوێندنی پەرستاری بەردەوام بپارێزرێت. لە ئەمریکا بڕوانامەی بۆرد لە ڕێگەی کۆمپانیای نیشتمانی بڕوانامەدانەوە (بڕوانامەی NNP-BC دەبەخشێت) دابین دەکرێت. تاقیکردنەوەکە بۆ وەرگرتنی بڕوانامە پێکدێت لە ١٧٥ پرسیار و ماوەی سێ کاتژمێری دیاریکراوە. ئەم پرسیارانە بابەتەکانی پەیوەست بە دەرمانناسی، بەڕێوەبردنی گشتی، هەڵسەنگاندنێکی گشتی، پرسە پیشەییەکان دەگرێتەوە و زۆربەی ناوەڕۆکەکەش لەسەر کۆرپەلەزانی، فیزیۆلۆژی، فیزیۆلۆژیای نەخۆشی و بەڕێوەبردنی سیستەمەکانە.

مەودای پراکتیک

پەرستاری تازەلەدایکبوو چاودێری تایبەتمەند بۆ منداڵانی تازەلەدایکبوو دابین دەکات کە ڕێژەیەکی بەرفراوانی تیژی (ئاستی نەخۆشی) و حاڵەتەکانی پێشوەختە، هەوکردن، حاڵەتە بۆماوەییەکان، نەخۆشییەکانی دڵ، دەستنیشانکردنی نەشتەرگەری، کێشەکانی هەناسەدان و تێکچوونەکانی تریان هەیە. پەرستاری تازەلەدایکبوو بە شێوەیەکی سەرەکی لە شوێنی نەخۆشخانە لە نەمامگەی منداڵی باش، نەمامگەی چاودێری تایبەت، یەکەکانی چاودێری چڕی تازەلەدایکبووان و ژووری منداڵبوون کاردەکەن. هەروەها پەرستارانی تازەلەدایکبوو دەتوانن لە شوێنی ئۆفیس یان پراکتیکی تایبەتدا کار بکەن. ڕاهێنانی تایبەتمەندیان ڕێگەیان پێدەدات چاودێری تاکەکەسی پێشکەش بە کۆرپە بکەن لە ساتەوەختی منداڵبوون و لە کۆرپەی باشەوە تا تازەلەدایکبووی نەخۆشی سەخت. بە شێوەیەکی گشتی پەرستاری تازەلەدایکبوو بە هاوکاری لەگەڵ پزیشکانی تازەلەدایکبوو و/یان پزیشکانی منداڵان کاردەکەن بەڵام (لە زۆربەی ویلایەتەکاندا) دابینکەری مۆڵەتپێدراو و سەربەخۆن کە دەتوانن نەخۆشەکان دەستنیشان بکەن و چارەسەری بکەن. پەرستاری تازەلەدایکبوو دەسەڵاتی ڕێنماییکردنیان هەیە و دەتوانن دەرمان بەپێی پێویست بۆ دانیشتوانی تازەلەدایکبوو (لە زۆربەی ویلایەتەکاندا) بنووسن، کاتژمێرەکان بۆ پەرستارانی تازەلەدایکبوو دەتوانێت زۆر جیاواز بێت. بە شێوەیەکی گشتی هەفتەی ٤٠ کاتژمێر کاردەکەن بەڵام لەوانەیە پێویست بکات کاتەکانی زیادە وەربگرن بەپێی دۆخی نەخۆشەکان و ئەگەر پەرستارێکی تر هەبێت بۆ وەرگرتنی پۆستەکە. شۆفتەکان دەتوانن پێنج شۆفتی هەشت کاتژمێری بن لە هەفتەیەکدا، چوار شۆفتی دە کاتژمێری، یان ٣ شۆفتی دوانزە کاتژمێری. هەروەها پەرستارانی تازەلەدایکبوو دەتوانن ئەگەری پشووی کارکردنیان هەبێت.

ئەرکی ڕۆژانە

پەرستارانی تازەلەدایکبوو ڕۆژانە لەگەڵ منداڵانی تازەلەدایکبوو کاردەکەن.پەرستاری تازەلەدایکبوو نیشانە گرنگەکان وەردەگرێت و زۆر لە نزیکەوە چاودێری منداڵە تازە لەدایکبووەکان دەکات چونکە بارودۆخەکانیان دەتوانێت زۆر بە خێرایی تێکبچێت. پەرستارانی تازەلەدایکبوو پشکنینەکان لەسەر منداڵە تازەلەدایکبووەکان ئەنجام دەدەن، فەرمانیان پێدەکەن و شیکاری دەکەن. هەروەها پەرستاری تازەلەدایکبوو پلانی چارەسەرکردن دروست دەکات و پشتگیری لە دایک و باوکی کۆرپە دەکات. پەرستارانی تازەلەدایکبوو پێویستیان بە شێوەی جەستەیی دەبێت. پەرستاری تازەلەدایکبوو بۆ ماوەی چەندین کاتژمێر لەسەر پێی خۆیان دەمێننەوە و بەردەوام بەدەوری خۆیاندا دەجووڵێن و لە حاڵەتە فریاگوزارییەکاندا بە خێرایی کاردەکەن، پەرستارانی تازەلەدایکبوو پێویستە بتوانن لە دۆخە سترێسەکاندا ئارام و کۆببنەوە.

مووچە

مووچەی پەرستاری تازەلەدایکبوو پەیوەستە بە شوێنی کارەکە و خواست لەسەری لە ناوچەکەدا. ئەو کەسانەی کە ئەزموونیان کەمترە لە چاو ئەو کەسانەی کە ئەزموونی دەیان ساڵەیان هەیە، داهاتیان کەمترە. هەروەها خوێندن و لێهاتوویی و بڕوانامە دەتوانن ڕۆڵێکی بەرچاو بگێڕن لەوەی کە چ مووچەیەک دەدرێت. تا ساڵی ٢٠٢٢، تێکڕای مووچە لە نێوان ١٠٩ هەزار بۆ ١٥٠ هەزار دۆلاردایە لە ئەمریکا.

هێزی کار

لەم بوارەی کاردا، گەشەی هەلی کار لە ساڵانی ٢٠١٨ تا ٢٠٢٨ بە ڕێژەی ٢٦% بۆ ٢٨% مەزەندە دەکرێت. ئەم زیادبوونەی گەشەی هەلی کار دەتوانێت ٢٦ هەزار هەلی کار دابین بکات، خواستێکی زۆر زۆر لەسەر پەرستاری تازەلەدایکبوو هەیە. بەپێی زانیارییەکانی ساڵی ٢٠٢٠ی کۆمپانیای نیشتمانی بڕوانامەدان (NCC)، پەرستارانی تازەلەدایکبوو نزیکەی ٢%ی ٣٢٥ هەزار پەرستاری مۆڵەتپێدراو پێکدەهێنن، زۆربەی پەرستارانی تازەلەدایکبوو لە هێزی کاردا لە ڕەگەزی مێن. بەدرێژایی ساڵان، زۆربەی ڕەگەز و نەتەوەی پەرستارانی تازەلەدایکبوو سپی پێست بوون پاشان دووەم دوای ئەوە نەتەوەی ئاسیا بوو. تێکڕای تەمەنی پەرستاری تازەلەدایکبووی چل ساڵە.