شاخی داڵانپەڕ

37.16°N 44.8°E / 37.16; 44.8  

شاخی داڵانپر یان داڵامپر شاخیک له زنجیرە چیای باکووری زاگرۆس بە بەرزایی 3449 مه تر و پێگەی جوگرافی (N: 12.380-37 و E: 47.395-44) دەکەوێتە خاڵی سنووری هەر سێ وڵاتی ئێران, تورکیا و عێراق, بەجۆرێک که لوتکەی ئەم شاخە بە هاوبەشی سەر بەم سێ وڵاتەیە. ئەم شاخە دەکەوێتە شاری ورمێ، گوندی مه رگور له قه زای سیلۆنا کە بە واتای ئەو شوێنەیە کە هەڵۆکان تێیدا دەفڕن و بە یەکێک لە پاکترین و جوانترین ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان دادەنرێت. ئەم شاخە دەکەوێتە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا و نزیکترین شاری لێیەوە شاری سیلوانە . بۆ گەیشتن بەم ناوچەیە دەبێت ئەو ڕێگایە چیایە ببڕیت کە بەناو شاری سیلوانێدا تێدەپەڕێت و دەگاتە لوتکە. ئەم ڕێگایە بەناو شاری سیلوانێدا تێدەپەڕێت و دەگاتە شاری دیزج، پاشان بە گوندەکانی کەسیان و کۆلێهبەهی و دواجار سولە دوکەلدا تێدەپەڕێت و لە کۆتاییدا دەگاتە شاخی دالامپەر.ئەگەر بچینە لوتکەی شاخەکە، هه لۆی بەرز فڕ دەبینین.زۆرێک لە شاخەوانان بینیویانە که چونه لوتکه که.

لە گوندەکانی دیکەی ئەم ناوچەیەدا دەتوانین باسی کاچێلێ بکەین . ئەو ڕێگایەی کە دەچێتە کەسیان قیر کراوە، هەروەها ڕێگایەکی خاکی نەرمی هەیە لە گوندی کیسیانەوە بۆ کۆلێ بێهی، هەروەها ڕێگایەکی زۆر زبر لە گۆلێ بێهیەوە بۆ گوندی سولێ دوکەڵ هەیە، بۆیە بۆ ڕۆشتن ئەم ڕێگایە زۆر قورس و ناخوشه. لە بەشی باکووری گوندی سولێ دۆکۆڵ تاڤگه یکی گەورە هەیە کە بە یەکێک لە دیمەنه سەرنجڕاکێشییەکانی ئەم ناوچەیە دادەنرێت. لە دوایین گوندەوە تا شاخەکە بە درێژایی ڕێگاکە ئاوی پێویست هەیە و شاخەوانان هەرگیز ڕووبەڕووی هیچ کێشەیەک نابنەوە. ڕێگای گوندەکە بۆ بنکەی چیاکە زیاتر لە 12 کیلۆمەتر دەبێت، کە دەبێت لەسەر لێوارێکی نەرم بە پێ بڕۆن، لەو وەرزانەی کە بەفر کەم دەبێت، نزیکەی 90 خولەک دەخایەنێت تا دەگاتە لوتکە. لە ڕووی ئەمنییەوە ئەم شاخە بەهۆی سنوورەکەیەوە مەترسی زۆر کەمی هەیە و هیچ کێشەیەکی ئەمنی و سەربازی بۆ شاخەوانان ناخاتە مەترسییەوە.

لەو ئاژەڵانەی کە لەم ناوچەیەدا دەژین، دەتوانرێت ئاماژە بە هەڵۆ و گورگ و سەلامەندەر بکرێت. لە گوندی سولێ دوکەڵ، ڕووماڵی ئەنتێنەی مۆبایل زۆر کەمه، بەڵام ئەگەری ڕووماڵکردنی ئەنتێنە لە ڕێگادا هەیە. لوتکەی ئەم چیایە لە ژیر ئەنتێنەکەی تورکیادایە.

ئەم شاخە سەهۆڵبەندانێکی هەمیشەیی هەیە و هەروەها لە لای ڕۆژئاوای شاخەکە تاڤگەیەک هەیە کە ڕەهەندەکانی ٤٠٠ x ٤٠٠ مەترە و شوێنێکی باشە بۆ شاخەوانان بۆ مەلەکردن لە وەرزی گەرمادا. لە نێو چیاکانی دەوروبەری دالانپار دەتوانین باسی چیای بزنی سینا و چیای بەنجول بکەین.بزنی سینا به بادینی یانی شاخی خۆڵەمێشی.

ڕووەک و گیاندار

ڕووەکی ئەم شاخە هاوشێوەی زۆربەی شاخەکانی زنجیرە چیای زاگرۆسە. لە نێو جۆرە ئاژەڵەکانی ئەم شاخەدا دەتوانین ئاماژە بە ورچی قاوەیی، گورگ، ڕێوی، جاکڵ، مار، دوپشک، بزنی شاخ، هەڵۆ و ..... بکەین. هەروەها ڕووەکی تایبەتی زاگرۆسی مامناوەند، وەک گۆرس، گێلاسی کێوی، بادەمی شاخ و زۆر شتی تر بە زۆری لە دالامپەردا ده دۆزرێتەوە.

ناو

دانیشتووانی مێرگور کوردی بادینین و داڵ به کوردی بە واتای هەڵۆ دێت.باز، ته‌ير، هه‌لۆ هەموو ئەو وشانە تاکن.داڵان به واتای هه‌لۆکان دیت.په‌ڕ به واتای هه مان تووک و په‌ڕ دیت لێرەدا بە واتای شوێنی فڕین دیت.داڵانپر به واتای شوێنی فڕینی داڵه کان.

تێبینی ژێرەوە

• سیما سروشتییەکانی کوردستان؛ ئەکبەر وۆڵد بەیگی؛ چاپه منی پراتۆ بەیان؛ 2004 (فارسی)