خان ئەحمەد خانی گێڵانی
| خان ئەحمەد خان | |
|---|---|
| تاج نانە سەر | ٩٤٣ی ک.م |
| ناوی تەواو | کارکیا خان ئەحمەدی دووەم |
| لە دایکبوون | ٩٤٢ی ک.م |
| شوێنی لە دایکبوون | لاھیجان |
| وەفات | ١٠٠٥ی ک.م |
| شوێنی وەفات | بەغدا، دەوڵەتی عوسمانی |
| شوێنی نێژران | نەجەف |
| لە پێشیدا | کارکیا سوڵتان حەسەنی دووەم |
| جێگر | لەناوچوو |
| خانەدان | کیایییەکان |
| باوک | کارکیا سوڵتان حەسەنی دووەم |
| ئایین | ئیسلامی شیعە |
خان ئەحمەد خانی گێڵانی (٩٤٢–١٠٠٥ ک.م) دوایین کارکیای خانەدانی کیایییەکان لە گێڵان بوو. لە یەک ساڵیدا و لە دوای مردنی باوکی کارکیا سوڵتان حەسەنی دووەم بە حکوومەت گەییشت، ھەتا ٩٨٥ی ک.م بەسەر بیەپیش و پاشان گشت گێڵان حکوومەتی کرد. بە فرمانی شا تەھماسب مەزھەبی دوازدە ئیمامی لە بڕیی زەیدیە دانا، بەڵام کاتێک دەستی بە پەیوەندیگرتن لەگەڵ عوسمانیەکان کرد و ویستی بۆ پەلامار بۆ قەزوین، سەرباز بنێرێتە شیروان و لاھیجان، لەبەر چاوی شا کەوت. لەم ساڵەدا بە فرمانی شا تەھماسب گیرا و لە قەڵاکانی قەھقەھە و ئیستەخر زیندانی کرا. لە ٩٧٥ی ک.م و لە سەردەمی سوڵتان محەممەد خودابەندە بەربوو و دیسان بە حکوومەت گەییشت. ھێزەکانی شا عەباس بۆ زالبوون بەسەر ئاوریشم و شوێنی جوگرافیی تایبەتیی گێڵان و کۆتایی پێھێنان بە حکوومەتی خان ئەحمەد خان کە درێژەی بە پەیوەندیی لەگەڵ عوسمانیەکان دابوو لە ساڵی ١٠٠٠ی ک.م پەلاماریان بردە سەر گێڵان و خان ئەحمەد خان ڕای کردە شیروان. خان ئەحمەد خان پاشماوەی ژیانی خۆی لە ئەستەمبوڵ و بەغدای عوسمانیەکان ڕابوارد و پەلەقاژەگەلێکی بێسوودی بۆ گەڕانەوە بۆ حکوومەت کرد. لە ساڵی ١٠٠٥ی ک.م لە بەغدا کۆچی دوایی کرد و لە نەجەف نێژرا. لە خان ئەحمەد خان وەکوو سیاسیەکی زێدەخواز، ژیر، ئاژاوەچی، تۆڵەستێن، دڵچەڕێن و شاعیرێکی تەڕدەست و ھۆگری مۆسیقا باس کردووە. دەربارێکی ھونەرپەروەی ھەبوو و شاعیران، مۆسیقاژەنان و زانایانێک وەک فەغفوور لاھیجیی شاعیر و ئوستاد زەیتوون چەھارتاریی مۆسیقاژەن لە خزمەتیدا بوون.
