تێمێرین
Temerin
| |
|---|---|
Town and municipality | |
Panorama of Temerin Temerin Town Centre Temerin Swimming Pool Church of St. George Church of Our Lady of Lourdes Church of St. Rosalia Technical School in Temerin Jegrička in Temerin | |
 دروشمی خانەدانی | |
 شوێنی شارەوانی تەمێرین لە ناوخۆی سڕبیا | |
| پۆتانەکان: 45°25′N 19°53′E / 45.417°N 19.883°Eپۆتانەکان: 45°25′N 19°53′E / 45.417°N 19.883°E | |
| Country |  سڕبیا |
| Province |  Vojvodina |
| District | باشووری باچکا |
| Settlements | 3 |
| دەسەڵات | |
| • Mayor | Mladen Zec (Independent) |
| ڕووبەر | |
| • Municipality | ١٧٠ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٧٠ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزایی | ٨٣ مەتر (٢٧٢ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (2022 census)[٣] | |
| • Town | ١٧٬٩٩٨ |
| • Municipality | ٢٥٬٧٨٠ |
| ناوچەی کاتی | UTC+1 (CET) |
| • ھاوین (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Postal code | 21235 |
| Area code | +381 21 |
| Official languages | Serbian together with Hungarian[١] |
| وێبگە | www |
.jpg)
تێمێرین (بە سربی: Темерин) شارێکی لە ڤۆیڤۆدینا لە وڵاتی سربیا. ژمارەی دانیشتووانی لە ساڵی ٢٠٠٦دا ٢٠٫١٢٧ کەس بووە.[٤][٥]
مێژوو
[دەستکاری]مێژووی سەرەتایی
[دەستکاری]لە بەڵگەنامە نووسراوەکاندا، تێمێرین بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٣٣٢دا باسی لێوەکراوە لە وەرگرتنی پاپا، کە دەرچووە بۆ لۆرێنتیۆس دی تێمێری، قەشەی کڵێسا، بۆ دانی باجی پاپا. لەم کاتەدا، تێمێرین بەشێک بوو لە پارێزگای باچێنسیس لەناو شانشینی مەجارستان (ھەنگاریا)ی سەدەکانی ناوەڕاستدا. لەژێر کۆنترۆڵی شانشینی ھەنگاریا مایەوە تا شەڕی مۆھاچ لە ساڵی ١٥٢٦. دوای ئەو شەڕە، نیشتەجێبوونەکە سەرەتا بوو بە بەشێک لە دەوڵەتی سربی ئیمپراتۆر جۆڤان نێناد (١٥٢٦-١٥٢٧) و دواتر خرایە ناو ئیمپراتۆریەتیی عوسمانییەوە، کە ناوچەکەی کۆنترۆڵکرد تا کۆتایی سەدەی ١٧. لە ڕووی کارگێڕییەوە، تێمێرین بەشێک بوو لە سنجاقی سێگێدینی عوسمانی.
پێڕستی ناوەکانی دانیشتووانی سربی تێمێرین لە دەفتەری سزێگێددا ھاتووە کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٥٦٠/٦١. ناوی دووکی ناوخۆیی ڕادیکا ستێپانا بووە. ٢٠ خانوو ھەبوون کە باجیان دەدا و کۆی داھاتی باجە فیۆداڵییەکان ٥٬٩٢٢ ئاکچە بووە. تا کۆتایی سەدەی ١٧ و دەسەڵاتی عوسمانی، تێمێرین بێ دانیشتوو بوو.
کارگێڕیی ھابسبورگ
[دەستکاری]لە کۆتایی سەدەی ١٧ەوە، ناوچەکە بەشێک بوو لە پاشایەتیی ھابسبۆرگ، و ژمارەیەک دانیشتوو لە نیوەی یەکەمی سەدەی ١٨دا نیشتەجێ کران. بەپێی وتەی دی. ڕوڤاراک، لە ساڵی ١٧٢٢ تێمێرین گوندێکی سربی بووە و ١٨٣ خانووی سربی و سێ قەشەی ئۆرتۆدۆکسی ھەبووە: میشکۆ، میخایلۆ و پێتار. لە ساڵی ١٧٦٩دا ٢٠٨ خانوو ھەبوون، لە ساڵی ١٧٧٣دا ١٨٣ و لە ساڵی ١٧٨٦دا ٢١٥ خانووی سربی. لەو ساڵەدا پێنج قەشەی ئۆرتۆدۆکسی سربی لە تێمێرین دەژیان و کاریان دەکرد؛ دوو لەوان خزمەتگوزاریی ئایینییان پێشکەش دەکرد و سێ لەوان نەیانکرد.
بە پشتبەستن بە دەوڵەمەندیی پێشووی تێمێرین، سربەکانی ناوخۆیی کڵێسایەکی ئۆرتۆدۆکسییان لەنێوان ساڵانی ١٧٤٦ و ١٧٤٩دا دروست کرد و تەرخانیان کرد بۆ بەرزبوونەوەی مەسیح بۆ ئاسمان. دەکەوتە سەرەتای شەقامی بۆسانسکا (بۆسنی)ی ئەمڕۆ، لە لای ڕاستیدا، و خانووەکانی ژمارە ٢ تا ١٠ جێگەیان گرتەوە.
نەخشەی سەربازی و کتێبە ئایینییەکان لە ھەمان کڵێسا بوونی کڵێساکە دەسەلمێنن. ھەندێکیان ھێشتا لە کڵێسای بەرزبوونەوەی مەسیح بۆ ئاسمان لە گوندی جورجێڤۆ پارێزراون. کڵێساکە لە خشت دروست کرابوو – کەرەستەیەکی قورس (کە گرنگە چونکە لە زۆربەی گوندەکاندا کڵێساکان لە دار دروست دەکران – وەک کابینەی دار). قەبارەی کڵێساکە: درێژی ١٧ مەتر (٥٦ پێ)، پانی ٦٫٥ مەتر (٢١ پێ)، و دیوارەکانی نزیکەی ٦ مەتر (٢٠ پێ) بەرز بوون. کڵێساکە بورجێکی کڵێسای ھەبوو، کە تەنھا لەتەنیشت بینا سەرەکییەکە دروست کرابوو، ١١ پەنجەرەی تایبەت بە شیشی ئاسنین لەسەریان. یۆھان میلنەر کڵێساکەی بە یارمەتی و ھاوئاھەنگی ڤیساریۆن پاڤلۆڤیچ، قەشەی ئۆرتۆدۆکسی باچکۆ-سێگێدینسکا دروست کرد.
لەناو قوتابییانی قوتابخانەی کڵێسا یەکێک لە دیارترین کەسایەتییەکانی تێمێرینە: نووسەر، پڕۆفیسۆری تیۆلۆژیا، قەشە، و زمانزان لوکیان موشیتسکی، کە لە ساڵی ١٧٧٧ لە شارۆچکەکە لەدایکبووە. ئەو ھاوڕێ و ھاوکارێکی ڤوک ستێفانۆڤیچ کاراجیچ بوو، کە بەشداری کرد لە ئەلفابێتی ڤوکدا بە زیادکردنی پیتی "đ".
لە ساڵی ١٧٩٦ ژوور تێمێرین و باچکی یاراک-ی بە گراڤ ساندۆر سزێچسن بە نرخی ٨٠٬٠٠٠ فۆرینت فرۆشت. کۆلۆنیکردنی ڕێکخراوی تێمێرین لەلایەن ھەنگارییەکانەوە لە ساڵی ١٧٨٢ دەستی پێکرد و کۆچکردنی ئەڵمانەکان لە ساڵی ١٧٨٧. لەو ساڵەدا ئەوان باچکی یاراک-یان دامەزراند و نیشتەجێیان کرد، شوێنێک کە تا ئەو کاتە ناوچەیەکی بێ کەڵکی باچکا بوو.
کۆم ساندۆر سزێچسن ھەوڵی دا سربەکان بکاتە جووتیارانی خۆی کە بووە ھۆی ھەوڵی چوار ساڵەیان (لە ١٧٩٦ تا ١٨٠٠) بۆ لکاندنی تێمێرین بە سنووری سەربازی و نزیکترین یەکەی کەتیبەی شایکاش. ئەم ھەوڵە شکستی ھێنا و لە ٢١ی تەممووزی ١٧٩٩دا، ئەوان بڕیاریان دا لە تێمێرین کۆچ بکەن. شاندێک کە لەلایەن کۆمیسیۆنی قەشە نێردرابوو، ڕێگرییان لێکردن لە ھەوڵەکەیان بە دواخستنی کۆچەکەیان. لە ھەمان ڕۆژدا ئەو کۆمیسیۆنە بەڵگەنامەیەکی زۆر گرنگی دروست کرد. بەڵگەنامەکە ناوی لێنرا "لیستێک لە ھەموو خێزانە ئۆرتۆدۆکسەکانی تێمێرین کە بۆ کۆچکردن بۆ کەتیبەی سەربازی لە ناوچەی بێ کەڵکی پاشکا ھاتبوونە دەرەوە". ئەم بەڵگەنامە گرنگە ناوی ١٧٨ سەرۆکی خێزانی لەخۆگرتبوو کە کۆچیان دەکرد.
دوای چەند مانگێک ژمارەی خێزانە کۆچبەرەکان گەیشتە ٢١٠ خێزان و ١٬٦١٠ کەسی زیندوو. لە بەھاری ١٨٠٠دا ئەوان خانووەکانیان و کڵێساکەیان ڕووخاند و ھەموو کەرەستەکانی بیناسازییەکەیان گواستەوە بۆ ناوچەی بێ کەڵکی پاشکا کە لەوێ گوندێکی نوێیان بە ناوی جورجێڤۆ دامەزراند. ناوەکە لەبەر ئەوەی نرا کە ئەوان لە ڕۆژی سانت جۆرج ("سڤێتی جورجێ") کۆچیان کرد. تەنھا پێنچ ساڵ دواتر کڵێسایەکی نوێ و گەورەتریان لەو کەرەستەیە دروست کرد کە لەگەڵ خۆیان ھێنابوویان. ئەوان کڵێسای نوێیان تەرخان کرد بۆ بەرزبوونەوەی مەسیح بۆ ئاسمان، ھەروەک لە تێمێرین کردبوویان.
بۆ ١٢٠ ساڵی داھاتوو تێمێرین نزیکەی بێ سرب بوو، کۆم سزێچسن نیشتەجێبووانی ھەنگاری ھێنا، جووتیاران لە پارێزگاکانی پێست، فێیێر و تۆڵنا. ھەمان کۆم فەرمانی دروستکردنی کۆشکێکی زۆر نوێنەرایەتی کرد (قەڵا)، کە ناوی لێنرا "کاشتل" / "کاستێلی"، کە ئێستا لەژێر دەسەڵاتی دەوڵەتە. ئەمڕۆ قوتابخانەی ئامادەیی تەکنیکی لەخۆدەگرێت.
خێزانی سزێچسن موڵکی تێمێرین و "کاشتل" / "کاستێلی"-یان بە بازرگانی دانەوێڵە ئەنتال فێرنباخ لە ئەپاتین فرۆشت. ئانا و پێتار فێرنباخ میراتگرانی بوون و تەواوی موڵکی تێمێرین-یان پاراست تا چاکسازیی کشتوکاڵی لە شانشینی SHS (سرب، کروات و سلۆڤێنیا) لە ساڵی ١٩٢٠.
لە ساڵی ١٧٩٩ تێمێرین وەک شارۆچکەیەک ڕاگەیەندرا و مافی ئەوەی پێدرا کە ٤ پێشانگای ئاژەڵداری لە ساڵێکدا ئەنجام بدات. کڵێسای کاسۆلیکی لە ساڵی ١٨٠٤ دروست کرا، و "قوتابخانە کۆنەکە" لە ساڵی ١٨٣٥. لە سەدەی ١٨ تا ١٨٤٨/١٨٤٩، تێمێرین لە ڕووی کارگێڕییەوە بەشێک بوو لە پارێزگای باچ-بۆدرۆگ لەناو شانشینی ھابسبۆرگی ھەنگاریا. لە ساڵانی ١٨٤٨–٤٩، نیشتەجێبوونەکە بەشێک بوو لە ڤۆیڤۆدینای سەربستانی سەربەخۆ و لە ١٨٤٩-١٨٦٠ بەشێک بوو لە ڤۆیڤۆدشپیای سربیا و باناتی تێمێشوار، خاکێکی جیاوازی تاجی نەمساوی. بەشێک بوو لە ناوچەی باچکا-تۆرۆنتال (١٨٤٩-١٨٥٠) و ناوچەی نۆیڤۆدینای سربیا (١٨٥٠–١٨٦٠) لەناو ڤۆیڤۆدشپیا. دوای ھەڵوەشاندنەوەی ڤۆیڤۆدشپیا لە ساڵی ١٨٦٠، نیشتەجێبوونەکە دووبارە خرایە ناو پارێزگای باچ-بۆدرۆگ. کاتە پڕ لە شۆڕش و شۆڕشی ١٨٤٨–١٨٤٩ تێمێرین-یان بە بێ زیان بەجێنەھێشت. لە پێکدادانەکاندا بە تەواوی سووتا و نیشتەجێبووان کۆچیان کرد بۆ باکوور، بۆ باچکا تۆپۆلا، مالی ئیجۆش، چانتاڤیر و گوندەکانی تر. دوای ٤–٦ مانگ زۆربەیان گەڕانەوە بۆ ماڵە کۆنەکانیان.
لە ٢ی تەممووزی ١٨٩٩، ھێڵی ئاسنی نۆڤی ساد–تێمێرین–بێچێج دروست کرا و خرایە کار ھەروەھا وێستگەی شەمەندەفەر لە تێمێرین. ئەوە بووە سەرەتای گەشەسەندنی پیشەسازیی تێمێرین، بە خستنە گەڕی یەک کارگەی خشت و یەکەم ئاشەکانی ھەڵم. تێمێرین بە زوویی بوو بە یەکێک لە ناوەندە بازرگانییە گرنگەکانی بەشی باشووری ڕۆژھەڵاتی باچکا. لە ساڵی ١٩٠٠، تێمێرین ٩٬٥٨١ دانیشتووی ھەبوو، کە ٨٬٧١١ قسەکەری زمانی ھەنگاری، ٧٨٧ قسەکەری زمانی ئەڵمانی، و ١٣ قسەکەری زمانی سربی لەخۆگرتبوو.
ئەمەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- 1 2 «Статут Општине Темерин» [Municipality of Temerin Statute] (PDF) (بە سربی). Municipality of Temerin. لە ١٢ی ئازاری ٢٠٢٥ ھێنراوە.
- ↑ داڕێژە:Serbian municipalities 2006
- ↑ «Census 2022: Total population, by municipalities and cities». popis2022.stat.gov.rs.
- ↑ «The largest cities in Serbia, ranked by population» (بە ئینگلیزی). mongabay.com. لە ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٢ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ↑ «Serbia: largest cities and towns and statistics of their population» (بە ئینگلیزی). world-gazetteer. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٢ ھێنراوە.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
