بەبیناوھێنان

بەبیناوھێنان بریتییە لەو بەھرەیە ئینسان ھەیەتی و بە ھۆیەوە دەتوانێ بزانێ، بەبێ ئەوە بە فکرکردنەوە و بەڵگەھێنانەوە بەو زانینە بگات. یانی بە زانین گەیشتنەکە ڕاستەوخۆ و کوتوپڕ و بێناوبژییە. «بیناو» یا «دیناو» لە ئەسڵا لە زاراوەکانی سۆفییایەتییە و بەو دیمەنە دەوترێ کە لە حاڵەتی موکاشیفەدا دەبینرێ. بە عەرەبی «موعایەنە»ی پێ دەڵێن، یانی بەچاودیتن، شتێ بەرەوڕوو بینین. جگە لە عیرفان و سۆفییایەتی، وشەکانی بیناو و بەبیناوھێنان و بەبیناوھاتن لە بوارە جیاجیاکانی تردا بە مانای جیاجیا بە کار دەبردرێ، لەوانە، خێرا و لەناکاو زانین، پێزانین بەبێ بیرکردنەوە، ھەستکردن بە شتێ لە دڵ و دەرووندا، بیر و بڕوای دڵ، دەروونبینیی نائاگادارانە و، تواناییی لە شت تێگەیشتن بە شێوەی غەریزی.

لە ڕەوانناسیدا، یەکەم کەسێ سەرنجی پێی داوە و پێناسەی کردووە، کارڵ یونگ بووە. ئەو دەڵێ بەبیناوھێنان یەکێ لە ئیشوکارەکانی گیانی مرۆڤە کە بەبێ ئەوەی خۆی ئاگای لێ بێ، زانیاری وەرئەگرێ و پێیەوە دەئاژوێ و، بۆ لە دواڕۆژا بەکارھێنانەوەی، ڕێکی دەخا.

ھەم فەیلەسووفە رۆژاوایییەکان و، ھەم ڕۆژھەڵاتییەکان، لەسەر بیناو لێکۆڵینەوەیان کردووە. بۆ وێنە، لە مەعریفەتناسییەکەی کانتدا، بیناو ئەوەیە کە ھەستیاریی مرۆڤ دابینی دەکا بۆی و، زانیارییە ھەستەکییە بنچینەیییەکانی لە خۆ گرتووە. بە شێوەیەکی سەرسەری، دەتوانین بڵێین بۆ کانت بەبیناوھێنان ھەمان پێحەسیانە. کانت لەو باوەڕەدا بوو زەینی ئێمە ھەموو بیناوە دەرەکییەکانمان، یانی ئەوەی دەیبینین یا دەیبیسین یا دەیچێژین یا بە ھەر شێوەیەکی تر لە جیھانی دەرەوە ھەستی پێ دەکەین، دەخاتە ناو قاڵبی بۆشایی و، ھەموو بیناوە ناوەکییەکانمان، وەکوو فکرەکان و بیرەوەرییەکانمان، دەخاتە ناو قاڵبی کات.