ئێکس ئۆ
 | ئەم وتارە ھەتیوە، چونکە ھیچ وتارێکی تر بەستەری پێی نەداوە. تکایە لە وتارە پەیوەندیدارەکانەوە بەستەرەکان بەم پەڕە ئاشنا بکە؛ بۆ پێشنیارەکان ئامرازی دۆزینەوەی بەستەر تاقی بکەرەوە. (تشرینی دووەمی ٢٠٢٥) |
| ئێکس ئۆ | |
|---|---|
 | |
| لقی | game on cell board |
ئێکس ئۆ یان تیک تاک تۆ (بە ئینگلیزی: Tic-tac-toe) جۆرێک کایەیە، بە بەکارھێنانی پێنووس و کاغەز ئەنجام دەدرێت. ناوی ئەم کایە بەھۆی بەکارھێنانی دوو ھێمای X و O کە لە درێژایی کایەکەدا بەردەوام بەکار دەھێنرێن، بە ئیکس ئۆ ناسراوە. سەرەتا، خشتەیەک بە ٣ ڕیز و ٣ ستون دەکێشرێتەوە، پاشان ھەر یەک لە لایەنەکان، یەکێک لە ھێماکانی X یان O ھەڵدەبژێریت و تا کۆتایی کایەکە لەم دوو ھێمایە کەلکوەردەگرن. لە دەستپێکی کایەکەدا یەکێک لە کایەزانەکان بەو ھێمای کە ھەڵیبژاردووە یەکێک لە خانەکان پڕ دەکاتەوە. پاشان نۆرەی کایەزانی دووھەم دێت و بە ھەمان شێوە ئەویش یەکێک لە خانەکان بە ھێمای خۆی پڕ دەکاتەوە. پاشان دووبارە نۆرەی کایەزانی یەکەم دێتەوە. خاڵی کۆتایی کایەکە، کاتێکە کە یەکێک لە کایەزانەکان، بتوانێت بەو ھێمای کە لە سەرەتای کایەکە ھەڵیبژاردووە، یەکێک لە ڕیزەکانی، ئاسۆیی، ئەستوونی یان یەکێک لە تیرە سەرەکییەکان پڕ بکاتەوە.
نموونە
[دەستکاری]لەم نموونەدا کایەزانی یەکەم، واتە X دەبێتە براوەی کایەکە.
مێژوو
[دەستکاری]ئەو یارییانەی لەسەر تەختەی سێ لەسەر یەک ئەنجام دەدرێن دەتوانرێت بگەڕێنرێتەوە بۆ میسری کۆن، کە ئەم جۆرە تەختە یارییانە لەسەر کاشی سەقفەکان دۆزراونەتەوە کە مێژووەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ نزیکەی ساڵی ١٣٠٠ پێش زایین.
گۆڕانکارییەکی سەرەتایی تیک-تاک-تۆ لە ئیمپراتۆریەتیی ڕۆمیدا یاری پێکراوە، نزیکەی سەدەی یەکەمی پ.ز. ناوی لێنرا بوو تێرنی لاپلی (سێ بەرد لەکاتێکدا) و لەبری ئەوەی ھەر ژمارەیەک پارچەی ھەبێت، ھەر یاریزانێک تەنھا سێ پارچەی ھەبوو؛ بەم شێوەیە، دەبوو بیانگوازنەوە بۆ شوێنە بەتاڵەکان بۆ ئەوەی بەردەوام بن لە یارییەکە. نیشانەکانی تۆڕی یارییەکە لە سەرانسەری ڕۆما بە قەدی گەچ دۆزراونەتەوە. یارییەکی دیکەی کۆنی زۆر پەیوەندیدار بریتییە لە سێ پیاوی مۆریس کە ئەویش لەسەر تۆڕێکی سادە یاری پێدەکرێت و پێویستی بە سێ پارچە لەسەر یەک ھەیە بۆ تەواوکردنی، ھەروەھا پیکاڤیا، یارییەکی خەڵکی پویبلۆ.[١][٢]
ناوە جیاوازەکانی یارییەکە نوێترن. یەکەم ئاماژەی چاپی "نۆتس و کرۆسس" (نۆت وشەیەکی جێگرەوەیە بۆ 'سفر')، ناوی بەریتانی، لە ساڵی ١٨٥٨ دەرکەوت، لە ژمارەیەکی گۆڤاری Notes and Queries. یەکەم ئاماژەی چاپی یارییەک بە ناوی "تیک-تاک-تۆ" لە ساڵی ١٨٨٤ ڕوویدا، بەڵام ئاماژەی بە "یارییەکی منداڵان دەکرد کە لەسەر تەختەڕەشێک یاری پێدەکرا، کە پێکھاتبوو لە ھەوڵدان بە چاوی داخراوەوە بۆ ھێنانی قەڵەمەکە بۆ سەر یەکێک لە ژمارەکانی کۆمەڵێک، ژمارەی لێدراو دەسکەوت بوو". "تیک-تاک-تۆ" ڕەنگە لە "تیک-تاک"یشەوە وەرگیرابێت، ناوی وەشانی کۆنی یارییەکی باکگامۆن کە بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٥٥٨ وەسفکراوە. گۆڕینی ناوی ئەمریکی بۆ "نۆتس و کرۆسس" بۆ "تیک-تاک-تۆ" لە سەدەی ٢٠ەمدا ڕوویدا.[٣][٤]
لە ساڵی ١٩٥٢، OXO (یان نۆتس و کرۆسس)، کە لەلایەن زانای کۆمپیوتەری بەریتانی ساندی دۆگلاسەوە بۆ کۆمپیوتەری EDSAC لە زانکۆی کامبریج پەرەی پێدرا، بوو بە یەکێک لە یەکەم یارییە ڤیدیۆیییە ناسراوەکان. یاریزانی کۆمپیوتەر دەیانتوانی یارییەکی تەواوی تیک-تاک-تۆ لە دژی نەیارێکی مرۆڤ ئەنجام بدەن.
لە ساڵی ١٩٧٥، تیک-تاک-تۆ لەلایەن خوێندکارانی MITیشەوە بەکارھات بۆ نیشاندانی ھێزی ژمێریاری توخمەکانی تینکەرتۆی. کۆمپیوتەری تینکەرتۆی، کە نزیکەی تەنھا لە تینکەرتۆی دروست کرابوو، دەتوانێت یاری تیک-تاک-تۆ بە شێوەیەکی تەواو ئەنجام بدات. لە ئێستادا لە مۆزەخانەی مێژووی کۆمپیوتەر نمایش دەکرێت.[٥][٦]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ↑ https://archive.org/details/tictactoeothert00zasl
- ↑ https://books.google.com/books/about/She_Does_Math.html?hl=ar&id=N4nmGjq5dWsC
- ↑ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٢ی شوباتی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٥ ھێنراوە.
- ↑ https://web.archive.org/web/20130313100626/http://www-cs.canisius.edu/~salley/SCA/Games/morris.html
- ↑ https://en.wikisource.org/wiki/Notes_and_Queries
- ↑ https://web.archive.org/web/20070824200126/http://www.rci.rutgers.edu/~cfs/472_html/Intro/TinkertoyComputer/TinkerToy.html
- بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Tic-tac-toe»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٢٢ شوباتی ٢٠١٩.
