پیشەسازیی خۆراک
پیشەسازی خۆراک (بە ئینگلیزی: Food Industry) کەرتێکی فراوان و ھەمەچەشنە کە لایەنە جیاوازەکانی بەرھەمھێنان و دابەشکردن و بازاڕکردن و بەکارھێنانی خۆراک لەخۆدەگرێت. ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە خۆراکدان بە دانیشتووانی جیھان و بەشدارێکی بەرچاوە لە ئابووریدا. پیشەسازی خۆراک کۆمەڵێک بازرگانی بەرفراوان لەخۆدەگرێت وەک جووتیاران، ڕێکخستنەکانی خۆراک، بەرھەمھێنەرانی خۆراک، چێشتخانە، دوکانی خواردن و پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری خۆراک. تۆڕێکی ئاڵۆز و بەیەکەوە گرێدراوی بازرگانییەکانە کە پێکەوە کاردەکەن بۆ بەرھەمھێنان و دابەشکردنی بەرھەمە خۆراکییەکان بەسەر بەکارھێنەران. یەکێک لە ئاستەنگە سەرەکییەکانی بەردەم پیشەسازی خۆراک دڵنیابوونە لە سەلامەتی و کوالێتی خۆراک. نەخۆشییە گواستراوەکانی خۆراک و بانگھێشتکردنەوەی خۆراک نیگەرانی سەرەکین کە دەتوانن لێکەوتەی تەندروستی و ئابووری جددییان ھەبێت. لە ئەنجامدا پیشەسازییەکە بە شێوەیەکی بەرز ڕێکخراوە بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بەرھەمە خۆراکییەکان لەگەڵ ستانداردەکانی سەلامەتی و کوالێتی دەگونجێن.[١]
پرسێکی دیکەی گرنگ لە پیشەسازی خۆراکدا بریتییە لە بەردەوامیی.[٢] لەگەڵ بەردەوامبوونی زیادبوونی ژمارەی دانیشتووانی جیھان، فشار لەسەر بەرھەمھێنەرانی خۆراک زیاتر دەبێت بۆ گرتنەبەری پراکتیزەکردنی بەردەوام کە کاریگەرییە ژینگەیییەکان کەمدەکاتەوە و سەرچاوە سروشتییەکان دەپارێزێت. ئەمەش کەمکردنەوەی بەفیڕۆدانی خۆراک، پێشخستنی کشتوکاڵی بەردەوام و پشتگیریکردن لە پراکتیکەکانی سەرچاوەگرتنی ڕەوشتی لەخۆدەگرێت؛ بۆیە پیشەسازی خۆراک کەرتێکی دینامیکی و پەرەسەندووە کە لەژێر کاریگەری ڕەوتی بەکاربەران و پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و گۆڕانکارییەکانی ڕێکخستندایە. ھەلی پیشەیی بەرفراوان پێشکەش بەو کەسانە دەکات کە ئارەزووی بەرھەمھێنانی خۆراک، زانستی خۆراک، خۆراک، ھونەری چێشت لێنان و بەبازاڕکردنی خۆراک دەکەن.[٣]
لە ساڵانی ڕابردوودا، بەرزبوونەوەی بەرچاوی خواست لەسەر بەرھەمە پڕۆتینییەکانی بنەمای ڕوەکی و بەدیل ھەبووە، کە بەھۆی نیگەرانییەکان لە دەوری بەردەوامیی، تەندروستی و خۆشگوزەرانی ئاژەڵان بووە. ھەروەھا تەکنەلۆژیای خۆراک و داھێنان شۆڕشێک لە شێوازی بەرھەمھێنان و ڕێکخستن و بەکارھێنانی خۆراکدا دەکات. لە تەکنیکەکانی کشتوکاڵی وردەوە کە بەرھەمەکان باشتر دەکات تا شێوازە پێشکەوتووەکانی ڕێکخستنی خۆراک کە سەلامەتی خۆراک بەرز دەکەنەوە و تەمەنی ڕەفە درێژ دەکەنەوە، تەکنەلۆژیا بە شێوەیەکی قووڵ پیشەسازییەکە لە قاڵب دەداتەوە. زنجیرە جیھانییەکانی دابینکردنی خۆراک تۆڕێکی ئاڵۆزن کە وڵاتان و کیشوەرەکان دەگرێتەوە، دڵنیای دەدەن لە بەردەستبوونی کۆمەڵێک بەرھەمی خۆراکی جۆراوجۆر لە سەرانسەری جیھاندا؛ بەڵام دژایەتی وەک ئاسایشی خۆراک، پچڕانی زنجیرەی دابینکردن و بەفیڕۆدانی خۆراک ھێشتا پرسێکی گرنگن کە پیشەسازی کاردەکات بۆ چارەسەرکردنی لەڕێگەی داھێنان و ھاوکارییەوە.[٤][٥][٦][٧]
ڕێسا و ستانداردەکانی خۆراک ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە دڵنیابوون لە سەلامەتی و کوالیتی بەرھەمە خۆراکییەکان. لە مەرجەکانی ناونانی خۆراکەوە تا بڕوانامەی سەلامەتی خۆراک، ڕێنمایی توند ھەیە بۆ پاراستنی بەکارھێنەران و دڵنیابوون لە شەفافییەت لە پیشەسازی خۆراکدا. بەبازاڕکردن لایەنێکی دیکەی سەرەکی پیشەسازی خۆراکە، چونکە براندەکان ھەوڵدەدەن پەیوەندی لەگەڵ بەکارھێنەران بکەن و بەرھەمەکانیان جیابکەنەوە لە بازاڕێکی کێبڕکێدا. تێگەیشتن لە ڕەفتار و ئارەزووەکانی بەکاربەر زۆر گرنگە بۆ پەرەپێدانی ستراتیژی سەرکەوتووی بازاڕکردن و خستنەبازاڕی بەرھەمەکان کە دەنگدانەوەیان لەگەڵ ئامانجەکان ھەبێت.
بەرھەمھێنانی خۆراک پرۆسەیەکی ئاڵۆزە کە بریتییە لە چاندن و ڕێکخستن و پاکەتکردن و دابەشکردنی بەرھەمە خۆراکییەکان. سەرەتا لە شێوازە کشتوکاڵییەکانی وەک چاندن و دروێنەکردن و بەخێوکردنی ئاژەڵەوە دەست پێدەکات بۆ بەدەستھێنانی کەرەستەی خاو. پاشان ئەم کەرەستە خاوانە لە ڕێگەی ڕێگاکانی وەک چێشت لێنان، نانکردن، تەخمیرکردن و پاراستنەوە دەگۆڕدرێن بۆ ماددە خۆراکییە جیاوازەکان. کۆنترۆڵی کوالیتی و سەلامەتی خۆراک لایەنێکی گرنگی بەرھەمھێنانی خۆراکن بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بەرھەمە کۆتایییەکان ستانداردە ڕێکخراوەیییەکان دەگونجێن و سەلامەتن بۆ بەکارھێنان.[٨] ئەمەش بریتییە لە مامەڵەکردن و ھەڵگرتن و شێوازەکانی پاکوخاوێنی دروست بە درێژایی پرۆسەی بەرھەمھێنان.[٩]
ھەروەھا بەرھەمھێنانی خۆراکی مۆدێرن پێشکەوتنی تەکنۆلۆژیای وەک ئۆتۆماتیکی، ڕۆبۆتێک و شیکاری داتا لەخۆدەگرێت بۆ زیادکردنی کارایی و کەمکردنەوەی بەفیڕۆدان و باشترکردنی کوالیتی بەرھەم. ھەروەھا پراکتیزە بەردەوامەکان لە بەرھەمھێنانی خۆراکدا گرنگتر دەبن، بە گرنگیدان بە کەمکردنەوەی کاریگەرییە ژینگەیییەکان، پاراستنی سەرچاوە سروشتییەکان، و پێشخستنی شێوازەکانی بەرھەمھێنانی خۆراکی ڕەوشتی و بەرپرسیارانە.[١٠]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Parmeggiani, Lougi, ed. (1983). "???". Encyclopædia of Occupational Health and Safety (3rd ed.). Geneva: International Labour Office. ISBN 9221032892.
- ^ "Food market structures: Overview". Economic Research Service (USDA).
- ^ "Industry". Food Standards Agency (UK). ٥ی حوزەیرانی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Sue Booth; John Coveney (19 February 2015). Food Democracy: From consumer to food citizen. Springer. pp. 3–. ISBN 978-981-287-423-8.
- ^ Gray, Allison; Hinch, Ronald (1 October 2019). A Handbook of Food Crime: Immoral and Illegal Practices in the Food Industry and What to Do About Them. Policy Press. pp. 371–. ISBN 978-1-4473-5628-8.
- ^ Booth, Sue; Coveney, John (2015), Booth, Sue; Coveney, John (eds.), "'Big Food'—The Industrial Food System", Food Democracy: From consumer to food citizen, SpringerBriefs in Public Health (بە ئینگلیزی), Singapore: Springer, pp. 3–11, doi:10.1007/978-981-287-423-8_2, ISBN 978-981-287-423-8, retrieved 26 November 2020
- ^ Stuckler, David; Nestle, Marion (19 June 2012). "Big Food, Food Systems, and Global Health". PLOS Medicine (بە ئینگلیزی). 9 (6): e1001242. doi:10.1371/journal.pmed.1001242. ISSN 1549-1676. PMC 3378592. PMID 22723746.
- ^ "Macroeconomy" (PDF). FAO.org. The Food and Agriculture Organization of the United Nations. Retrieved 15 May 2015.
- ^ "Labour" (PDF). FAO.org. The Food and Agriculture Organization of the United Nations. Retrieved 15 May 2015.
- ^ Mbow, C.; Rosenzweig, C.; Barioni, L. G.; Benton, T.; et al. (2019). "Chapter 5: Food Security" (PDF). IPCC SRCCL 2019.
دەروازەی خۆراک
دەروازەی خواردنەوە
دەروازەی کۆمەڵگا
دەروازەی وڵاتەکان
دەروازەی ئابووری
دەروازەی گیانلەبەران
دەروازەی تەندروستی
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە پیشەسازیی خۆراک تێدایە. |