چاودێری ئاگادار بە تراوما

چاودێری ئاگادار بە تراوما (TIC) ڕوانگەیەکی گشتگیرە بۆ پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری کە کاریگەری بەرفراوانی تراوما بۆ سەر تاکەکان دەناسێت و ھەوڵ دەدات ژینگەیەک دروست بکات کە پشتگیری چاکبوونەوە بکات، لە دووبارە تراوماتیزەبوون بەدوور بگرێت و بەھێزی لە بوارە جیاوازەکانی چاودێریدا پەرە پێ بدات.

پێناسە

چاودێری ئاگادار بە تراوما چوارچێوەیەکە کە:

1. نیشانە و سیمپتۆمەکانی تراوما دەناسێت
2. ڕێگاکانی چاکبوونەوە تێ دەگات
3. وەڵام دەداتەوە بە تەواوی زانیاری دەربارەی تراوما لە سیاسەت، ڕێوشوێن و کردارەکاندا تەریب دەکات
4. بە چالاکی ھەوڵ دەدات لە تراوماتیزەبوونی دووەم بەدوور بگرێت

بنەما سەرەکییەکان

بەڕێوەبەرایەتی خزمەتگوزارییەکانی تەندروستی دەروونی و خۆپاراستن لە مادە ھۆشبەرەکان (SAMHSA) شەش بنەمای سەرەکی چاودێری ئاگادار بە تراوما دیاری دەکات:

1. سەلامەتی: دابینکردنی سەلامەتی جەستەیی و دەروونی بۆ خزمەتخوازان و پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری
2. متمانە و ئاشکرایی: پاراستنی سنوورە ڕوون و بەردەوامەکان
3. پاڵپشتی ھاوتا: نرخاندنی ئەزموونی ژیان و چاکبوونەوەی ھاوبەش
4. ھاوکاری: دابەشکردنی دەسەڵات و بڕیاردان
5. بەھێزکردن: ناسینی ھێز و ئەزموونە تاکەکەسییەکان
6. بابەتە کلتووری، مێژوویی و ڕەگەزی: مامەڵەکردن لەگەڵ تراومای مێژوویی و زۆرداری سیستەمی

پێشینەی مێژوویی

چەمکی چاودێری ئاگادار بە تراوما سەری ھەڵداوە لە:

• زانیارییەکانی لێکۆڵینەوەکانی تراومای منداڵی
• توێژینەوەی تەندروستی دەروونی گەڕاوەکان
• بزووتنەوەکانی پاڵپشتی توندوتیژی خانەوادەگی و دەستدرێژی
• ڕوانگەکانی چارەسەری ئاڵوودەیی

بەکارھێنان لە بوارە جیاوازەکان

تەندروستی

• پشکنین بۆ مێژووی تراوما
• گۆڕینی ڕێوشوێنە پزیشکییەکان بۆ کەمکردنەوەی مەترسی دووبارە تراوماتیزەبوون
• پێشکەشکردنی چاودێریی نەخۆش-ناوەندی بە بەزەیی

تەندروستی دەروونی

• تەریب کردنی دەستوەردانە تایبەت بە تراوما
• دروستکردنی پلانی چارەسەری تاکەکەسی
• پاڵپشتیکردنی چاکبوونەوەی تراومای ئاڵۆز

پەروەردە

• دروستکردنی ژینگەی پاڵپشتیکەری فێربوون
• ڕاھێنانی پەروەردەکاران لە ناسینی تراوما
• جێبەجێکردنی کردارە چاکسازییەکان

خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان

• داڕشتنەوەی پڕۆسەی وەرگرتن
• ڕاھێنانی کارمەندان لە پەیوەندی ھەستیار بە تراوما
• دروستکردنی سیستەمی پاڵپشتی گشتگیر

ھەڵسەنگاندن و جێبەجێکردن

چاودێری ئاگادار بە تراوما بریتییە لە:

• ھەڵسەنگاندنی ڕێکخراوەیی گشتگیر
• ڕاھێنان و پەروەردەی کارمەندان
• گۆڕینی سیاسەت و ڕێوشوێنەکان
• ھەڵسەنگاندن و باشترکردنی بەردەوام

سەرچاوەکان

1. ھیرمان، ج.ل. (١٩٩٧). تراوما و چاکبوونەوە: دوای توندوتیژی - لە توندوتیژی ناوماڵەوە ھەتا تۆقاندنی سیاسی. بنەما کتێبەکان.
2. ڤان دەر کۆڵک، ب.ئا. (٢٠١٤). لەش گێڕانەوەی بیرەوەری: مێشک، زەین و لەش لە چاکبوونەوەی تراوما. ڤایکینگ.
3. SAMHSA. (2014). تێگەیشتنی SAMHSA لە تراوما و ڕێنوێنی بۆ ڕوانگەیەکی ئاگادار بە تراوما. بڵاوکراوەی HHS ژمارە (SMA) 14-4884. ڕۆکڤیل، مەریلەند: بەڕێوەبەرایەتی خزمەتگوزارییەکانی تەندروستی دەروونی و خۆپاراستن لە مادە ھۆشبەرەکان.
4. فاڵۆت، ڕ. د. & ھاریس، م. (٢٠٠٩). دروستکردنی کەلتووری چاودێری ئاگادار بە تراوما (CCTIC): پڕۆتۆکۆلێکی خۆھەڵسەنگاندن و پلاندانان. پەیوەندییەکانی کۆمەڵگا، واشنتۆن، دی.سی.
5. ئەندا، ڕ. ف؛ و ھاوکاران. (٢٠٠٦). ئەزموونە ناتەندروستەکانی منداڵی و نەخۆشی کرۆنی پنجەکانی سنگ لە گەورەساڵاندا. گۆڤاری ئەمریکی بۆ پێشگیری پزیشکی، ٣1(5), ٣٥٤–٣٦٦.
6. فیلیتی، ڤ. ج؛ و ھاوکاران. (١٩٩٨). پەیوەندی تووشبوونی منداڵی و ناڕێکی خانەوادەگی لەگەڵ زۆرێک لە ھۆکارە سەرەکییەکانی مردن لە گەورەساڵاندا. گۆڤاری ئەمریکی بۆ پێشگیری پزیشکی، ١4(4), ٢٤٥–٢٥٨.
7. کووک، ئا؛ و ھاوکاران. (٢٠٠٥). تراومای ئاڵۆز لە مندالان و گەنجاندا. تۆمارەکانی دەروونناسی، ٣5(5), ٣٩٠–٣٩٨.
8. ناجافیتس، ل.م. (٢٠٠٢). بەدواداگەڕان بۆ سەلامەتی: ڕێبەرێکی چارەسەر بۆ PTSD و خۆپاراستن لە مادە ھۆشبەرەکان. دەزگای گیلفۆرد.

بەستەرە دەرەکییەکان

• بەڕێوەبەرایەتی خزمەتگوزارییەکانی تەندروستی دەروونی و خۆپاراستن لە مادە ھۆشبەرەکان (SAMHSA)
• تۆڕی نیشتمانی بۆ تراومای منداڵان
• کۆمەڵەی نێودەوڵەتی بۆ خوێندنەوەی تراوما