قاوە
 کوپێکی قاوەی ڕەش | |
| جۆر | گەرم یان سارد (بەزۆری گەرمە) |
|---|---|
| بنەچە | یەمەن[١] |
| ناسراوە | سەدەی ١٥ەم |
| ڕەنگ | ڕەش، قاوەییی تۆخ، قاوەییی کاڵ، بێجی |
قاوە خواردنەوەیەکی دەمکراوە کە لە دانەی قاوەی برژێنراو دروستدەکرێت، کە دەنکی بەری جۆری تایبەتی کۆفیان. کاتێک بەرەکانی قاوە لە ڕەنگی سەوزەوە دەگۆڕێن بۆ سوورێکی تۆخ – کاتێک دەگەیێت – دەدوورێنەوە، پاکدەکرێنەوە، و وشکدەکرێنەوە.[٢] دەنکە وشکراوەکانی قاوە بە پلەی جیاواز دەبرژێنرێن، بەپێی تامی خوازراو. دانە برژاوەکان دەھاڕدرێن و دەم دەکرێن بە ئاوێکی کوڵھاتوو بۆ دروستکردنی خواردنەوەی قاوە.
قاوە تاریکە، تاڵە، کەمێک ترشاوییە و کاریگەریی وریاکەرەوەی ھەیە لەسەر مرۆڤەکان، بەھۆی کافاینەکەی کە تێیدایە.[٣] یەکێک لە بەناوبانگترین خواردنەوەکانە لە جیھاندا،[٤] و دەتوانرێت بە چەندان شێواز ئامادەبکرێت (وەک ئێسپرێسۆ، پرێسی فەڕەنسی، کافێ لاتێ، یان قاوەی قوتووکراوی دەمکراو). بە زۆری بە گەرمی ئامادەدەکرێت، بەڵام قاوەی ساردبووەوە و سەھۆڵاویش دەکرێت. شەکر، جێگرەوەی شەکر، شیر، یان کرێم زۆرجار بەکاردێن بۆ کەمکردنەوەی تامە تاڵەکەی.
مێژوو
[دەستکاری]| « | بیابانەکە زۆر تاریک بوو، مانگیشم لە ھیچ شوێنێک لێ دیارنەبوو تەنھا ئاگرێکی کزم دەبینی لەژێر دارێک. کە لێی نزیکبوومەوە بۆنێکی زۆر خۆشی ھەبوو. تا بەیانی من و وشترەکەم ئەو بۆنەمان کرد و خۆمان بە ئاگرەکە گەرم کردەوە بەڵام کاتێک بەیانی ھەستام و کە یەکێک لە دانەکانیم خوارد تامێکی زۆر خۆشی ھەبوو، منیش شەرابێکم لێ دروستکرد و بردم بۆ ھاوڕێکانم تا بەیەکەوە نۆشی بکەین. | » |
— یەکێک لە چیرۆکە ئەفسانەکانی دۆزینەوەی قاوە. | ||
بەڵام دوای دۆزینەوەی داری قاوە، لەڕێگەی بازرگانییەوە گوازرایەوە بۆ وڵاتانی ئەورووپا. کە چەند وڵاتێکی عەرەبی و جامایکا بەو وڵاتانە دادەنرێن کە ڕۆڵیان لە بڵاوبونەوەی قاوەدا ھەبووە. و ھۆکاری لێک نزیکی ھەموو جۆرەکانی قاوە لە جیھان دەگەڕێندرێتە بۆ بوونی یەک سەرچاوە کە لێی بڵاوبووەتەوە. بەھۆی گوونجاوی کەش و ھەوای تایبەت بە داری قاوە، وڵاتی بەڕازیل خاوەن گەورەترین کێڵگەی قاوەیە لە جیھان.
تەندروستی
[دەستکاری]خواردنەوەی زیاتر چوار کوپ لە قاوە لە ڕۆژێکدا کاریگەری لاوەکی وەک سەرئێشە، کەم-خەوی، ناڕێکی لێدانی دڵ، قەلەقی زیاد دەکات[٥]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ Weinberg & Bealer 2001, pp. 3–4
- ^ «10 steps from seed to cup». National Coffee Association, USA. 2020. لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
- ^ Cappelletti S، Piacentino D، Daria P، Sani G، Aromatario M (January 2015). «Caffeine: cognitive and physical performance enhancer or psychoactive drug?». Current Neuropharmacology. 13 (1): 71–88. doi:10.2174/1570159X13666141210215655. PMC 4462044. PMID 26074744.
- ^ Oder، Tom (٩ی حوزەیرانی ٢٠١٥). «How coffee changed the world». Mother Nature Network. Narrative Content Group. لە ٨ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ «COFFEE: Overview, Uses, Side Effects, Precautions, Interactions, Dosing and Reviews». www.webmd.com (بە ئینگلیزی). لە ١٣ی شوباتی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- http://www.nrttv.com/media-video-detail.aspx?Cor=1&Jimare=3846 ١١ی ئابی ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
 | ئەم خۆراک وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە قاوە تێدایە. |