فۆنۆن
 | ئەم وتارە بەزۆری یان بەتەواوی پشت بە تەنیا یەک سەرچاوە دەبەستێت. (فێربە کەی و چۆن ئەم داڕێژەیە لابەریت) |
فۆنۆن (بە ئینگلیزی: Phonon) بریتیە لەو جوڵەیەی کە گەردیلە یا گەردیلەکانی ماددەیەک ھەیانە لە شێوەی ڕۆشن (transition)، خولانەوە (rotation)، و لەرەلەر (vibration).
فۆنۆن ڕۆڵێکی گرنگ دەبینێ لە دیاردە فیزیاییەکانی دۆخی ڕەق و شل. ھەندێ لەو ھێندە فیزیاییانە بریتین لە گەێنەرایەتی گەرمی و گەیێنەرایەتی کارەبایی ماددە.
ئیگۆر تام بۆ یەکەمجار ئەم مەفھومەی بەکار ھێناوە لە ساڵی ١٩٣٢ز. ئەم ووشەیە لە یۆنانیەوە وەرگیرەوە (φωνή). ھەروەھا جیاوازە لە فۆتۆن کە کوانتەمی کارۆموگناتیسیە.
پێناسە[دەستکاری]
فۆنۆن وەسفێکی کوانتەمیە بۆ لەرەلەری گەردیلەیەک لە ناو تۆڕی بەلوریدا (lattice crystall). ھەر فۆنۆنێک یەک لەرەلەری ھەیە کە ووزەکەی دیاری دەکات.[١]
شەپۆلی تۆڕ[دەستکاری]
بڵاوبونەوەی[بەستەری مردوو] فۆنۆن لە ناو تۆڕێکی بەلوریدا
تۆڕ لە یەک دووریدا[دەستکاری]
.gif)
جوڵەی[بەستەری مردوو] گەردیلەکان لە تۆڕ دا بە شێوەی یەک دووری.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Simon, Steven H. (2013). The Oxford solid state basics (1st ed.). Oxford: Oxford University Press. p. 82. ISBN 978-0-19-968077-1.
.gif){kind=link}
