جینۆسایدی یۆنانییەکان
| جینۆسایدی یۆنانییەکان | |
|---|---|
 | |
| وڵات | ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی |
| جێ | ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی |
| کاتی ڕوودان | ١ی کانوونی دووەمی ١٩١٣ |
| ڕێکەوتی دەستپێکردن | ١ی کانوونی دووەمی ١٩١٣ |
| ڕێکەوتی کۆتاییھاتن | ١ی کانوونی دووەمی ١٩٢٢ |
جینۆسایدی یۆنانییەکان[١][٢][٣][٤] کە جینۆسایدی پۆنتیکەکان لەخۆ دەگرێت، کوشتنی ئامادەکراوی دانیشتووانی یۆنانی مەسیحی ئەنادۆڵی عوسمانی بوو کە بە شێوەیەکی سەرەکی لە کاتی جەنگی جیھانیی یەکەم (١٩١٤–١٩٢٢) لەسەر بنەمای ئایین و نەتەوەکەیان ئەنجامدرا. ئەم گەلکوژییە لەلایەن حکوومەتی ئیمپراتۆریەتیی عوسمانییەوە لەلایەن سێ پاشا و حکوومەتی ئەنجومەنی نیشتمانی گەورە بە سەرکردایەتی مستەفا کەمال ئەتاتورک دژی دانیشتووانی یۆنانی ڕەسەنی ئیمپراتۆرییەتەکە ئەنجامدرا.
بەگوێرەی سەرچاوە جۆراوجۆرەکان، لەم ماوەیەدا چەند سەد ھەزار یۆنانی عوسمانی گیانیان لەدەستداوە. زۆربەی پەنابەران و ڕزگاربووان بەرەو یۆنان ھەڵھاتن (زیاتر لە چارەکێکیان بۆ ژمارەی دانیشتووانی پێشووی یۆنان زیاد کرد). ھەندێکیان بە تایبەت لە پارێزگاکانی ڕۆژھەڵات پەنایان بردە بەر ئیمپراتۆریەتیی ڕووسیای دراوسێ. ژمارەی قوربانیانی یۆنان بەپێی سەرچاوەکان لە نێوان ٤٥٠ ھەزار بۆ ٧٥٠ ھەزار کەس بووە.[٥][٦][٧]
بەم شێوەیە تا کۆتایی جەنگی یۆنان-تورکیا لە ساڵانی ١٩١٩–١٩٢٢، زۆربەی یۆنانییەکان لە ئاسیای بچووک ھەڵھاتبوون یان کوژران. ئەوانەی کە مابوونەوە بە مەرجەکانی ئاڵوگۆڕی دانیشتووان لە دواتردا لە ساڵی ١٩٢٣ لە نێوان یۆنان و تورکیادا دیپۆرتکرانەوە بۆ یۆنان، ئەمەش کۆچکردنەکەی فەرمی کرد و ڕێگری لە گەڕانەوەی پەنابەران کرد. لەم ماوەیەدا حکوومەتی عوسمانی ھێرشی کردە سەر نەتەوەکانی تری مەسیحی و کوشتیانن، لەوانە ئەرمەنەکان، سووریانییەکان، کلدانەکان، ئاشوورییەکان و ئەوانی تر زۆرێک لە لێکۆڵەران پێیان وایە ئەم ڕووداوانە بەشێکن لە ھەمان سیاسەتی جینۆساید کە حکوومەتی عوسمانی لە دژی تایەفە مەسیحییەکان پەیڕەوی کرد.[٨][٩][١٠][١١]
لە جەنگی جیھانیی یەکەمدا زلھێزەکانی ھاوپەیمانان ئەو کۆمەڵکوژیانەیان سەرکۆنە کرد کە لەلایەن حکوومەتی عوسمانییەوە پشتگیری دەکرا و بە تاوانی دژ بە مرۆڤایەتی پۆلێنیان دەکرد. حکوومەتی جێنشینی ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی ئەو کۆمەڵکوژییانەی ڕەتکردەوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ھەڵمەتە بەرفراوانەکان لەلایەن حکوومەتی عوسمانییەوە ئەنجام دراون لە وەڵامی کردەوەی کەمینە یۆنانییەکان دژی ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی بوو. بەڵام ھێزەکانی ھاوپەیمانان لە ڕوانگەیەکی جیاوازەوە دەیانبینی و جەختیان لەوە دەکردەوە کە ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی مێژوویەکی کۆمەڵکوژی ھەیە، و لە تاوانە مرۆییەکان. لە ساڵی ٢٠٠٧ کۆمەڵەی نێونەتەوەییی زانایانی جینۆساید ئامانجی کۆمەڵکوژییەکەی ڕوونکردەوە و ڕوونیکردەوە کە ھەڵمەتی عوسمانییەکان دژی کەمینە مەسیحییەکان لە ئیمپراتۆریەتیی عوسمانیدا کۆمەڵکوژییەک بووە، لەنێویاندا ھەڵمەتی دژی یۆنانییەکان. ھەروەھا ڕێکخراو ھەن کە بە ڕوونی ئەوەیان ڕاگەیاندووە کە ئەوەی حکوومەتی عوسمانی کردوویەتی کۆمەڵکوژی بووە، لەوانە پەرلەمانەکانی قوبرس، یۆنان، سوێد، ئەرمەنستان، ھۆڵەندا، ئەڵمانیا، نەمسا و کۆماری چیک.[١٢][١٣][١٤][١٥][١٦][١٧][١٨][١٩][٢٠][٢١][٢٢]
زیانەکان
[دەستکاری]
لە نێوان ساڵانی ١٩١٤ بۆ ١٩٢٢، خەمڵاندنی ئەکادیمی بۆ ژمارەی مردن لە ئەنادۆڵ لە نێوان ٢٨٩ ھەزار بۆ ٧٥٠ ھەزار کەسدایە. ئاماری ٧٥٠ ھەزار کەس لەلایەن زانای سیاسی ئادەم جۆنزەوە پێشنیاز کراوە. توێژەر ڕودۆڵف ڕۆمێل ئاماری جۆراوجۆری لە چەندین لێکۆڵینەوەوە کۆکردەوە بۆ خەمڵاندنی کەمترین و زۆرترین ژمارەی مردن لە نێوان ساڵانی ١٩١٤ بۆ ١٩٢٣، ھەروەھا مەزەندەی کرد کە ٣٨٤ ھەزار یۆنانی لە ساڵی ١٩١٤ تا ١٩١٨ لەناوچوون و نزیکەی ٢٦٤ ھەزار یۆنانی لە ساڵی ١٩٢٠ تا ١٩٢٢ لەناوچوون؛ بەم شێوەیە کۆی گشتی ژمارەکە ٦٤٨ ھەزار کەسە. مێژوونووس کۆنستنتین جی ھاتزیدیمرێتۆ نووسیویەتی: «ژمارەی یۆنانییەکانی ئەنادۆڵ کە لە کاتی جەنگی جیھانیی یەکەم و دوای جەنگی جیھانیی یەکەمدا کوژراون، نزیکەی ٧٣٥ ھەزار و ٣٧٠ کەس بووە».
ھەندێک لە سەرچاوە ھاوچەرخەکان بانگەشەیان کردووە کە ژمارەی کوژراوان جیاوازە. حکوومەتی یۆنان ژمارەکانی لەگەڵ پاتریارکی ئیکۆمێنیکی قوستەنتینیە کۆکردەوە بۆ ئەوەی نیشانی بدات کە نزیکەی یەک ملیۆن کەس کۆمەڵکوژ کراون. تیمێکی توێژەرانی ئەمریکی لە سەرەتای قۆناغی دوای جەنگدا بۆیان دەرکەوتووە کە ڕەنگە کۆی ژمارەی مردنی یۆنانییەکان نزیکەی ٩٠٠ ھەزار کەس بووبێت. ئێدوارد ھایل بیرستادت، لە ساڵی ١٩٢٤دا نووسیویەتی: «بەپێی شایەتحاڵی فەرمی، لە ساڵی ١٩١٤ەوە تورکەکان بە خوێنی سارد یەک ملیۆن و نیو ئەرمەنی و نزیکەی ٥٠٠ ھەزار یۆنانی و پیاو و ژن و منداڵیان کوشتووە، بەبێ ئەوەی بچوکترین ورووژانیان ھەبێت». لە ٤ی تشرینی دووەمی ١٩١٨، ئیمانوێل ئەفەندی، جێگری عوسمانی ئایدن، ڕەخنەی لە پاکتاوکردنی نەتەوەیی حکوومەتی پێشوو گرت و ڕاپۆرتی دا کە ٥٥٠ ھەزار یۆنانی لە ناوچە کەنارییەکانی ئەنادۆڵ (بە کەنارەکانی دەریای ڕەشیشەوە) و دوورگەکانی ئیجە لە کاتی دیپۆرتکردنەوەدا کوژراون.[٢٥][٢٦][٢٧][٢٨].
بەپێی سەرچاوە جیاوازەکان، ژمارەی گیانلەدەستدانی یۆنانییەکان لە ناوچەی پۆنتۆسی ئەنادۆڵ لە نێوان ٣٠٠ ھەزار بۆ ٣٦٠ ھەزار کەسە. مێریڵ دی ئاماژە بەوە دەکات: پیتەرسۆن ژمارەی کوژراوان بۆ یۆنانییەکانی پۆنتیک بە ٣٦٠ ھەزار کەس دەزانێت. بە گوتەی جۆرج ک. فاڤانیس: «لەدەستدانی ژیانی مرۆڤ لە نێو یۆنانییەکانی پۆنتۆس، لە جەنگی گەورەوە (جەنگی جیھانیی یەکەم) تا مانگی ئازاری ١٩٢٤، دەتوانرێت بە نزیکەی ٣٥٣ ھەزار کەس بخەمڵێندرێت، کە لە ئەنجامی کوشتن و ھەڵواسین و سزادان». ڤالاڤانیس ئەم ژمارەیەی لە تۆماری ئەنجومەنی ناوەندی پۆنتیک لە ئەسینای ساڵی ١٩٢٢ لەسەر بنەمای کتێبی ڕەشی پاتریارکی ئیکۆمێنیکی وەرگرتووە، کە بۆی زیاد دەکات «٥٠ ھەزار شەھیدی نوێ»، کە «ھاتە سەر تۆمارەکە تا بەھاری ١٩٢٤ زیاد بکرێت».[٢٩][٣٠][٣١][٣٢][٣٣][٣٤]
ئەمانەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ «Καθιέρωση της 14 Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικής μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας απο το Τουρκικό Κράτος» (بە یۆنانی). Government Gazette of the Hellenic Republic. ١٣ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٨. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی شوباتی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە..
- ^ Schaller، Dominik J؛ Zimmerer، Jürgen (٢٠٠٨). «Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies—Introduction». Journal of Genocide Research. ١٠ (1): ٧–١٤. doi:١٠.١٠٨٠/١٤٦٢٣٥٢٠٨٠١٩٥٠٨٢٠. S2CID ٧١٥١٥٤٧٠.
- ^ Gaunt، David (٢٠٠٦). Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia During World War I. Piscataway, NJ: Gorgias. doi:١٠.٣١٨٢٦/٩٧٨١٤٦٣٢١٠٨١٦. ژپنک ٩٧٨-١-٥٩٣٣٣-٣٠١-٠.
- ^ «Resolution» (PDF). IAGS. ١٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٧. لە ٢٨ی نیسانی ٢٠٠٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە ١٣ی ئازاری ٢٠١٥ ھێنراوە.[بەستەری مردوو].
- ^ Jones 2006، پەڕەکانی 154–55.
- ^ https://www.foreignaffairs.com/articles/greece/1926-07-01/greece-and-her-refugees
- ^ Hatzidimitriou, Constantine G., American Accounts Documenting the Destruction of Smyrna by the Kemalist Turkish Forces: September 1922, New Rochelle, NY: Caratzas, 2005, p. 2.
- ^ https://web.archive.org/web/20191216215824/https://archive.org/details/immigrationasylu00matt/page/377
- ^ https://web.archive.org/web/20120117224649/http://www.genocidescholars.org/images/Resolution_on_genocides_committed_by_the_Ottoman_Empire.pdf
- ^ https://web.archive.org/web/20150317141924/http://books.google.se/books?id=4mug9LrpLKcC&printsec=frontcover&dq=Massacres,+Resistance,+Protectors&cd=1
- ^ Schaller، Dominik J؛ Zimmerer، Jürgen (2008). "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies – introduction". Journal of Genocide Research. بەش. 10 ع. 1: 7–14. DOI:10.1080/14623520801950820.
- ^ Hulse (NYT 2007)
- ^ https://web.archive.org/web/20190401030748/https://www.thelocal.se/20100311/25468
- ^ https://web.archive.org/web/20181004075432/http://www.loc.gov/law/foreign-news/article/sweden-parliament-approves-resolution-on-armenian-genocide/
- ^ https://web.archive.org/web/20190401093516/https://eu.greekreporter.com/2015/04/11/dutch-parliament-recognizes-greek-assyrian-and-armenian-genocide/
- ^ https://web.archive.org/web/20180928135943/http://www.aina.org/news/20150410044601.htm
- ^ https://web.archive.org/web/20181005144918/http://www.armradio.am/en/2016/06/02/german-bundestag-recognizes-the-armenian-genocide/
- ^ https://web.archive.org/web/20190424183836/http://www.aina.org/news/20150422150043.htm
- ^ https://web.archive.org/web/20190401042700/https://massispost.com/2015/04/austrian-parliament-recognizes-armenian-genocide/
- ^ https://web.archive.org/web/20190401054312/https://armenianweekly.com/2017/04/25/czech-parliament-approves-armenian-genocide-resolution/
- ^ https://web.archive.org/web/20190401042720/https://armenpress.am/eng/news/888207/czech-republic-recognizes-the-armenian-genocide.html
- ^ https://web.archive.org/web/20190401015143/http://www.armradio.am/en/2017/04/26/czech-parliament-recognizes-the-armenian-genocide/
- ^ https://web.archive.org/web/20220612010245/https://archive.org/details/deathby_rum_1994_00_3431
- ^ https://web.archive.org/web/20170202022955/https://books.google.com/books?id=L-QLXnX16kAC&pg=PA46&dq=atrocities+against+turks+occupation&hl=en&ei=WGvmTebjEsi6hAfWm9TQCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CFAQ6AEwCA
- ^ Jones 2010، لاپەڕەکانی 150–51: "By the beginning of the First World War, a majority of the region’s ethnic Greeks still lived in present-day Turkey, mostly in Thrace (the only remaining Ottoman territory in Europe, abutting the Greek border), and along the Aegean and Black Sea coasts. They would be targeted both prior to and alongside the Armenians of Anatolia and Assyrians of Anatolia and Mesopotamia ... The major populations of 'Anatolian Greeks' include those along the Aegean coast and in Cappadocia (central Anatolia), but not the Greeks of the Thrace region west of the Bosphorus ... A 'Christian genocide' framing acknowledges the historic claims of Assyrian and Greek peoples, and the movements now stirring for recognition and restitution among Greek and Assyrian diasporas. It also brings to light the quite staggering cumulative death toll among the various Christian groups targeted ... of the 1.5 million Greeks of Asia minor – Ionians, Pontians, and Cappadocians – approximately 750,000 were massacred and 750,000 exiled. Pontian deaths alone totaled 353,000."
- ^ https://web.archive.org/web/20190501022020/http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP5.HTM
- ^ https://web.archive.org/web/20191216215818/https://books.google.gr/books?id=ZtcyAgAAQBAJ&pg=PA180&dq=
- ^ Jones 2010، لاپەڕە 150
- ^ Jones 2010، لاپەڕە 166: "An estimate of the Pontian Greek death toll at all stages of the anti-Christian genocide is about 350,000; for all the Greeks of the Ottoman realm taken together, the toll surely exceeded half a million, and may approach the 900,000 killed that a team of US researchers found in the early postwar period. Most surviving Greeks were expelled to Greece as part of the tumultuous 'population exchanges' that set the seal on a heavily 'Turkified' state."
- ^ Bierstadt, p. 67
- ^ https://web.archive.org/web/20160603051357/https://books.google.com/books?id=-etxMiFnkXAC
- ^ Peterson, p. 124
- ^ Valavanis, p. 24.
- ^ Fotiadis، Konstantinos (2015). The Genocide of the Pontian Greeks. Thessaloniki: K. & M. Antonis Stamoulis Publications. لاپەڕە. 61–62.
