بەکارھێنەر:Sadiq Azad Sadiq

دووانە (ئەستێرە)

دووانە یەکێکە لە ئەستێرەکانی زۆدیاک و دەکەوێتە نیوەگۆی ئاسمانی باکوور. یەکێک بوو لەو ٤٨ ئەستێرەبۆشانەی کە لەلایەن فەلەکناسی سەدەی دووەمی زایینی پتۆلیمیۆس باسی لێوەکرا، و تا ئێستاش وەک یەکێک لە ٨٨ ئەستێرە مۆدێرنەکان دەمێنێتەوە. ناوەکەی لاتینی بۆ دوانە، و پەیوەستە بە دوانە کاستۆر و پۆلۆکس لە ئەفسانەی یۆنانی. هێما فەلەکییە کۆنەکەی بریتییە لە 20px (♊︎).

شوێن

ئەستێرەی دووانە وەک ئەوەی بە چاوی بێ یارمەتی دەبینرێت، لەگەڵ هێڵی بەستنەوەی زیادکراو.

thumb|230px|AFGL 5180 - لە ڕێگەی هەورەکانەوە.[١]

ئەنیمەیشن لە ئەستێرە دووانە (ناوەڕاست)، "دوانە"، دوو فیگەری دار هاوتەریب نیشان دەدات. دووانە پەیوەندی بە ئەفسانەی کاستۆر و پۆلیدۆس (هەروەها بە پۆلۆکس ناسراوە)، کە بەکۆمەڵ بە دیۆسکوری ناسراوە.

دووانە لە نێوان بورج لە ڕۆژئاوا و شێرپەنجە لە ڕۆژهەڵاتەوە دایە، لەگەڵ ئۆریگا و لینکس لە باکوور، مۆنۆسێرۆس و کانیس مینۆر لە باشوور، و ئۆریۆن لە باشووری ڕۆژئاوا.

لە کۆنی کلاسیکدا، شێرپەنجە شوێنی خۆر بووە لە وەرگرتنی خۆری باکوور (٢١ی حوزەیران). لە ماوەی سەدەی یەکەمی زایینیدا، پێشکەوتنی ئەکسیاڵی گواستوویەتییەوە بۆ دووانە. لە ساڵی 1990 شوێنی خۆر لە وەرزی خۆری باکوور لە دووانە ەوە گواسترایەوە بۆ ناو بورج، لەوێ تا سەدەی بیست و حەوتەمی زایینی دەمێنێتەوە و دواتر دەچێتە ناو بەرخ. خۆر لە ٢١ی حوزەیران تا ٢٠ی تەمموز تا ٢٠٦٢ بە دووانەدا دەجووڵێت.

تایبەتمەندیەکان

ئەستێرەکان

داڕێژە:هەروەها سەیری ئەستێرەبۆشاییەکە ٨٥ ئەستێرەی تێدایە کە بە چاوی ڕووت دەبینرێت.

درەوشاوەترین ئەستێرە لە دووانەدا پۆلۆکسە، دووەم درەوشاوەترینیش بریتییە لە کاستۆر. ناونیشانی بایەر وەک "ئەلفا" سەریهەڵدا چونکە جۆهان بایر بە وردی جیاوازی نەکرد کام لەم دووانە گەشاوەترە کاتێک ناونیشانی هاوناوی خۆی لە ساڵی ١٦٠٣دا دیاری کرد. هەرچەندە کارەکتەرەکانی ئەفسانە... دوانە، ئەستێرە ڕاستەقینەکان لە ڕووی فیزیکییەوە زۆر جیاوازن لە یەکتر.

شتە قووڵەکانی ئاسمان

تەنەکانی ئاسمانی قووڵ

300px مێسیێر 35 و NGC 2158
100px Medusa Nebula	100px NGC 2392	100px Medusa Nebula

M35 (NGC 2168) کۆمەڵە کراوەیەکی گەورە و درێژە بە قەبارەی 5، لە ساڵی 1745 لەلایەن فەلەکناسی سویسری Philippe Loys de Cheseaux دۆزرایەوە. ڕووبەرەکەی نزیکەی 0.2 پلەی چوارگۆشەسە، کە هەمان قەبارەی مانگی پڕە. گەورەیی بەرزی بەو مانایەیە کە M35 بە چاوی بێ یارمەتی لە ژێر ئاسمانی تاریکدا دەبینرێت؛ لە ژێر ئاسمانی ڕووناکتردا بە دووربینەوە دیارە. ٢٠٠ ئەستێرەی M35 بە زنجیرەیەک ڕێکخراون کە بە درێژایی پۆلەکەدا کێشراون؛ ٢٨٠٠ ساڵی ڕووناکی لە زەویەوە دوورە. پۆلێکی کراوەی دیکە لە دووانەدا بریتییە لە NGC 2158. لە تەلەسکۆپی گەورەی ئاماتۆردا دەبینرێت و زۆر دەوڵەمەندە، زیاتر لە ١٢ هەزار ساڵی ڕووناکی لە زەویەوە دوورە.

NGC 2392 NGC 2392 NGC 2392 بە قەبارەی گشتی 9.2، دەکەوێتە 4000 ساڵی ڕووناکی لە زەویەوە. لە تەلەسکۆپێکی بچووکی ئاماتۆردا، 10هەمین گەورەیی ئەستێرەی ناوەندی دیارە، لەگەڵ دیسکە بیضاوییە شین-سەوزەکەی. دەوترێت لە سەری کەسێک دەچێت کە پارکای لەبەردایە.

سحری مێدوسا سحری هەسارەییەکانی دیکەیە و نزیکەی ١٥٠٠ ساڵی ڕووناکی لە دوورییەوەیە. Geminga ئەستێرەی نیوترۆنی نزیکەی ٥٥٠ ساڵی ڕووناکی لە زەویەوە دوورە. شتەکانی تر بریتین لە NGC 2129، NGC 2158، NGC 2266، NGC 2331 و NGC 2355.

بارانبارینی نەیزەک

Geminids بارانێکی نەیزەکی گەشاوە کە لە ١٣-١٤ی کانوونی دووەمدا دەگاتە لوتکە. زۆرترین ڕێژەی نزیکەی ١٠٠ نەیزەک لە کاتژمێرێکدا هەیە، ئەمەش وایکردووە ببێتە یەکێک لە دەوڵەمەندترین بارانبارینی نەیزەک. لوتکەی Epsilon Geminids لە نێوان ١٨ی تشرینی یەکەم و... ٢٩ی تشرینی یەکەم و تەنها لەم دواییانەدا پشتڕاستکراونەتەوە. ئەوان لەگەڵ ئۆریۆنیدەکاندا سەریەک دەخەن، کە وا دەکات دووانە ئیپسیلۆنەکان بە شێوەیەکی بینراو دەستنیشانکردنیان قورس بێت. نەیزەکەکانی ئێپسیلۆن دووانە خێراییەکانیان بەرزترە لە ئۆریۆنیدەکان.

ئەفسانە

[[فایل:سیدنی هۆڵ - ئاوێنەی یۆرانیا - Gemini.jpg|thumb|280px|دووانە وەک لە ئاوێنەی یۆرانیادا وێنا کراوە، کۆمەڵێک کارتی ئەستێرەبۆشایی لە لەندەن لە نزیکەی ١٨٢٥دا بڵاوکراوەتەوە.]]

پەیکەرێک کە کاستۆر و پۆلۆکس نیشان دەدات، ئەفسانەی پشت سێیەم نیشانەی ئەستێرەناسی لە زۆدیاک و ئەستێرەبۆشایی دووانە

لە فەلەکناسی بابلی، ئەستێرەکانی کاستۆر و پۆلۆکس بە دوانە گەورەکان ناسراو بوون. دوانە وەک خوداوەندی بچووک سەیر دەکران و پێیان دەگوترا Meshlamtaea و Lugalirra، بە واتای بە ڕێککەوت 'ئەو کەسەی لە جیهانی ژێرزەوی سەریهەڵداوە' و 'پاشای بەهێز'. هەردوو ناوەکە دەتوانرێت وەک نازناوی نێرگال، خوداوەندی گەورەی بابلی تاعون و تاعون تێبگەین، کە پاشای جیهانی ژێرزەوی بووە.<ref>Babylonian Star-lore لەلایەن گاوین وایت، سۆلاریا پابس، ٢٠٠٨، لاپەڕە ١٢٥</ ref>

لە ئەفسانەی یۆنانیدا، دووانە پەیوەندی بە ئەفسانەی کاستۆر و پۆلۆکسەوە هەبوو، کە منداڵی لێدا و ئەرگۆنۆتەکان هەردووکیان بوون. پۆلۆکس کوڕی زیوس بوو، کە لێدای ڕاکێشا، لە کاتێکدا کاستۆر کوڕی تینداریۆس، پاشای سپارتا و هاوسەری لێدا بوو. هەروەها کاستۆر و پۆلۆکس لە ڕووی ئەفسانەییەوە پەیوەندییان بە St. ئاگری ئێلمۆ لە ڕۆڵی خۆیاندا وەک پارێزەری دەریاوانەکان. کاتێک کاستۆر مرد، چونکە فانی بوو، پۆلۆکس داوای لە زیوسی باوکی کرد کە نەمریی بە کاستۆر بدات، و... ئەویش کرد، بە یەکخستنی پێکەوەیان لە ئاسمانەکاندا.

بینینەکان

[[فایل:بینینی نەخشەی ئەستێرەبۆشایی دووانە 1.PNG|چەپ|thumb|280px|دیاگرامی H. ڕێگای بەدیلەکەی A. Rey بۆ بەستنەوەی ئەستێرەکانی ئەستێرەکانی دووانە. دووانەکان بە دەستەوە نیشان دراون.]]

دوانە لەلایەن کاستۆر و پۆلۆکسەوە زاڵە، دوو ئەستێرەی گەشاوە کە تاڕادەیەک زۆر لە یەکترەوە دەردەکەون و شێوەی o پێکدەهێنن، ئەمەش هاندەری پەیوەندی ئەفسانەیی نێوان ئەستێرەبۆشایی و دوانەبوونە. دووانەکەی سەرەوە و لای ڕاست (وەک لە نیوەگۆی باکوورەوە دەبینرێت) کاستۆرە کە درەوشاوەترین ئەستێرەکەی α Gem ە؛ ئەستێرەیەکی گەورەیی دووەمە و نوێنەرایەتی سەری کاستۆر دەکات. دووانەکەی خوارەوە و لای چەپ پۆلۆکسە، کە درەوشاوەترین ئەستێرەکەی β Gem (زیاتر پێی دەوترێت پۆلۆکس)؛ لە پلەی یەکەمدایە و نوێنەرایەتی سەری پۆلۆکس دەکات. جگە لەوەش دەتوانرێت ئەستێرەکانی تر وەک دوو هێڵی هاوتەریب کە لە دوو ئەستێرەی سەرەکییەوە دادەبەزن، ببینرێت، ئەمەش وا دەکات وەک دوو فیگەر دەربکەوێت.