بیدعە
بیدعە (بە عەرەبی: بدعة) کارێکە کە پێچەوانەی سوننەتە، پێی دەوترێت داھێنراو یان بیدعە، چونکە ئەوەی گوتوویەتی بەبێ ئەوەی ئیمام بڵێت دای ھێناوە، و ئەوە بیدعەیە کە ھاوەڵان و شوێنکەوتووان پەیڕەوییان نەکردووە، بۆیە بەڵگەی شەرعی نییە.[١] ھەروەھا دروستکردنی شتێکە کە پێشتر بوونی نەبووە، و لێیەوە وشەی داھێنان وەرگیراوە و بە شێوەیەکی ئیدیۆماتیک لە ئیسلامدا، وەک شەتیبی پێناسەی کردووە، وتی: شێوازێکی داھێنراوە لە ئاییندا، بەراوردکردنی (تضاھی) شەرعییەتە واتە زیادەڕەویکردن لە پەرستنی خودای گەورەدا.[٢]
بەشەکانی داھێنراوەکان (بیدعەکان)[دەستکاری]
ھەندێک لە زانایان بیدعەیان بەسەر چەند بەشێکدا دابەش کرد، ھەندێکی تریش گوتیان بیدعە بە پشتبەستن بەو شتە دابەش ناکرێت کە لەم فەرموودەدا ئاماژەی پێکراوە: «ھەموو داھێنراوێک لادانە». دەگەڕێنەوە بۆ ئەوەی کە ھیچ ناکۆکییەک لە نێوانیاندا لەم بابەتەدا نییە، بەڵام ناکۆکییەکە ڕوویدا کە کێ حوکمەکان بە بەھای ڕووکەش وەردەگرێت بەبێ ئەوەی بە وردی لە وتەی زانایان بکۆڵێتەوە، و خوێندنەوەی وتەی زاناکان لە دیاریکردنی ئەوەی کە بیدعە چییە کە لادانە، سەبارەت بەوانەی بیدعەیان دابەش کردووە: بەپێی مانای زمانەوانی لە فەرموودەکە، واتە ھەرچی دژایەتی شەریعەت بکات، بەڵام ئەوەی دژی شەریعەت نەبێت ئەوا داھێنراو نییە، و لەسەر بنەمای ئەمەش ناکۆکییەکە زارەکییە، ئەوەی لەسەری کۆکن: کە ئەوەی خرایە ڕوو و پێچەوانەی شەریعەتە و پێچەوانەی ڕێساکانییەتی داھێنراوە کە لە شەرعدا ئاماژەی پێکراوە و ئاگاداریان دەکاتەوە، ئەمە لەلایەن ئیبن حەجەر عەسقەلانی ڕوونکرایەوە، کە تێیدا دەڵێت: تازە داھێنراوەکان (المحدثات)، لەگەڵ کردنەوەی (دال)، کۆی (محدثة)یە و مەبەست لێیان ئەوەیە کە داھێنراوە، و ھیچ بنەمایەکی نییە لە شەریعەت، و لە شەریعەتدا پێی دەوترێت: «بیدعە یان داھێنراو» و ھەر شتێک سەرچاوەیەکی ھەبێت کە شەریعەت ئاماژەی پێکردووە داھێنراو نییە، ھەر شتێک بەبێ نموونەیەک بێت پێی دەوترێت بیدعە، لە فەرموودەیەکی عائیشەدا ئاماژەی پێکراوە: «ھەرکەسێک شتێک بخاتە ناو ئەم بابەتەی ئێمەوە کە تێیدا نییە، ڕەتدەکرێتەوە.»
مەرجەکانی داھێنراوی خراپ[دەستکاری]
یووسف قەرزاوی لە پەرتووکی (سوننەت و بیدعە) دا باسی لەوە کردووە کە بۆ ئەوەی بیدعە خراپ بێت، دەبێت:[٣]
- بوارەکە لە ئاییندا بێت، چونکە داھێنان (ابتداع) تەنھا لە ئاییندایە و شتە ئاسایییەکان بە داھێنان (ابتداع) نەچنە ناوییەوە.
- لە ھیچ بنەمایەکی لە شەریعەتدا نەبێت، چونکە ئەگەر لە شەریعەتدا بنەمایەکی ھەبوایە، ئەوا بیدعە نەدەبوو.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ تعریفات الجرجانی
- ^ الاعتصام، تألیف: الشاطبی، ج1، ص37.
- ^ السنة والبدعة، تأليف: يوسف القرضاوي، ص10-19.
