باچکا پالانکا
باچکا پالانکا
| |
|---|---|
      لە سەرەوە: ھۆڵی شار، شەقامی سەرەکیی پیادەڕەوان، کڵێسای کاتۆلیکی لە باچکا پالانکا، کتێبخانەی «ڤێلیکۆ پترۆڤیچ»، ناوەندی وەرزش و کات بەسەربردن «تیکڤارا»، دیمەنی پانی شار لەگەڵ کڵێسای یوحەننا | |
 دروشمی خانەدانی | |
 شوێنی شاری باچکا پالانکا لە سڕبیا | |
  باچکا پالانکا | |
| پۆتانەکان: 45°15′N 19°24′E / 45.250°N 19.400°Eپۆتانەکان: 45°15′N 19°24′E / 45.250°N 19.400°E | |
| وڵات |  سڕبیا |
| پارێزگا |  Vojvodina |
| ھەرێم | Bačka (Podunavlje) |
| ناوچە | باچکای باشوور |
| شارەوانی | باچکا پالانکا |
| نیشتەجێبوونەکان | 14 |
| دەسەڵات | |
| • سەرۆکی شارەوانی | برانیسلاڤ شوشنیکا (پارتی پێشکەوتنخوازی سڕبی) |
| ڕووبەر | |
| • شارۆچکە | ١٣٠٫٤٢ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥٠٫٣٦ میلی چوارگۆشە) |
| • شارەوانی | ٥٨٩٫٨٤ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٢٧٫٧٤ میلی چوارگۆشە) |
| بەرزایی | ٨٣ مەتر (٢٧٢ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (سەرژمێریی ٢٠٢٢)[٣] | |
| • شارۆچکە | ٢٥٬٤٧٦ |
| • شارۆچکە چڕی | ٢٠٠ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٥١٠ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
| • شارەوانی | ٤٨٬٢٦٥ |
| • شارەوانی چڕی | ٨٢ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢١٠ کەس لە میلی چوارگۆشە) |
| سەرناوی دانیشتوو | پالانچانین (نێر) پالانچانکا (مێ) (بەپێی ڕەگەزی ڕێزمانی) |
| ناوچەی کاتی | UTC+1 (کاتی ناوەندی ئەورووپا) |
| • ھاوین (DST) | UTC+2 (کاتی ھاوینەی ناوەندی ئەورووپا) |
| کۆدی پۆستە | 21400 |
| کۆدی ناوچە | +381 21 |
| زمانە فەرمییەکان | سڕبی لەگەڵ سلۆڤاکی[١] |
| وێبگە | www |
باچکا پالانکا (بە سڕبی: Бачка Паланка، بە ھەنگاری: Bácspalánka) شارۆچکە و شارەوانییەکە و دەکەوێتە ناوچەی باچکای باشوور لە پارێزگای خۆبەڕێوەبەری ڤۆیڤۆدینا، سڕبیا. دەکەوێتە سەر کەناری چەپی ڕووباری دانووب. لە ساڵی ٢٠٢٢دا شارۆچکەکە ٢٥،٤٧٦ کەس دانیشتووی ھەبووە، لە کاتێکدا شارەوانیی باچکا پالانکا ٤٨،٢٦٥ دانیشتووی ھەبووە.
ناو
[دەستکاری]بە زمانی سڕبی، شارۆچکەکە بە «Бачка Паланка» یان «Bačka Palanka» ناسراوە، بە زمانی سلۆڤاکی بە «Báčska Palanka»، بە زمانی کرواتی بە «Bačka Palanka»، بە زمانی مەجەری بە «Bácspalánka»، بە زمانی ئەڵمانی بە «Plankenburg» و بە زمانی تورکی بە «Küçük Hisar» ناسراوە.
ناوەکەی بە زمانی سڕبی بە واتای «شارۆچکەیەک لە باچکا» دێت. وشەی «پالانکا» خۆی لە زمانی تورکییەوە وەرگیراوە. ئەم وشەیە لەلایەن سڕبەکانیشەوە وەرگیراوە و لە زمانی سڕبیدا بە ھەمان واتادا بەکاردێت. ناوە سڕبییە کۆنەکانی ئەم شارۆچکەیە بریتی بوون لە پالانکا، ستارا پالانکا (پالانکای کۆن)، نۆڤا پالانکا (پالانکای نوێ) و نێماکا پالانکا (پالانکای ئەڵمانی).
مێژوو
[دەستکاری]شوێنەوارناسان سەلماندوویانە کە خەڵک بۆ چەندین سەدە لەم ناوچەیەدا ژیاون. چەندین کەلوپەلی شوێنەواریی سەردەمی بەردین، برۆنز، ئاسن و ڕۆمانی ھەن.
لە سەدەی ١١دا، ئەم ناوچەیە لەلایەن مەجەڕەکان و سڕبەکانەوە ئاوەدان کراوەتەوە. باچکا پالانکا بۆ یەکەم جار لە ساڵی ١٤٨٦ وەک نیشتەجێبوونێک باس کراوە، وەک قەراغێکی شاری ئیلۆک بە ناوی «ئیلۆچکا». تا سەدەی ١٦، ئەم ناوچەیە لەلایەن شانشینی مەجەڕستانەوە بەڕێوەدەبرا.
لە سەرەتای سەدەی ١٦دا، گوندەکە موڵکی خاوەن زەوی لۆرێنسی ئیلۆک بوو، کە دوکێکی سیرمیا بوو. لە دوای جەنگی مۆھاچ لە ساڵی ١٥٢٦ لەلایەن عوسمانییەکانەوە وێران کرا، بەڵام دواتر وەک قەڵایەکی بچووکی عوسمانی بە ناوی پالانکا دروستکرایەوە. لە سەردەمی ئیدارەی عوسمانیدا (سەدەی ١٦-١٧)، پالانکا زیاتر لەلایەن سڕبە نەتەوەییەکانەوە ئاوەدان کرابووەوە.
لە ساڵی ١٦٨٧ پالانکا خرایە ناو پاشایەتیی ھابسبۆرگ و سڕبە ئۆرتۆدۆکسەکانی زیاتر لێرە نیشتەجێ بوون. پاشان پالانکا وەک شارۆچکەیەکی بچووک باس کرا کە ١٦٧ ماڵی تێدابوو، کە ھەموویان سڕب بوون (داتای سەرژمێریی ١٧٢٠). دواتر، ئەڵمانەکان، سلۆڤاکەکان و مەجەڕەکان لێرەش نیشتەجێ بوون.
لە ساڵی ١٧٠٢ تا ١٧٤٤ بەشێک بوو لە سنووری سەربازیی ھابسبۆرگ. نۆڤا پالانکا (پالانکای نوێ) لە نێوان ساڵانی ١٧٦٥ و ١٧٧٠ دامەزرا، ٢ کیلۆمەتر دوور لە پالانکای ڕەسەن (کە دواتر بە ستارا پالانکا - پالانکای کۆن ناسرا) و نێماکا پالانکا (پالانکای ئەڵمانی) لە ساڵی ١٧٨٣ لەلایەن ئەڵمانەکانی دانووبەوە دامەزرا. ئەو سێ شارۆچکەیە لە سەدەی بیستەمدا بوونە یەک شار، باچکا پالانکا.
گەشەسەندنی پیشەسازیی پالانکا لە ساڵی ١٧٦٥ دەستی پێکرد، کاتێک کارگەیەکی خشت دروست کرا. یەکەم نووسینگەی پۆستەی لە ساڵی ١٨٢٨دا وەرگرت. لە ساڵی ١٨٧٥، یەکێک لە یەکەمین کتێبخانەکانی ڤۆیڤۆدینا کرایەوە. لە ساڵی ١٨٨٤ کۆمپانیای سینتێلۆن دامەزرا. لە ساڵی ١٨٨٦، یەکەم قوتابخانەی حکومی دەستی بە کارکردن کرد. تا ساڵی ١٨٩٤، ھێڵێکی شەمەندەفەر لە باچکا پالانکا بۆ فێکێتیچ دروست کرا و یەکەم پەیوەندیی تەلەفۆنی بۆ نۆڤی ساد کرا.
لە نیوەی دووەمی سەدەی ١٩دا، ژمارەی دانیشتووانی ئەڵمان لە سڕبەکان زیاتر بوو. بەپێی سەرژمێریی ساڵی ١٩١٠، دانیشتووانی ستارا پالانکا زۆربەیان سڕب بوون، لە کاتێکدا دانیشتووانی نۆڤا پالانکا و نێماکا پالانکا زۆربەیان ئەڵمان بوون (ئەڵمانەکانی دانووب). ژمارەیەکی زۆر لەوان پێش و پاش جەنگی جیھانیی دووەم کۆچیان کرد بۆ ئەمریکای باکوور. ترێنتۆن، نیوجێرسی بەناوبانگترین شوێنی نیشتەجێبوون بوو بۆ ئەم پالانکاییە ئەڵمانانە.
شارەکە تا ساڵی ١٩١٨ لەژێر ئیدارەی ھابسبۆرگدا بوو، کاتێک بوو بە بەشێک لە شانشینی سڕب، کڕوات و سلۆڤینییەکان (دواتر ناوی گۆڕدرا بۆ یووگۆسلاڤیا). لە کاتی جەنگی جیھانیی دووەمدا (لە ساڵی ١٩٤١ تا ١٩٤٤)، لەژێر داگیرکاریی ھێزەکانی تەوەر (مەجەڕستانی ھۆرتی)دا بوو. لە ساڵی ١٩٤٤، بەشێک لە ھاووڵاتیانی باچکا پالانکا کە بە ڕەچەڵەک ئەڵمانی بوون، لەگەڵ سوپای شکاوی ئەڵمانیا شارەکەیان بەجێھێشت. لە ئەنجامی جەنگدا، شوێنی کەمپێکی کاری دوای جەنگی جیھانیی دووەم بۆ ئەڵمانە نەتەوەییە ماوەکان (ئەڵمانەکانی دانووب) لێرە لەژێر ئیدارەیەکی نوێی کۆمۆنیستیدا پێکھێنرا. دوای ھەڵوەشاندنەوەی کەمپەکانی کار (لە ساڵی ١٩٤٨)، دانیشتووانە ئەڵمانییە ماوەکان لە یوگۆسلاڤیا لە پاکتاوکردنێکی نەتەوەییدا دەرکران. بۆ جێگرتنەوەی ئەڵمانەکان، ٣،٦٠٩ نیشتەجێکراوی (زۆربەیان سڕب) دوای جەنگی جیھانیی دووەم لە شارۆچکەکەدا نیشتەجێ کران. زۆربەیان خەڵکی بۆسنیا و ھەرزەگۆڤینا بوون.
لە ماوەی ساڵانی ١٩٩٠دا، نزیکەی ٥،٠٠٠ پەنابەر لە کڕواتیا و بۆسنەوە بەھۆی جەنگەکانی یوگۆسلاڤیاوە ڕوویان لە باچکا پالانکا کرد. لە کاتی بۆردومانی ناتۆ لە ساڵی ١٩٩٩دا، باچکا پالانکا دوو جار لەلایەن ناتۆوە بۆردومان کرا، لە ٢ و ٢٧ی نیسان. لە ھەردوو بۆنەکەدا ئامانجەکە پردی ئیلۆک-باچکا پالانکا بوو. تەنھا زیانی پێگەیشت، بەڵام وێران نەکرا.
لە ساڵی ٢٠٠٢، ٤ تەن شۆربای ماسی لە کالۆش چاردا لە دەریاچەی باگەر لە باچکا پالانکا لێنرا و چووە ناو کتێبی ژمارە پێوانەیییەکانی گینس.
ئەمەش ببینە
[دەستکاری]سەرچاوەکان
[دەستکاری]- 1 2 «Статут Општине Бачка Паланка» [Municipality of Bačka Palanka Statute] (PDF) (بە سربی). Municipality of Bačka Palanka. لە ١٩ی شوباتی ٢٠٢٥ ھێنراوە.
- ↑ داڕێژە:Serbian municipalities 2006
- ↑ «Census 2022: Total population, by municipalities and cities». popis2022.stat.gov.rs.
