زمانی برێتۆن

برێتۆن
برێتۆن
برێزۆنێک/Brezhoneg
خوێندنەوە	[bʀe.ˈzõː.nɛk]
قسەی پێدەکرێ لە	فەڕەنسا
ناوچە	بریتانی
ژمارەی ئاخێوەران	٢٠٦،٠٠٠ (٢٠٠٧)
بنەماڵەی زمان	ھیندوئەورووپایی سێلتی سێلتیی دوورگەیی برێتۆنى برێتۆن; ; ; ;
سیستەمی نووسین	ئەلفوبێی لاتینی
کۆدەکانی زمان
ISO 639-1	br
ISO 639-2	bre
ISO 639-3	bre
Linguasphere	50-ABB-b (varieties: 50-ABB-ba to -be)
	ئەم پەڕەیە ھێماکانی فۆنەتیکی IPA بە یوونیکۆدی تێدایە. بەبێ پشتیوانیی نیشاندانی یوونیکۆد، لەوانەیە لە جێگەی کاراکتەرەکانی یوونیکۆد، نیشانەی پرسیار، چوارگۆشەکان یان ھێماکانی تر ببینی.

زمانی برێتۆن (بە ئینگلیزی: Breton language) یان بە زمانى خۆیان برێزۆنێک (Brezhoneg) یەکێکە لە زمانە سێلتییەکان کە لە ھەرێمی بریتانى (Brittany) قسەى پێ دەکرێت و ‌دەکەوێتە باکوورى رۆژاواى فەڕەنسا. بنەچەى زمانەکە لە زمانى ئاخاوتنى کۆنى خەڵکى بریتانیاى مەزنە و لەوێوە لە سەردەمەکانى سەرەتاى زاییندا‌‌ ھاتوونەتە ئەو دیوى ئەرمۆریکا (Armorica) و کەنارەکانى ترى رۆژاواى فەرەنسا. زمانی برێتۆن ھاوبنجە لەگەڵ زمانى وێڵزى و کۆرنی کە بە‌‌ زمانى باشووری رۆژاواییەکانى بریتۆن ناسراون.

مێژوو

زمانى برێتۆنى لە بنەڕەتدا لە دیوى کەنارەکانى خوارووى بریتانیاوە پەڕیوەتەوە لێوارى (La Roche-Bernard)ى رۆژھەڵاتى ڤانی (Vannes). کاریگەرى ئەم زمانە لە سەدەکانى ناوەندا دیاربوو لە سەر ئاخاوتنى خەڵکى فەرەنسا بەلام دەسەلاتدارانى وڵات زیاتر مەیلى بە کارھێنانى زمانى لاتینیان ھەبوو. ئێستا وشەو زاراوەى برێتۆنى لە ناو ئاخاوتنى زمانی فەڕەنسیدا جێگەیان ھەیە.^[٢]

سەربارى تەوژمى میدیایی زمانى فەڕەنسى بە سەر ھەرێمى بریتانى بەڵام ئەم زمانە تا ئێستا لەلایەن ٢٠٠ ھەزار کەسەوە زمانى دایکە، لە سەرەتاى سەدەى ڕابردوو ژمارەى ئەو کەسانەى بەم زمانە قسەیان دەکرد لە فەرەنسا‌ نزیکەى یەک ملیۆن و سێ سەد ھەزار کەس دەبوون، تەوژمى زمانەوانى و میدیایی و رۆلی سیاسەت لە بەرژەوەندى زمانى بریژى نەبووە.

وشەکانى زمانى بریژى

لە خوارەوە چەند وشەیەکى زمانى بریژى و وێکچوونى لەگەڵ زمانى وێلزى و کۆرنى و ئینگلیزیدا ھاتووە.

بریتۆن	کۆرنى (Cornish)	وێلزى	ئێرلەندى	گێلى سکۆتلەندى (Scottish Gaelic)	مانکس (Manx)	ئینگلیزی	واتا
ul levr zo ganin a book is with-me	yma lyver genev	mae llyfr gennyf	tá leabhar agam	tha leabhar agam	ta lioar aym	I have a book	من کتێبم ھەیە
un died zo ganit a drink is with-you	yma diwes genes	mae diod gennyt	tá deoch agat	tha deoch agad	ta jiogh ayd	you have a drink	تۆ خواردنەوەت ھەیە
un urzhiataer zo gantañ a computer is with-him	yma amontyer ganso	mae cyfrifiadur ganddo	tá ríomhaire aige	tha coimpiutair aige	ta co-earrooder echey	he has a computer	ئەو کۆمپیوتەرى ھەیە
ur bugel zo ganti a child is with-her	yma flogh gensy	mae plentyn ganddi	tá leanbh aici	tha leanabh aice	ta lhiannoo eck	she has a child	ئەو (بۆ مێ) منداڵى ھەیە
ur c'harr zo ganimp (or ganeomp) a car is with-us	yma carr genen	mae car gennym	tá gluaisteán/carr againn	tha càr againn	ta gleashtan/carr ain	we have a car	ئێمە ئۆتۆمۆبیلمان ھەیە
un ti zo ganeoc'h a house is with-you	yma chi genowgh	mae tŷ gennych	tá teach agaibh	tha taigh agaibh	ta thie eu	you [pl] have a house	ئێوە ماڵتان ھەیە
arc'hant zo ganto (or gante) money is with-them	yma mona gansans	mae arian ganddynt	tá airgead acu	tha airgead aca	ta argid oc	they have money	ئەوان پارەیان ھەیە

ھەروەھا بڕوانە شێوازەکانى درکاندن:

Etrerannyezhel (1975)	Peurunvan (1941)	Skolveurieg (1956)
glaw	glav	glao
piw	piv	piou
levr	levr	leor
ewid	evit	evid
gant	gant	gand
anezhi	anezhi	anezi
ouzhpenn	ouzhpenn	ouspenn
brawañ	bravañ	brava
pelec'h	pelec'h	peleh

نموونەکان

Lord's Prayer نوێژ بۆ خودا

Hon Tad,

c'hwi hag a zo en Neñv,

ra vo santelaet hoc'h ano.

Ra zeuio ho Rouantelezh.

Ra vo graet ho youl war an douar evel en neñv.

Roit dimp hizio bara hor bevañs.

Distaolit dimp hon dleoù

evel m' hor bo ivez distaolet d' hon dleourion.

Ha n' hon lezit ket da vont gant an temptadur,

met hon dieubit eus an Droug.

وشەکان و دەقەکانی بریتۆن

ھەرکەس بە سەردان بچێت بۆ ھەرێمى بریتۆنەکان ئەم وشانەی زۆر بەرچاو دەکەوێ.

Breton	English	کوردى
deuet mat	welcome	بەخێرھاتن
deuet mat oc'h	you're welcome	تۆ بە خێر ھاتیت
Breizh	Brittany	بریتانى
brezhoneg	Breton (language)	زمانى بریتۆن
ti, "ty"	house	ماڵ
ti-kêr	town hall	ھۆڵى شار
kreiz-kêr	town centre	ناوشار
da bep lec'h	all directions	بە ھەموو ئارا‌ستەکان
skol	school	فێرگە
skol-veur	university	زانکۆ
kenavo	goodbye	خواحافیز
krampouezh	pancakes (a pancake = ur grampouezhenn)	گرامپۆژ(کێک)
sistr	cider	سایدەر (مەى)
yec'hed mat	Cheers!	نۆشى گیان!
war vor atav	always at sea	ھەمیشە لە زەریا
kouign amann	rich butter and sugar cake	کێکى پڕ کەرە و شەکر

پەراوێز

^ Fañch Broudic, 2009. Parler breton au XXIe siècle – Le nouveau sondage de TMO-Régions. (including data from 2007: 172,000 speakers in Lower Brittany; slightly under 200,000 in whole Brittany; 206,000 including students in bilingual education)
^ زانیارى لە بارەى زمانى بریتۆن

بەستەر بۆ دەرەوە

وشەدان

English online dictionary and grammar for Breton
A multilingual dictionary containing many Breton words alongside those of other languages ٢٢ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

فێربوون

[Broudic2009-1] Fañch Broudic, 2009. Parler breton au XXIe siècle – Le nouveau sondage de TMO-Régions. (including data from 2007: 172,000 speakers in Lower Brittany; slightly under 200,000 in whole Brittany; 206,000 including students in bilingual education)

[2] زانیارى لە بارەى زمانى بریتۆن

[١]

[٢]