تەلەگراف

سیستەمێک بۆ گواستنەوەی نامەکان پێی دەوترێت تەلەگراف یان تەلگرام، لە خاڵێکەوە بۆ خاڵێکی تر، بە بەکارھێنانی کۆدەکانی گواستنەوەی خێرا و باوەڕپێکراو. تەلەگرافی ئامرازێکە بۆ گواستنەوەی نامە و پەیامی دوور لە ڕێگەی تەکنەلۆژیای سیگناڵەوە. لە تێلێگرامەکەدا، نامەکە پێویستە بگۆڕدرێت بۆ کۆدێک ('زمان') کە لەلایەن نێرەر و وەرگرەوە دەناسرێتەوە. ئەم جۆرە کۆدانە لەسەر بنەمای سنووردارکردنی میدیا نیشانەکانی مامناوەند (مامناوەند) دیزاین کراون.^[١]

بەکارھێنانی نیشانەکانی دووکەڵ، ڕووناکی و تیشکدانەوە نموونەی کۆنن. لە سەدەی ١٣ دا، داھێنانی کارەبا، گواستنەوەی نیشانەکان لە ڕێگەی ئامێری کارەباوە بەتوانا کرد. ئامێری کارەبایی لەلایەن ساموئێل مۆرسەوە داھێنراوە. داھێنانی ڕادیۆ لە سەرەتای سەدەی بیستەمدا ڕادیۆتۆگرافی و شێوەکانی تری تەلەگرافی وایەرلێسی ھێنایە دی. لە سەردەمی ئینتەرنێتدا، ئامێرە تەلەگرافییەکان زۆر پەرەیان پێدرا لە ئاڵۆزی و ئاسانی بەکارھێنان، تا ئەو ڕادەیەی کە ڕووکاری زمانی سروشتییان ھەیە کە کۆدی ژێرەوە دەشارنەوە، بنەمای تەکنەلۆجیاکان وەک ئیمەیڵ و پەیامی خێرا دابین دەکەن. تێلێگرام نامەیەک بوو کە بە تەلگرامێکی کارەبایی یان تەلگرامێک نێردرا کە کۆدەکانی مۆرس بەکاردێنێت. ھەروەھا کێبڵگرام یان کێبڵ بە کورتی ناوی نامەیەک بوو کە لەلایەن کێبڵی تەلەگرافی ژێردەریایییەوە نێردراوە. لە ماوەکانی دواتردا، تێلێکس کە تۆڕی تەلیکس بەکاردێنێت بەکار ھات.^[٢]

نەخشەی تەلەگرافێکی بینایی پروسی یان تاوەری سێمافۆر، ج ١٨٣٥

لە ساڵی ١٨٦٦ یەکەم کێبڵی تەلەگرافی ھەمیشەیی کە لەژێر زەریای ئەتڵەسیدا تێپەڕیبوو پەیوەندییەکی لە نێوان کیشوەرەکانی ئەمریکا و ئەورووپادا دروست کرد. پڕۆژەکە بە پشتیوانی حکوومەتەکانی ئەمریکا و بەریتانیا و تاکەکانی وەک سیروس وێستفیڵد و ساموئێل مۆرس و ویلیام تۆمسۆن و ئایسامارد کینگدام برونێل ھاتە دی.

لە ساڵی ١٩٢٩، وستڕن یوونیۆن ٢٠٠ ملیۆن تلگرامی نارد و تۆماری پۆستەکەی شکاند، لە ئەنجامدا سەردەمێکی نوێ لە بازرگانی تەلەگرافی گەورە بوو. زۆر کەس باوەڕیان وابوو کە وەرگرتنی تلگرامەکە مانای وەرگرتنی ھەواڵێکی ناخۆشە چونکە تەنھا لە حاڵەتی گرنگدا بەکار دەھێنرێت. ھەروەھا تەلەگرافەکە بەخێرایی لە پیشەسازی ڕۆژنامەوانیدا پێشکەوت و یەکێک لە یەکەم ئیستغلالەکانی بوو بە ڕاپۆرتی جەنگی کووبا و ئیسپانیا لە ساڵی ١٨٩٧ ڕەنگە ھەر بۆیەش لە سەدەی نۆزدەیەم زۆرێک لە ڕۆژنامەکان وەک تلگرافی یەکشەممە و تلگرام و دەیلی تلگرام ناوەکانیان لە تەلەگرافەوە گونجاند کە ھاوشان بوو لەگەڵ خێرایی بڵاوبوونەوەی ھەواڵ.

کاریگەرەکان

تەلەگراف ژیانی مرۆڤی گۆڕی و ھەندێک لە بیرمەندەکان تەنانەت لە ئینتەرنێتیش گرینگتر دەزانن. بیرمەندی بواری پەیوەندییەکان و ئابووری سیاسی ھاڕۆڵد ئینیس پێی وایە کە پێشکەوتنی ئیمپراتۆرییەکان زیاتر پشت بە میدیای پەیوەندی دەبەستێت کە فەرمانەکانی پایتەخت بە بەراورد بە شارەزایی سەربازی دەگەیەنێت بە ھەمان شێوە، پێکھاتەی ڕێکخستنی دواتریش پشت بە تەکنەلۆجیای میدیا دەبەستێت کە لەو کاتەدا بەردەستە. بۆ نموونە داھێنانی تەلەگرافەکە وای کرد کە کۆنترۆلی کاریگەرتر بەسەر خاڵە دوورەدەستەکاندا ببەسترێت. [٣] بەم شێوەیە، بۆ یەکەم جار لە مێژووی مرۆڤایەتیدا، دەتوانرێت پەیوەندی تەلەفۆنی ھاوکات بکرێت.^[٣]^[٤]

سەرچاوەکان

^ «History and technology of Morse Code».
^ Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions & Discoveries of the 18th Century, Jonathan Shectman, p172
^ «1,796 memos from US embassy in Manila in WikiLeaks 'Cablegate'». ABS–CBN Corporation. 29 November 2010. لە 29 November 2010 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
^ Definition of "cable", The Macquarie Dictionary (3rd ed.). Australia: Macquarie Library. 1997. ISBN 978-0-949757-89-0. (n.) 4. a telegram sent abroad, especially by submarine cable. (v.) 9. to send a message by submarine cable.

[1] «History and technology of Morse Code».

[2] Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions & Discoveries of the 18th Century, Jonathan Shectman, p172

[3] «1,796 memos from US embassy in Manila in WikiLeaks 'Cablegate'». ABS–CBN Corporation. 29 November 2010. لە 29 November 2010 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)

[4] Definition of "cable", The Macquarie Dictionary (3rd ed.). Australia: Macquarie Library. 1997. ISBN 978-0-949757-89-0. (n.) 4. a telegram sent abroad, especially by submarine cable. (v.) 9. to send a message by submarine cable.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]