کریت
| جوگرافیا | |
|---|---|
| شوێن | ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست |
| Coordinates | 35°12.6′N 24°54.6′E / 35.2100°N 24.9100°Eپۆتانەکان: 35°12.6′N 24°54.6′E / 35.2100°N 24.9100°E |
| Area | ٨٬٤٥٠ km٢ (٣٬٢٦٣ sq mi) |
| Area rank | 88 |
| Highest elevation | ٢٬٤٥٦ m (٨٬٠٥٨ ft) |
| وڵات | |
| Demographics | |
| Demonym | Cretan, archaic Cretian |
| دانیشتووان | 624,408 |
| Population rank | 73 |
| چڕی | ٧٤٫٩ /km٢ (١٩٤ /sq mi) |
کریت (بە یۆنانی: Κρήτη) گەورەترین دوورگەی یۆنان و پێنجەمین دوورگەی گەورەی دەریای ناوینەوه ٨٨هەمین گەورەترین دوورگەی جیهانە. ڕووبەری خاکەکەی ٨٬٤٥٠ کیلۆمەتری چوارگۆشەیە و ژمارەی دانیشتووانەکەی ٦٢٣٬٦٦٦ کەسە. ناوەندەکەی شاری ئیراکلیو.
کریت و دوورگە و دوورگە بچووکەکانی دەوروبەری هەرێمی کریت (بە یۆنانی: Περιφέρεια Κρήτης) پێکدەهێنن، کە باشووریترین یەکە لە ١٣ یەکە ئیدارییە ئاست بەرزەکانی یۆنان، و پێنجەم زۆرترین دانیشتوانی ناوچەکانی یۆنانیە. پایتەخت و گەورەترین شارەکەی بریتییە لە هێراکلیۆن کە دەکەوێتە کەناری باکووری دوورگەکە. تا ساڵی ٢٠٢١ ژمارەی دانیشتوانی ناوچەکە ٦٢٤٤٠٨ کەس بووە.دۆدیکانەکان لە باکووری ڕۆژهەڵاتی کریت هەڵکەوتوون، لە کاتێکدا سیکلادەکان لە باکوورەوە هەڵکەوتوون و بە دەریای کریت جیا دەکرێنەوە.
ناو
[دەستکاری]سەرەتاییترین ئاماژەکان بۆ دوورگەی کریت لە دەقەکانی شاری ماری سوریاوە هاتووە کە مێژووەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ سەدەی ١٨ی پێش زایین، کە دوورگەکە بە کاپتارا ناودەبرێت.[١] ئەمەش دواتر لە تۆمارەکانی ئاشووری نوێ و کتێبی پیرۆزدا (کافتۆر) دووبارە دەبێتەوە. لە زمانی میسری کۆن بە Keftiu یان kftı͗w ناسرابوو، ئەمەش بە توندی پێشنیاری ناوێکی هاوشێوەی مینۆیی بۆ دوورگەکە دەکات.[٢]
ناوی ئێستای کریت بۆ یەکەمجار لە سەدەی ١٥ی پێش زایین لە دەقەکانی یۆنانی میسینیدا، کە بە هێڵی B نووسراوە، لە ڕێگەی وشەکانی ke-re-te 𐀐𐀩𐀳، *Krētes؛ دواتر یۆنانی: Κρῆτες [krɛ.tes]، فرەیی Κρής [krɛːs])</ref> and ke-re-si-jo 𐀐𐀩𐀯𐀍, *Krēsijos; later Greek: Κρήσιος [krέːsios],[٣] 'کریتی').[٤]In Ancient Greek, the name Crete (Κρήτη) first appears in Homer's Odyssey.[٥] لە زمانی یۆنانی کۆن دا، ناوی کریت (Κρήτη) بۆ یەکەمجار لە ئۆدیسێی هۆمەردا هاتووە.[٦] ئیتیمۆلۆژیای نادیارە. پێشنیارێک لە وشەیەکی گریمانەیی لووی *کورساتاوە وەریگرتووە (بەراوردی کورسوار 'دوورگە'، کورساتار 'بڕین، بڕین' بکە). پێشنیارێکی دیکە پێشنیاری ئەوە دەکات کە لە وشەی یۆنانی کۆن "κραταιή" (krataie̅) وەرگیراوە، بە واتای بەهێز یان بەهێز، ئیستدلالەکە ئەوەیە کە کریت بەهێزترین تالاسۆکراسی بووە لە سەردەمی کۆندا.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ↑ Stephanie Lynn Budin, The Ancient Greeks: An Introduction (New York: Oxford UP, 2004), 42.
- ↑ O. Dickinson, The Aegean Bronze Age (Cambridge, UK: Cambridge UP, 1994), 241–244.
- ↑ و ke-re-si-jo 𐀐𐀩𐀯𐀍، *Krēsijos؛ دواتر یۆنانی: Κρήσιος [krέːsios]،<ref>Found on the PY Ta 641 and PY Ta 709 tablets.
- ↑ «The Linear B word ke-re-si-ji». Palaeolexicon.
- ↑ Book 14, line 199; Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek–English Lexicon
- ↑ Edwin L. Brown, "Linear A on Trojan Spindlewhorls, Luvian-Based ϜΑΝΑΞ at Cnossus", in Qui miscuit utile dulci: Festschrift Essays for Paul Lachlan MacKendrick, eds. Gareth Schmeling & Jon D. Mikalson (Wauconda, Ill.: Bolchazy-Carducci, 1998), 62.
