پشکنەری بەکگراوندی گەردوون

وێنەیەکی هونەری کەشتی ئاسمانی COBE

پشکنەری بەکگراوندی گەردوون کە بە پشکنەری ٦٦ ناودەبرێت، مانگی دەستکردێکی دەزگای بۆشایی ناسا بوو کە تایبەت بوو بە گەردوونناسی، کە لە ساڵی ١٩٨٩ تا ١٩٩٣ کاردەکات، ئامانجەکانی لێکۆڵینەوە بوو لە تیشکی پاشخانی مایکرۆوەیڤی گەردوونی (CMB یان CMBR )ی گەردوون و پێوانەیەک دابین بکات کە یارمەتیدەر دەبێت لە داڕشتنی تێگەیشتنمان لە گەردوون.

پێوانەکانی کەشتی ئاسمانیCOBE دوو بەڵگەی سەرەکییان خستەڕوو کە پشتگیری لە تیۆری تەقینەوە گەورەکەی گەردوون دەکەن کە پاشخانی گەردوونی سپێکتریمی جەستەی ڕەشی نزیک لە تەواوەتی هەیە و نایەکسانی زۆر کاڵ و کەمی هەیە. دوو لە لێکۆڵەرە سەرەکییەکانی کۆمپانیای COBE بە ناوەکانی جۆرج ئێف سمۆت و جۆن سی مازەر لە ساڵی ٢٠٠٦ خەڵاتی نۆبڵیان لە فیزیا وەرگرت بەهۆی کارەکانیان لەسەر پڕۆژەکە. بەپێی لیژنەی خەڵاتی نۆبڵ "دەتوانرێت پڕۆژەی COBE وەک خاڵی دەستپێکی گەردوونناسی وەک زانستێکی وردبینیش سەیر بکرێت".

گەڕانی پاشبنەمای گەردوونی دووەم مانگی دەستکردی پاشبنەمای مایکرۆوەیڤی گەردوونی بوو، دوای RELIKT-1، دوو کەشتی ئاسمانی پێشکەوتووتر بەدوای خۆیدا هێنا، ئەوانیش پشکنەری نایەکسانی مایکرۆوەیڤی ویلکینسن (WMAP) لە ساڵی ٢٠٠١ تا ٢٠١٠ و کەشتی ئاسمانی پلانک لە ٢٠٠٩ تا ٢٠١٣.

ئەرک

هەڵدانی کەشتی ئاسمانی (COBE) لە ١٨ی تشرینی دووەمی ١٩٨٩.

ئامانجی ئەرکی گەڕانی پاشخانی گەردوونی (COBE) پێوانەکردنی وردی تیشکی بڵاوبووەوە بوو لە نێوان ١ مایکرۆمەتر و ١ سم (٠،٣٠ ئینج) لەسەر تەواوی گۆی ئاسمانی. ئەم ڕێژانەی خوارەوە پێوانە کران: (١) سپێکتریمی تیشکی ٣کەی لە مەودای ١٠٠ مایکرۆمەتر بۆ ١ سم (٠،٣٩ ئینچ) (٢) نایەکسانی ئەم تیشکدانەوە لە ٣ بۆ ١٠ ملم (٠،٣٩ ئینچ)؛ و، (٣) سپێکترۆم و دابەشکردنی گۆشەیی تیشکی پاشبنەمای ژێر سووری بڵاوبووەوە لە درێژی شەپۆلەکانی ١ بۆ ٣٠٠ مایکرۆمەتر.

مێژوو

لە ساڵی ١٩٧٤ ناسا ڕاگەیاندنی دەرفەتی بۆ ئەرکە فەلەکییەکان دەرکرد کە کەشتییەکی ئاسمانی بچووک یان مامناوەندی ئێکسپلۆرەر بەکاردەهێنێت. لە کۆی ١٢١ پێشنیار کە وەرگیراون، سێ پێشنیاریان باس لە لێکۆڵینەوە لە تیشکی پاشخانی گەردوونی دەکرد. هەرچەندە ئەم پێشنیازانە لە مانگی دەستکردی فەلەکی ژێر سوور (IRAS) دۆڕان، بەڵام هێزەکانیان وایکرد ناسا زیاتر لەو بیرۆکەیە بکۆڵێتەوە. لە ساڵی ١٩٧٦ ناسا لیژنەیەکی ئەندامانی لە هەریەک لە سێ تیمی پێشنیارکراوی ساڵی ١٩٧٤ پێکهێنا بۆ ئەوەی بیرۆکەکانیان بۆ مانگی دەستکردێکی لەو شێوەیە کۆبکەنەوە. دوای ساڵێک ئەم لیژنەیە پێشنیاری مانگی دەستکردێکی جەمسەری خولگەیی بە ناوی COBE کرد کە یان لەلایەن ئۆتۆمبێلی هەڵدانی Delta 5920-8 یان شاتل بۆشایی ئاسمانەوە بنێردرێت. ئەم ئامێرانەی خوارەوەی تێدابوو.

بەستەری دەرەکی

• ماڵپەڕی ناسا لەسەر COBE