پارێزگای ئێریڤان

پارێزگای ئێریڤان
دامەزران	٩ی حوزەیرانی ١٨٤٩
وڵات	ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی، کۆماری ڕووسیا
پایتەخت	یەریڤان
دابەشکاریی کارگێڕی	جێگری پاشایەتی قەوقاز، جێگری پاشایەتی قەوقاز، جێگری پاشایەتی قەوقاز
پۆتانی شوێن	٤٠°١١′٠″N ٤٤°٣١′٠″E
دانیشتووان	٨٢٩٬٥٥٦
گۆڕدراوە لەلایەن	کۆماری یەکەمى ئەرمەنستان، کۆماری فیدراڵی دیموکراتی ترانسقەوقاز
جێگەی دەگرێتەوە	ئۆبلاستی ئەرمەنستان، ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی
کۆتاییھاتن	٢٨ی ئایاری ١٩١٨
ڕووبەر	٢٣٬٢٢٦٫٤ square verst
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

پارێزگای ئێریڤان (بە ئەرمەنی: Երևանի նահանգ، بە ڕووسی: Эрива́нская губе́рнія) گوبەرنیا («پارێزگاری»)ی جێگری پاشایەتی قەفقاز بوو لە ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی کە ناوەندەکەی لە ئێریڤان (یەریڤان) بوو. ڕووبەرەکەی ٢٧٨٣٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە بووە، بە نزیکەیی ھاوتایە لەگەڵ ئەوەی کە ئێستا زۆربەی ناوچەکانی ناوەڕاستی ئەرمینیا و پارێزگای ئیدر لە تورکیا و ئیکسکلیڤی ناخیچەڤانی ئازەربایجان. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا، لە باکوورەوە ھاوسنوور بوو لەگەڵ ئیدارەی تیفلیس، لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ پارێزگای ئەلیزاڤێتپۆل، لە ڕۆژاوا لەگەڵ ئۆبلاستی قەرس، لە باشوورەوە لەگەڵ فارس و ئیمپراتۆریەتیی عوسمانیدا بوو. چیای ئارارات و دۆڵی بەپیتی ئارارات لە ناوەندی پارێزگاکەدا جێگیرکرابوون.

لە ساڵی ١٨٢٨ خانەکانی ئێریوان و ناخیچەڤان لەلایەن ئیمپراتۆرییەتی ڕووسیا لە ڕێگەی پەیمانی تورکمانچای لە فارسەوە لکێنران. ئەو خاکانەی کە تازە لکێنراون، لە یەک یەکەی ئیداریدا یەکخران کە بە ئۆبلاستی ئەرمەنستان ناسرابوو. لە ساڵی ١٨٤٩دا، ئۆبلاستەکە ڕێکخرایەوە بۆ پارێزگایەک. و لە ساڵی ١٨٧٢ تا دامەزرانی، لە حەوت ئوزد (پارێزگا) پێکھاتبوو.

دابەشکردنی کارگێڕی

تا ساڵی ١٨٧٢، قەزا جۆراوجۆرەکانی پارێزگای ئێریڤان ھێشتا بە ناوی فارسیەکەیان محل ("ناحییەی بچووک") ئاماژەیان پێدەکرا. لە دوای ساڵی ١٨٧٢، ڕووسەکان پارێزگای ئێریڤانیان دابەش کرد بۆ حەوت ئوزد ("پارێزگا"). حەوت ئوێزدەکە بریتی بوون لە: ئێریڤان، ئێچمیادزین، سوورمالو، ناخیچێڤان، ئەسکەندەرپۆل، شارور-دارالایاز و نۆر بایازێت. نۆر بایەزێت گەورەترین ئوێزدی پارێزگاکە بوو، لەکاتێکدا شارور-دەرەلایەز بچووکترین بوو.