بۆ ناوەڕۆک بازبدە

وەلی ئەمر

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
(لە وەلییەل ئەمرەوە ڕەوانە کراوە)

وەلی ئەمر بە واتای «ئەو کەسەی دەسەڵات یان بەرپرسیارێتی یان بڕیاری ھەیە». ھەروەھا ئەو کەسەیە کە کێشەی ٢ کەس چارەسەر دەکات.[١] لە ئایەتی ٥٩ی قورئانی سوورەتی نیسادا ئاماژەی پێکراوە ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا ۝٥٩ [نیسا:٥٩] (کوردی: ئەی ئەوانەی باوەڕتان هێناوە، فەرمانبەردارو گوێڕایەڵی خواو پێغەمبەرو فەرمانڕەواکان بکەن که له خودی خۆتانن (له بیروباوەڕو پابەندیدا)، خۆ ئەگەر له شتێکدا بوو بەکێشەتان دەربارەی حوکمی خوایی، ئەوه ئەو کێشەیه بگێڕنەوه بۆ لای خواو پێغەمبەرەکەی (صلی الله علیه وسلم) (که قورئان و سوننەت دەگەیەنێت)، ئەگەر ئێوه باوەڕتان بەخواو به ڕۆژی قیامەت هەیە، (ڕەفتارکردنتان) بەو شێوەیه چاکترین و جوانترین سەرچاوەیه بۆ چارەسەری کێشەکانتان.). وەلی ئەمر وەک پێشەنگ و زانای ڕۆشنبیری ئیسلامی سەیر دەکرێت.[٢][٣][٤][٥][٦]

ئەرکی وەلی ئەمر چەند شتێکە:[٧]

  1. پاراستنی ئایین لەسەر بنەمای خۆی.
  2. دامەزراندنی دادپەروەرییەکی دادپەروەرانە لە نێوان خەڵکدا بۆ پاراستنی مافەکانیان.
  3. پاراستنی زەوی و ئاسایشی.
  4. بۆ پاراستنی پیرۆزییەکانی خودای گەورە و مافەکانی مرۆڤ، بەکارھێنانی ھودود.
  5. ئەوان لە پێناو خودای گەورەدا جیھادیان ڕێکخست.
  6. کۆکردنەوەی پارەی سەرفیترە و بەخشین لە خەڵک و پێدانی بەو کەسانەی کە پێویستیان پێیەتی.
  7. دابەشکردنی پارەی گشتی بەسەر ئەو کەسانەی کە شایەنییەتی.
  8. بۆ سکرتێری شارەزا، پۆستی گشتییان ھەیە.
  9. بۆ ئەوەی دەست بکەیت بە بینینی شتەکان، و بۆ گەڕان بەدوای بارودۆخەکاندا؛ پەرەپێدانی سیاسەتی نیشتمانی و پاراستنی میللەت.

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ Yusuf Ali، Abdullah (١٩٣٤). The Meaning of the Glorious Quran. Islamic Books.
  2. ^ Boroujerdi، Mehrzad (١ی ئایاری ٢٠١٣). Mirror for the Muslim Prince: Islam and the Theory of Statecraft (بە ئینگلیزی). Syracuse University Press. لاپەڕە ٣٩. ژپنک ٩٧٨-٠-٨١٥٦-٥٠٨٥-٠. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  3. ^ Khan، qtedar A. Muqtedar qtedar (١١ی ئایاری ٢٠٠٦). Islamic Democratic Discourse: Theory, Debates, and Philosophical Perspectives (بە ئینگلیزی). Lexington Books. لاپەڕە ٤٧. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٣٩١-٥٦٦٢-٩. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  4. ^ al-Alwani، Taha J.؛ Winkel، Eric؛ Ali، Ausaf؛ Kamali، Mohammad؛ Ansari، Abdul Haq؛ Zaidi، Zawwar Hussain. American Journal of Islamic Social Sciences 6:1 (بە ئینگلیزی). International Institute of Islamic Thought (IIIT). لاپەڕە ٦٣. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  5. ^ Masud، Muhammad Khalid (١٤ی ئازاری ٢٠٢٢). Sharia Law In The Twenty-first Century (بە ئینگلیزی). World Scientific. لاپەڕە ٢٩. ژپنک ٩٧٨-١-٨٠٠٦١-١٦٩-٦. لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  6. ^ کیف نفھم حدیث رسولِ اللە -صلَّی اللھُ علیە وسلَّم- بالسَّمع والطَّاعة لولیِّ الأمر حتی لو جلدَ ظھرکَ، وأخذ مالَک ؟ موقع علی الحلبی. «نسخة مؤرشفة». ٩ی ئازاری ٢٠١٦. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی شوباتی ٢٠١٨ ھێنراوە.
  7. ^ See al-Ahkam al-Sultaniyyah, p. 40 of Imam al-Mawardi