مێژووی ساسانییەکان

چیرگی شاپووری یەکەم بەسەر ڤالێرییەن (ئیمپراتۆری ڕۆمانی) و فلیپی عەرەب، و فلیپ کە لەبەردەم شای ئێراندا ئەژنۆی داوە

زیاتر لە چوار سەدە حکومەتی ساسانییەکان یەکێک بوو لە دوو حکوومەتە گەورەکانی جیھانی شارستانی لەو سەردەمەدا (لە ئاسیای ڕۆژاوا) کە سنوورەکانی درێژکرابوونەوە بۆ دۆڵی ئیندوس و پێشەوا لە ڕۆژھەڵات و ھەندێکجاریش بۆ کەشگار لە باکووری ڕۆژھەڵات. لە باکووری ڕۆژاوا دەگەیشتە چیاکانی قەفقاز و دەربەند لە کەنارەکانی دەریای خەزەر و ھەندێکجاریش تا دەریای ڕەش و لە ڕۆژاواش ڕووباری فورات بە گشتی سنووری ئەم دەوڵەتە بووە لەگەڵ حکوومەتی ڕۆم و جێنشینی ئەو دەوڵەتە کە ڕۆژھەڵاتییە ڕۆما، لەگەڵ بیزەنتین. بێگومان ھەندێک جار ئەم سنوورە زۆر لە ڕووباری فورات تێپەڕی و ھەندێکجاریش بەرەو ئەم دیوی فورات دەچوو، بەڵام بەبێ گوێدانە گرژی و پاڵەپەستۆ، دەکرێ ڕووباری فورات بە سنوورێکی سروشتی نێوان دەوڵەتانی بیزەنتین و ساسانی ھەژمار بکرێت.

یەکێک لە توخمە گرنگەکانی پێکھاتنی ئەم چەمکە سەرھەڵدانی خودانامەیە لە سەردەمی ساسانییەکاندا. ئەمە ئەو کتێبەیە کە شاھنامی لێیەوە سەرچاوەی گرتووە. کاک مارییە دەڵێ: گرنگییەکی دیکەی ساسانییەکان ئەوەیە کە لە سەردەمی خوسرەو ئەنوشیروان لە ھەمان سەدەی سێھەمدا مێژووی نەتەوەیی ئێران لەژێر ناوی خودانامەوە کۆکرایەوە؛ و ئەو مێژووە بیرھێنانەوەی ڕابردووە، ئێرانییەکان چی بوون، لە کوێوە ھاتوون، جیھان چۆن دەستی پێکردووە، تا ڕووخانی ئیمپراتۆرییەتی ساسانی.»

پەیوەندی لەگەڵ بیزەنتین

حکوومەتی بیزەنتین کە مامەڵەی لەگەڵ حکوومەتێکی بەھێزی وەک حکوومەتی ساسانی لە ڕۆژھەڵاتی خاکەکانیدا دەکرد و بە بەھێزترین دوژمنی خۆی دەزانی، چ لە ڕۆژاوا و چ لە باکووری خاکەکانیدا، بە تایبەت لە ئەورووپا کێشەی زۆری ھەبوو. ئەم گرفتانە وای کرد حکوومەتی بیزەنتین ھەموو بایەخی خۆی بە سنوورەکانی ڕۆژھەڵاتی خۆی بدات و ھەر لەبەر ئەم ھۆکارەش حکوومەتی ساسانییەکان ھاوشێوەی حکوومەتی پارتی توانی پایتەختەکەی تیسفۆن لە تەنیشت دیجلە دابنێت و لە نزیکییەکەی نەترسێت لە پایتەخت تا سنوورەکانی دوژمن. حکوومەتی ساسانی لە ڕۆژھەڵات و باکووری سنوورەکانیدا کێشەی زۆری ھەبوو، کە ھەندێک جار دەگەیشتە قۆناغێکی مەترسیدار و ھەڕەشەئامێز. بەم شێوەیە سیاسەتی دەرەوەی حکوومەتی ساسانی بە درێژایی ئەم چوار سەدەیە لە «پەیوەندی لەگەڵ ڕۆژھەڵات و ڕۆژاوا» دا کورتکرایەوە؛ بەڵام حکوومەتی ساسانی لەو ماوەیەدا خۆی نیشان دا کە بە ڕادەی پێویست بەھێزە و توانی وڵاتی ئێران لە زیانە وێرانکەر و مەترسیدارەکان بپارێزێت و ژیانێکی خۆشگوزەران و سەلامەت بۆ خەڵکی ئێران لە ناوخۆی وڵاتدا دابین بکات.