لافاوی ١٩٥٣ی کیوشوی باکوور
لافاوەکەی باکووری کیوشو لە ساڵی ١٩٥٣ لافاوێک بوو کە لە مانگی حوزەیرانی ١٩٥٣دا لە باکووری کیوشوی ژاپۆن (پارێزگای فوکوکا، پارێزگای ساگا، پارێزگای کومامۆتۆ و پارێزگای ئۆیتا)ی گرتەوە. 3.3 پێ) باران بەسەر چیای ئاسۆ و چیای هیکۆدا باریوە. ئەم بارانبارینە بووە هۆی ڕژانی زۆرێک لە ڕووبارەکانی دەوروبەری، وەک ڕووباری چیکوگۆ.
لافاوەکە کارەساتێکی گەورە بووە و ٧٧١ کەس گیانیان لەدەستداوە یان بێسەروشوێن بوون و ٤٥٠ هەزار خانوو لافاویان گرتووە و نزیکەی یەک ملیۆن کەسیش زیانیان بەرکەوتووە. بەهۆی توندی کارەساتەکەوە، ڕێوشوێنی کۆنترۆڵکردنی لافاو بەدرێژایی ڕووبارەکانی باکووری کیوشو لە بنەڕەتدا پێداچوونەوەیان بۆ کرا و زۆرێک لە گۆڕانکارییەکان هێشتا لە شوێنی خۆیانن.
لافاوەکە لەلایەن دەزگای کەشناسی ژاپۆنەوە ناوێکی فەرمی پێنەدراوە کە لە ئەنجامدا لە چەندین سەرچاوەی جیاوازدا بە شێوەیەکی جیاواز ئاماژەی پێکراوە، لە پارێزگای کومامۆتۆ، لافاوێکی گەورەی شیراکاوا یان 6.26 لافاو بەزۆری بەکاردەهێنرێن لە شاری کیتاکیوشو، ئەوان مەیلیان هەیە باکوور بەکاربهێنن لافاوی گەورەی کیوشو.
ھۆکارەکان[دەستکاری]
لافاوەکە لە ئەنجامی تێکەڵەیەک لە هۆکارە کەشناسی و جیۆلۆجیەکان بووە کە بەشداربوون لە بڕێکی زۆر لە بارانبارین و هەروەها تایبەتمەندییە تۆپۆگرافییەکان کە کاریگەرییەکانی بارانبارینەکەیان خراپتر کردووە
کەشوهەوا[دەستکاری]
سەرەتای مانگی حوزەیران بەرەی باراناوی مێیو بۆ ماوەیەکی کورت بەسەر باکووری ناوەڕاستی کیوشو وەستابوو، لە سەرەتاوە باران بەسەر شاری فۆکۆکا و ناگاساکیدا باریبوو پێش ئەوەی دواتر باران بەسەر کومامۆتۆدا ببارێت. دواتر بەرەکە بەسەر ئامامی ئۆشیمادا بەرەو باشوور ڕۆیشت پێش ئەوەی لە نێوان ئامامی ئۆشیما و یاکوشیمادا بگۆڕێت. لەم نێوەندەدا لە باشوورەوە بەرزایی زەریای هێمن لە ناوچەی دەوروبەری فلیپین دەستی کرد بە گەشەکردن لە هێز و پاڵنانی بەرەی باران بۆ ناو گەرووی تسوشیما. لە هەمان کاتدا دژە باهۆزێکی مۆبایل لە چینەوە دەستی کرد بە پاڵنانی بەرەی باران بۆ دواوە بەرەو یاکوشیما. لە نێوان ئەم دوو هێزە کێبڕکێکارەدا بەرەی بارانبارین لە دەوروبەری ٢٣ی حوزەیران بەسەر چیای ئاسۆدا جێگیر بوو. هەوای شێدار و گەرمی ناوچە پەستانە بەرزەکان بەرەی باراناوی هان دا لە کاتێکدا شەپۆلەکانی پەستانی نزم کە بە شێوەیەکی ئاسایی تێیدا تێدەپەڕین لەبری ئەوە بە گەرووی تسوشیمادا ئاڕاستە کرانەوە. کارکردن بە هاوبەشی ئەم بارودۆخە کەشناسیانە تەقینەوەی هەورەکان و بارانبارینی درێژخایەنی لێکەوتەوە کە بووە هۆی بارانبارینی بێ وێنەی بەسەر باکووری کیوشودا.
بارانبارین[دەستکاری]
| خاڵی پێوانەکردن | کۆی گشتی بڕی (٢٥-٢٩ی حوزەیران) | بڕی لە ڕۆژی زۆرترین بارانبارین | |
|---|---|---|---|
| ئوینۆدا، ئۆیتا | 1,148.5 | 400.0 (26ی حوزەیران) | |
| میاهارا، کومامۆتۆ | 1,002.6 | 426.2 (25ی حوزەیران) | |
| ئۆگونی، کومامۆتۆ | 994.6 | 433.6 (25ی حوزەیران) | |
| یابێ، فوکوکا | 934.2 | 395,0 (25ی حوزەیران) | |
| نۆگامی، ئۆتا | 929.7 | 364.0 (25ی حوزەیران) | |
| کورۆکاوا، کومامۆتۆ | 888.4 | 500.2 (26ی حوزەیران) | |
| هیتا، ئۆیتا | 705.6 | 292.4 (25ی حوزەیران) | |
| Ōita, Ōita | 698.5 | 223.1 (26ی حوزەیران) | |
| مۆجی،فۆکوکا | 646.1 | 398.3 (28ی حوزەیران) | |
| فوکۆکا، فوکوکا | 621.4 | 307.8 (25ی حوزەیران) | |
| کومامۆتۆ، کومامۆتۆ | 595.9 | 411.9 (26ی حوزەیران) | |
| ساگا،ساگا | 587.1 | 366.5 (25ی حوزەیران) | |
| کورومێ، فوکوکا | 564.3 | 308.7 (25ی حوزەیران) | |
| ئیزوکا، فوکوکا | 534.8 | 235.5 (25ی حوزەیران) |
جوگرافی[دەستکاری]
جگە لە بارانبارینی زۆر، هۆکارە جوگرافییەکان بەشدارییان لە لافاوەکەدا کردووە و خراپتریان کردووە. چیای ئاسۆ کە یەکێکە لە گەورەترین گڕکانە چالاکەکانی جیهان، لە سەرانسەری ناوچەکانیدا سەرپۆشێکی لاڤای ئەندێسایتی بەرهەمهێناوە کە بە شێوەیەکی خراپ ڕێگەی ئاوی هەیە. سەرەڕای ئەوەش، دارستانبڕین لە کاتی جەنگی دووەم و دوای جەنگی دووەم توانای ڕاگرتنی ئاوی ناوخۆیی کەم کردبووەوە. ئەم هۆکارانە کۆبوونەتەوە بۆ ئەوەی ڕێگە بە بارانبارینەکە بدەن بە خێرایی بەبێ بەربەست بڕژێتە ناو ڕێڕەوی ئاوی نزیک کە دواتر تواناکانیان تێپەڕاندووە. جگە لەوەش، تەنها دوو مانگ پێشتر لە ٢٧ی نیسان، چیای ئاسۆ تەقیبووەوە و ٥.١٦ تۆن خۆڵەمێشی تێدابوو کە لەگەڵ ئاوی بارانەکەدا یەکگرتبوو و ڕەوتی پاشماوەی بەرهەمهێنابوو.
لەڕووی تۆپۆگرافییەوە، ڕووبارەکان لە باکووری کیوشو بەدوای پلەی بەرزدا دەڕۆن کە وای لێدەکات بەخێرایی بەرەو خوارەوە بڕۆن. [١] ئەوەش سیستەمی ڕووبارەکان ناوچەکە ئاوەڕۆی گەورەتریان هەیە لە سەرەوە لە ناوەڕاست و خوارەوە لەگەڵ ڕووباری شیراکاوا و ڕووباری چیکۆگۆ کە ڕێژەی ئاوەڕۆکان لە ٨٠% و ٧٠% هەیە لەنێوان سیستەمی سەرەوە و خوارەوە. ئەم تایبەتمەندییە تۆپۆگرافییانە بووە هۆی ئەوەی کە سیستەمی سەرەوە بە خێرایی ئاو کۆبکاتەوە و دەگوازێتەوە بۆ ئەو بڕەیەی کە سیستەمی خوارەوەی لێشاوەکە نەیانتوانیوە مامەڵەی لەگەڵدا بکەن.
لافاو[دەستکاری]
لافاو لە کومامۆتۆ، ٦.٢٦ لافاوێکی گەورە[دەستکاری]
- لە پارێزگای کومامۆتۆ, ڕووباری ناوەڕاستی شیراکاوا زۆرترین لافاو گرت و خەڵک بە ناوی 6.26 سویگای (لافاو) لەبیریان دێت. هۆکارەکانی لافاوەکە ٦.٢٦ بریتی بوون لە: بارانبارینی بەخوڕ لە قەزای ئاسۆ (لە کورۆکاوا مورا)، بارانبارین گەیشتە ٨٨٨.٤ ملم لە ٥ ڕۆژدا، هۆکارێکی دیکە خاکی ناوچەکانە؛ چینەکانی دەوڵەمەند بە یۆنا (خۆڵەمێشی گڕکان) لەسەر لاڤا؛ کە بە ئاسانی لە کاتی بارانبارینی زۆردا شل دەبێتەوە.
- ڕووداوێکی هاوشێوە لە ساڵی ١٩٩٣ لە بارانبارینی بەخوڕی کاگۆشیمادا بینرا .
- لە ٢٧ی نیساندا چیای ئاسۆ تەقیەوە و بڕێکی زۆر لە خۆڵەمێشی گڕکانەکان کە کەوتە خوارەوە لەگەڵ باران تێکەڵ بوو؛ بەرهەمهێنانی ڕۆیشتنی پاشماوەی تایبەت لە ڕووباری کورۆکاوا و ڕووباری شیراکاوا کە تێکەڵ بە شیرکاوا دەبێت و دەچێتە کومامۆتۆ.
- فاکتەری سێیەم شاری کومامۆتۆ بوو؛ ڕووباری شیرکاوا ئەو ڕووبارە بوو کە پێی دەوترێت تێنجۆ-کاوا، یان ڕووبارێکی سەقف، واتە، بنی ڕووبارەکە بەرزترە لە دەوروبەرەکەی وەک شیمۆتۆری. ئەم هۆکارانە زیانی لافاوەکەیان خراپتر کرد.
- 70%ی شاری کومامۆتۆی ئەوکاتە ژێر ئاو کەوتووە، جگە لە گردەکانی کیۆماچی و ناوچەی کەنگون. ناوچە ناوەندییەکانی شاری کومامۆتۆ ٢.٥ بوون مەتر بۆ 3 مەترێک لە قووڵایی ئاوی قوڕاویدا. لە کۆی ١٧ پرد لە شارەکەدا ١٥ پرد گواسترانەوە جگە لە پردی تایکۆ و پردی چۆرۆکو. کۆکایباشی بە ٤٠ دانیشتووەوە گواسترایەوە.
- فڕێدانی ٦٠ ملیار تۆن خاکی قوڕاوی کێشەی گەورەی خستەڕوو؛ 116 ناوچە کە کانییەکی قەڵای کومامۆتۆیان تێدایە بەکارهێنران. شاری کومامۆتۆ یارمەتییەکانی دا بۆ پاککردنەوەی شەقامەکان؛ 2,000 یێن بۆ ترێلەی پاسکیل, 4,500 یێن بۆ ئۆتۆمبێلی 3 تایە و 10,750 یێن بۆ بارهەڵگر؛ بەرهەمهێنانی زۆرێک لە کارگە بچووکەکان بە بارهەڵگرەوە. [٢]
- خانوویەکی بەساڵاچووان وێران بووە و ٥٢ کەسیش گیانیان لەدەستداوە.
- زیانەکانی 17.3 ملیار یێن بووە کە ئێستا 121.93 ملیار یێنە </link> )
- تەنانەت لە بەشی باشووری ئاسۆ gun ، کوژراوان و بێسەروشوێنەکان ٦٦ کەس بوون [٣]
لافاو لە پارێزگای فۆکۆکا: ناوچەی چیکوگۆگاوا[دەستکاری]
ڕووباری چیکوگۆ (筑後川، چیکوگۆ-گاوا) بە پارێزگاکانی کومامۆتۆ، ئۆیتا، فۆکۆکا و ساگا لە ژاپۆن دەڕوات. بە درێژی کۆی گشتی ١٤٣ کیلۆمەتر (٨٩ میل)، درێژترین ڕووبارە لەسەر کیوشو. لە چیای ئاسۆوە دەڕژێت و دەچێتە ناو دەریای ئاریاکێ. ڕووبارەکە بۆ پیشەسازی گرنگە، بیست وێستگەی کارەبای هەیە بەدرێژایی کەناراوەکانی، هەروەها شاری گەورەی کورومێ لە پارێزگای فۆکۆکا.
- لە ناوچەکانی ڕووباری چیکوگۆ ١٤٧ کەس کوژران؛ هەموو ناوچەکانی دەشتی تسوکوشی لافاویان لێ هات و بەنداوی یۆاکێ کە لە قۆناغی دروستکردندا بوو، کەناری کاسێگاوا و کەناری یابێگاوا، ناوچەی هۆمان گاواش لافاویان لێ هات. لەسەدا ٨٠ی شاری کورومێ ژێرئاوکەوت؛ لە ناوەندی شارەکەدا ئاو 1 بوو قووڵی مەتر، 3 قووڵایی مەتر لە قووڵتریندا. ئەم لافاوە بە یەکێک لە سێ خراپترین لافاو ناودەبرێت، لەوانە لافاوەکەی ساڵی ١٨٩٠ و لافاوەکەی ساڵی ١٩٢١.
- کۆی گشتی زیانەکان ٧٩.٣ ملیار یێن بووە، کە یەکسانە بە دوو هێندەی بودجەی ساڵانەی پارێزگای فۆکۆکا.
زیانەکان[دەستکاری]
حکومەتی ژاپۆن ڕێوشوێنێکی گونجاوی گرتە بەراورد لەگەڵ ئەو ڕێوشوێنە کە لە ساڵی ١٩٤٨ دا بۆ زریانەکان گیرا. کابینەی پێنجەمی یۆشیادا (حکومەت) سەنتەری بەرەنگاربوونەوەی لافاو لە شاری فوکۆکا دانا. نەک تەنها هێزەکانی ئاسایشی نیشتیمانی (کە دواتر بوو بە هێزە زەوینەکان) ، بەڵکو سەربازە ئەمریکیەکانیش یارمەتییان دا. خەڵکی ناوچە لافاوەکان بە شێوەیەکی زۆر ڕێز لە دابینکردنی خۆراک و ئاو بەخۆڕایی دەگرن، لەکاتێکدا پێیان وابوو لافاوەکە کارەساتێکی سروشتی بوو و ناتوانن یارمەتی بدرێن.
خەمڵاندنەکان بڵاوکرانەوە لەلایەن سەنتەری پۆلیسی هەرێمی فوکۆکا[دەستکاری]
| پارێزگا | کەسە مردوەکان | کەسایەتییە ونبووەکان | بریندارەکان | خانووی ڕوخاو | نیوە وێرانکراو | لافاو لە سەرەوەی زەوی | بەشێک لە لافاو | بڕی زیانەکان (بە ١٠٠ ملیۆن یەن) | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| فوکۆکا | 259 | 27 | 1,402 | 1,321 | 829 | 12,116 | 92,532 | 119,127 | 793 |
| Saga | 59 | 3 | 337 | 319 | 108 | 4,425 | 37,895 | 38,053 | 249 |
| نایگاساکی | 59 | 3 | 337 | 319 | 108 | 4,425 | 37,895 | 38,053 | 249 |
| کۆمۆتۆ | 339 | 198 | 558 | 1,009 | 850 | 10,412 | 49,038 | 39,607 | 850 |
| ئۆیتا | 55 | 13 | 239 | 333 | 653 | 1,435 | 6,179 | 18,513 | 178 |
ڕێوشوێنەکانی دژە[دەستکاری]
ساڵی ١٩٥٣ ساڵی کارەساتی گەورە بوو؛ بارانبارینی بەخوڕ لە ناوچەی باشووری کیشو، پارێزگای واکایاما ، کە ١٠٤٦ کەس گیانیان لەدەستداوە و بێسەروشوێنن و لە ناوچەی مینامی یاماشیرۆ (١٠٥ کەس گیانیان لەدەستداوە). هۆکارەکانیش بۆ دارستانبڕینی بێباکانە، و نەبوونی کۆنترۆڵی ئاو لە دوای جەنگی جیهانی دووەمەوە گەڕێندرانەوە. لێکۆڵینەوە لە بەنداوی یۆاکێ کە زیانیان پێگەیشتووە بەڵام کۆنترۆڵ نەکردنی ئاوی سەرەوەی ڕووبارەکە بە تاوانبار دەرکەوت. حکومەتی ژاپۆن بڕیاریدا شوێن ئەمریکا و کۆمپانیای دۆڵی تێنسی بکەوێت و دەستیکرد بە دروستکردنی چەندین بەنداو وەک، بەنداوی ماتسوبارا، شیماوچ تسوتوسومی (ڕووباری چیکوگۆ)، بەنداوی شیمۆکێ (ڕووباری تسو)، ئۆیشی، هارازورو، سێنێنبونسویرۆ (ڕووباری چیکوگۆ)، چیکوگووسێکی، . بەنداوی تێراوچی (ڕووباری ساتا)، بەنداوی ئیشیهاراگاوا، بەنداوی ئۆیشی، بەنداوی جوهاراگاوا، بەنداوی هیوگاکامی، بەنداوی ماسوبوچی، بەنداوی ئەبوراگی و بەنداوی جین-یا. لە ساڵی ٢٠٠٩دا، بە لەبەرچاوگرتنی دیاردەی گەرمبوونی جیهان و دوورگەی گەرما و سەرهەڵدانی بارانبارینی بەخوڕ لە باکووری کیوشو لە ساڵی ٢٠٠٩دا، جارێکی دیکە لە ژێر پێداچوونەوە بە ڕێوشوێنە بەرپەرچدانەوەکاندا بوون.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ 『筑後川五十年史』p.4
- ^ 50 years have passed after the 6.26 Shirakawa Flood.
- ^ "Shirakawa Suigai in Japanese". Archived from the original on 2011-07-23. Retrieved 2010-12-25. ٢٣ی تەممووزی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە لافاوی ١٩٥٣ی کیوشوی باکوور تێدایە. |