بۆ ناوەڕۆک بازبدە

بەکارھێنەر:Israa Idres/سەکتەی مێشک

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە

[١][٢][٣][٤][٥]

Stroke
ناوەکانی تریCerebrovascular accident (CVA), cerebrovascular insult (CVI), brain attack
CT scan of the brain showing a prior right-sided ischemic stroke from blockage of an artery. Changes on a CT may not be visible early on.[٦]
تایبەتمەندیNeurology, stroke medicine
نیشانەکانInability to move or feel on one side of the body, problems understanding or speaking, dizziness, loss of vision to one side[٧][٨]
ComplicationsPersistent vegetative state[٩]
ھۆکارەکانIschemic (blockage) and hemorrhagic (bleeding)[١٠]
Risk factorsHigh blood pressure, tobacco smoking, obesity, high blood cholesterol, diabetes mellitus, previous TIA, end-stage kidney disease, atrial fibrillation[٧][١١][١٢]
ڕێگای دەستنیشانکردنBased on symptoms with medical imaging typically used to rule out bleeding[١٣][١٤]
Differential diagnosisLow blood sugar[١٣]
چارەسەرکردنBased on the type[٧]
PrognosisAverage life expectancy 1 year[٧]
ڕوودانەوە42.4 million (2015)[١٥]
مردنەکان6.3 million (2015)[١٦]

سه‌كته‌ی مێشك حاڵه‌تێكی نه‌خۆشییه‌ كه‌ خوێن به‌هێواشی ده‌چێت بۆناو مێشك ده‌بێته‌ هۆی مردنی خانه‌كان. [١٧]. دوو جۆری سه‌ره‌كی سه‌كته‌ی مێشك هه‌ن‌: ته‌سكبونی بۆڕی خوێن، به‌هۆی ڕۆشتنی كه‌می خوێن، وه‌ خوێن لێهاتن به‌هۆی خوێن به‌ربوون.[١٨] هه‌ردووكیان ده‌بنه‌ هۆی راوه‌ستانی كاركر‌دن به‌ شێوه‌یه‌كی ڕێك له‌ به‌شێكی مێشك.[١٩] هێماو نیشانه‌كانی سه‌كته‌ی مێشك پێكدێت له‌ نه‌توانین به‌ جوڵان و هه‌ست كردن به‌ یه‌ك لای جه‌سته‌، كێشه‌ی تێگه‌شتن یان قسه‌كردن، گێژی یان كه‌می بینین له‌یه‌ك لاوه‌.[٢٠] [٢١]زۆرجار هێماو نیشانه‌كان خێرا به‌ده‌رده‌كه‌ون دوای ڕوودانی سه‌كته‌ی مێشك.[٢٢] ئه‌گه‌ر نیشانه‌كان كه‌متر له كاتژمێرێك یان دووان مایه‌وه‌، ئه‌وا هێرشی ته‌سكبونه‌وه‌ی بۆڕی خوێنی كاتییه، هه‌روه‌ها پێیده‌گوترێ كورته‌ -سه‌كته‌ی مێشك.[٢٣] خوێن به‌ربوونی سه‌كته‌ی مێشك ده‌كرێ به‌ سه‌رئێشه‌كی توند به‌رده‌وام بێت.[٢٤] نیشانه‌كانی سه‌كته‌ی مێشك ده‌كرێ بۆ هه‌تاهه‌تایه‌ بمێننه‌وه‌.[٢٥] ئه‌و ئاڵۆزیانه‌ی بۆ ماوه‌یه‌كی درێژ ده‌مێننه‌وه‌ ده‌كرێت نه‌خۆشی سییه‌كان بێت یان كه‌می كۆنتڕۆلكردنی میزڵدان.[٢٦]

هۆكاره‌كانی سه‌ره‌كی توشبوون به‌ سه‌كته‌ی مێشك به‌رزی فشاری خوێنه‌.[٢٧] هۆكاره‌كانی تری مه‌ترسی پێكدێت له‌ جگه‌ره‌ كێشان، قه‌ڵه‌وی، به‌رزی چه‌وری خوێن، شه‌كره‌، هێرشی ته‌سكبونه‌وه‌ی بۆڕی خوێنی كاتیی، كۆتا قۆناغی نه‌خۆشی گورچیله‌، وه‌ نارێكو پێكی لێدانی دڵ.[٢٨] [٢٩]سه‌كته‌ی ته‌سكبونی بۆڕی خوێن به‌شێوه‌یكی نمونه‌ی به‌هۆی داخرانی بۆڕی خوێن رووده‌دات، هه‌رچه‌نده‌ هۆكاریتر هه‌ن به‌ڵام كه‌م باون.[٣٠] [٣١][٣٢]سه‌كته‌ی خوێنبه‌ربوون به‌هۆی خوێنبه‌ربوونی راسته‌وخۆ به‌‌ناو مێشكدا یان به‌ناو بۆشای‌ په‌رده‌ كانی مێشك رووده‌دات.[٣٣] [٣٤]خوێنبه‌ربوون له‌وانیه‌ رووبدات به‌هۆی پچڕانی بۆڕی خوێنی مێشك له‌كاتی كشان یان ئاوسانی. ده‌ستنیشان كردنی نه‌خۆشیه‌كه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی نمونه‌ی به‌نده‌ له‌سه‌ر بنه‌مای تاقیكردنوه‌ی ئه‌زموونی جه‌سته‌ و پشتگیریكردنی له‌لاین  پشكنینی تیشكی پزیشكی وك سیتی سكان یان MRI.[٣٥] ده‌كرێت سیتی سكان خوێنبه‌ربوون نه‌هێلێت به‌ڵام ناتوانێ به‌شێوه‌كی گرنگ پارێزگاری له‌ ته‌سكبووونی بۆری خوێن بكات، كه‌ به‌شێوه‌یكی نمونه‌ی له‌ تیشكی سیتی سكانیش پیشانی نادات. پشكنینی دیكه‌ هه‌ن وه‌ك هێلكاری بۆ دڵ و پشكنینی خوێن ئه‌نجام ده‌درێن بۆ دیاریكردنی هوكاره‌ مه‌ترسییه‌كان و نه‌هێشتنی هۆكاره‌كانی دیكه‌. ده‌كرێت كه‌می شه‌كر له‌ خوێن هۆكاری هه‌مان نیشانه‌كابن.[٣٦]

هێماو نیشانه‌كان

[دەستکاری]

نیشانه‌كانی سه‌كته‌ی مێشك به‌شێوه‌كی نمونه‌ی له‌ ناكاو ده‌ستپێده‌كات ،له‌ چركه‌یك بۆ دوو ده‌قه‌ زیاتر،وه‌ له‌ زۆربه‌ی حاله‌ته‌كان زیاتر گه‌شه‌ ناكات و به‌رده‌وام نابێ. جۆری ده‌ركه‌وتنی و نیشانه‌كان ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر ئه‌وشوێنه‌ی كه‌ كاری له‌ مێشك كردووه‌. چه‌ند فراوانتربێ شوێنی  كارلێكراو له‌  له‌ مێشك، ئه‌وه‌نده‌ زیاتر جه‌سته‌ توانایكاركردن له‌ده‌ست ده‌دات. هه‌ندێك جۆری  دی ئه‌بێته‌ هۆی نیشانه‌ی زیاتر. بۆ نمنوونه‌، خوێنبه‌ربوونی ناو كه‌له‌ی سه‌ر، ناوچه‌ی كارلێكردوو فشار دێنێته‌ سه‌ر پێكهاته‌كانیتر. زۆرینه‌ی جۆری سه‌كته‌ی مێشك سه‌رئێشه‌ی له‌گه‌ڵ نیه‌، جگه‌ له‌ خوێنبه‌ربوونی په‌رده‌ی ناوره‌استی مێشك، خوێنمه‌ینی خوێنهێنه‌ری مێشك وه‌ جاروبار خوێنبه‌ربوونی ناو مێشك.


خۆپارستن

[دەستکاری]

خۆپاراستن خه‌مێكی گه‌وره‌ی گشتییه. خۆپاراستنی سه‌ره‌تاییه‌كان كاریگه‌ریه‌كه‌ی كه‌متره‌ له‌ خۆپاراستنی دووه‌مییه‌كان (هه‌روه‌ك بڕیاردراوه‌ به‌پێی ژماره‌كان بۆ خۆپاراستن له‌ یه‌ك سه‌كته‌ی مێشك ساڵانه‌.)[٣٧] رێنمای ئه‌م دووایانه‌ ورده‌كاری بۆ به‌ڵگه‌ی خۆپاراستنه‌ سه‌ره‌تاییه‌كان سه‌كته‌ی مێشك ده‌كه‌ن. بۆ ئه‌وانه‌ی ته‌ندروستن،  به‌كارهێنانی ئه‌سپرین به‌سود ده‌رناكه‌وێت  بۆیه‌ په‌سندناكرێت.[٣٨] له‌و كه‌سانه‌ی كه‌ نه‌خۆشی دڵ یان كێشه‌ی به‌رزی مه‌ترسی دڵ وبۆڕییه‌كانی خوێنیان هه‌یه‌، ئه‌وا هه‌ندێك پاراستن دژ به‌ یه‌كه‌م سه‌كته‌ی مێشك ده‌سته‌به‌رده‌كات. له‌و كه‌سانه‌ی كه‌ پێشوترسه‌كته‌ی مێشكیان لێیانداوه‌، ئه‌وا چاره‌سه‌ركردنی به‌ ده‌رمانی وه‌ك aspirin، clopidogrel، و dipyridamoleده‌كرێت به‌سوودبن.[٣٩] هێزی ئه‌ركی خزمه‌تگوزاری خۆپارێزی ویلایه‌ته‌‌ یه‌گرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا رایده‌گیه‌نێت كه‌ دژی به‌دواگه‌ڕانی ته‌سكبونی ده‌ماری لامل له‌وكه‌سانه‌ی كه‌ نیشانیان نیه‌. [٤٠] 


پێشبینی نه‌خۆشی

[دەستکاری]

ئه‌و كه‌سانای توشی سه‌كته‌ی مێشك بون و ژیاون ئه‌وا بێتوانای ٧٥% كاری له‌ دابه‌زاندنی دامه‌زراندنیان كردووه‌.[٤١] سه‌كته‌ی مێشك به‌ شێوه‌ی جه‌سته‌ی، هۆشیاری، سۆزداری، یان به‌شێوه‌ی هه‌رسێكی به‌ یه‌كه‌وا كار له‌ كه‌سه‌ توشبو ده‌كات. ئه‌نجامه‌كه‌ی به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رچاو ده‌گۆرێ به‌ پێی قه‌باره‌و شوێنی نه‌خۆشیه‌كه له‌ مێشكدا‌.[٤٢] جۆری كاركردنی ناته‌واوای جه‌سته‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌و شوێنه‌ی مێشك كه‌ كاری لێكراوه‌.


سه‌رچاواكان

[دەستکاری]
  1. ^ «How Is a Stroke Diagnosed?». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 27 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی) «How Is a Stroke Diagnosed?». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 27 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  2. ^ «Types of Stroke». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 19 March 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی) «Types of Stroke». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 19 March 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  3. ^ "Who Is at Risk for a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. Archived from the original on 27 February 2015. Retrieved 27 February 2015.
  4. ^ «Who Is at Risk for a Stroke?». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 27 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  5. ^ "What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. Archived from the original on 27 February 2015. Retrieved 27 February 201
  6. ^ «Ischaemic stroke». radiopaedia.org (بە ئینگلیزی). لە 3 June 2018 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  7. ^ ئ ا ب پ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری Donnan2008 نەدراوە
  8. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری HLB2014S نەدراوە
  9. ^ Palliative Care Nursing: Quality Care to the End of Life, Third Edition (بە ئینگلیزی). Springer Publishing Company. 2009. p. 290. ISBN 978-0-8261-5792-8. لە 2017-08-03 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە.
  10. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری HLB2014W نەدراوە
  11. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری HLB2014C نەدراوە
  12. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری Hu2018 نەدراوە
  13. ^ ئ ا ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری HLB2014D نەدراوە
  14. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری AFP2009 نەدراوە
  15. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری GBD2015Pre نەدراوە
  16. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری GBD2015De نەدراوە
  17. ^ "What Is a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov/. March 26, 2014. Archived from the original on 18 February 2015. Retrieved 26 February 2015.
  18. ^ "What Is a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov/. March 26, 2014. Archived from the original on 18 February 2015. Retrieved 26 February 2015
  19. ^ «What Is a Stroke?». www.nhlbi.nih.gov/. March 26, 2014. لە 18 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 26 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  20. ^ Donnan GA, Fisher M, Macleod M, Davis SM (May 2008). "Stroke". The Lancet. 371 (9624): 1612–23. doi:10.1016/S0140-6736(08)60694-7.
  21. ^ "What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. Archived from the original on 27 February 2015. Retrieved 27 February 2015
  22. ^ "What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. Archived from the original on 27 February 2015. Retrieved 27 February 2015
  23. ^ "What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. Archived from the original on 27 February 2015. Retrieved 27 February 2015
  24. ^ "What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. Archived from the original on 27 February 2015. Retrieved 27 February 2015
  25. ^ «What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 27 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  26. ^ «What Are the Signs and Symptoms of a Stroke?». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 27 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  27. ^ "Who Is at Risk for a Stroke?". www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. Archived from the original on 27 February 2015. Retrieved 27 February 2015.
  28. ^ «Who Is at Risk for a Stroke?». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 27 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  29. ^ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6233322
  30. ^ «Types of Stroke». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 19 March 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی) «Types of Stroke». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 19 March 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  31. ^ Emergency Neurology (بە ئینگلیزی). Springer Science & Business Media. 2012. p. 360. ISBN 978-0-387-88584-1. لە 2017-01-08 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە.
  32. ^ Stroke (بە ئینگلیزی). ACP Press. 2007. p. 296. ISBN 978-1-930513-70-9. لە 2017-01-08 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. {{cite book}}: پارامەتری نەناسراوی |name-list-format= چاوپۆشیی لێ کرا (|name-list-style= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
  33. ^ «Types of Stroke». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 19 March 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی) «Types of Stroke». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 19 March 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  34. ^ Feigin VL، Rinkel GJ، Lawes CM، Algra A، Bennett DA، van Gijn J، Anderson CS (December 2005). «Risk factors for subarachnoid hemorrhage: an updated systematic review of epidemiological studies». Stroke. 36 (12): 2773–80. doi:10.1161/01.STR.0000190838.02954.e8. PMID 16282541.
  35. ^ «How Is a Stroke Diagnosed?». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 27 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  36. ^ «How Is a Stroke Diagnosed?». www.nhlbi.nih.gov. March 26, 2014. لە 27 February 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 27 February 2015 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  37. ^ Straus SE، Majumdar SR، McAlister FA (September 2002). «New evidence for stroke prevention: scientific review». JAMA. 288 (11): 1388–95. doi:10.1001/jama.288.11.1388. PMID 12234233.
  38. ^ Straus SE، Majumdar SR، McAlister FA (September 2002). «New evidence for stroke prevention: scientific review». JAMA. 288 (11): 1388–95. doi:10.1001/jama.288.11.1388. PMID 12234233.
  39. ^ NPS Prescribing Practice Review 44: Antiplatelets and anticoagulants in stroke prevention (2009). Available at nps.org.au 2012-04-07 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە.
  40. ^ Jonas DE، Feltner C، Amick HR، Sheridan S، Zheng ZJ، Watford DJ، et al. (September 2014). «Screening for asymptomatic carotid artery stenosis: a systematic review and meta-analysis for the U.S. Preventive Services Task Force». Annals of Internal Medicine. 161 (5): 336–46. doi:10.7326/M14-0530. PMID 25004169.
  41. ^ Stroke – the American Psychiatric Press Textbook of Geriatric Neuropsychiatry (Second ed.). Washington DC: American Psychiatric Press. 2000. pp. 601–17. {{cite book}}: پارامەتری نەناسراوی |name-list-format= چاوپۆشیی لێ کرا (|name-list-style= پێشنیار کراوە) (یارمەتی) Stroke – the American Psychiatric Press Textbook of Geriatric Neuropsychiatry (Second ed.). Washington DC: American Psychiatric Press. 2000. pp. 601–17. {{cite book}}: پارامەتری نەناسراوی |name-list-format= چاوپۆشیی لێ کرا (|name-list-style= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
  42. ^ Stanford Hospital & Clinics. «Cardiovascular Diseases: Effects of Stroke». لە ڕەسەنەکە لە 2009-02-10 ئەرشیڤ کراوە.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=بەکارھێنەر:Israa_Idres/سەکتەی_مێشک&oldid=705703»