فەڕەنسیی کۆن

فەڕەنسی
فەڕەنسی
لقی	Oïl
لەدوای ئەو	Middle French
Linguistic typology	V2 word order، nominative–accusative language، syllabic language، fusional language
Has grammatical gender	feminine، masculine
سیستەمی نووسین	ئەلفوبێی لاتین
کۆدی زمانی ویکیمیدیا	fro
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

فەرەنسی کۆن (بە ئینگلیزی: Old French) کە فۆرمێکی سەرەتایی زمانی فەرەنسییە، لە کۆتایی سەدەی نۆیەمدا سەریھەڵدا و لە لاتینی ڤولگارەوە تا سەردەمی گالۆ-ڕۆمانی پەرەی سەند. گواستنەوە لە لاتینییەوە بۆ فەرەنسی کۆن بە گۆڕانکاری زمانەوانی بەرچاو بوو، لەگەڵ کاریگەرییەکانی سەرچاوە جۆراوجۆرەکان. سێرمەنت دی ستراسبۆرگ لە ساڵی ٨٤٢ی زایینیدا ڕۆڵێکی گرنگی ھەبوو لە گەشەکردنی زمانی فەرەنسی کۆن، کە ئاماژەیە بۆ گۆڕانکاری بەرەو زمانە ڕەسەنەکان. ئەم قۆناغە سەرھەڵدانی زاراوە ناوخۆیییەکانی بەخۆیەوە بینی، ئەمەش بووە ھۆی جیاکردنەوەی زاراوەی «لانگو دی ئۆیل»ی باکوور و زاراوەی «لانگو دی ئۆک»ی باشوور کە ھەریەکەیان تایبەتمەندی فۆنۆلۆژی و وشەیی ناوازەیان ھەبوو.^[١]

فەڕەنسی کۆن بە چەندین شێوەزاری جیاواز تایبەتمەند بوو، لەوانە پیکاردی، نۆرماندی، ئیل دی فەرەنسا، لۆرین، ئەنجۆ، پۆیتۆ، بۆرگۆندی، بێری لە گرووپی لانگو دی ئۆیل، و پرۆڤانس، ئۆڤێرن، گاسکۆنی، لانگودۆک لە زمانی لانگو دی. ئەم زاراوانە ڕەنگدانەوەی جیاوازییە ناوچەیییەکان بوون لە بێژەکردن و وشەسازیدا، کە بەشداربوون لە تابلۆی دەوڵەمەندی زمانەوانی فەرەنسی کۆن. دەنگی فەرەنسی کۆن دەتوانرێت لە ڕێگەی بەرھەمە ئەدەبییەکانی وەک «لا چانسۆن دی ڕۆلاند»ەوە ئەزموون بکرێت، کە وردەکارییەک لە فۆنێتیک و ڕیتمی زمانەکە دەدات. لەکاتێکدا کە فەرەنسی کۆن ڕەنگە ببێتە دژایەتی بۆ فێرخوازانی فەرەنسی مۆدێرن بۆ خوێندنەوەی ڕاستەوخۆ، بە تایبەت بەھۆی گۆڕانکاری لە بێژەکردن و وشەسازیدا بە تێپەڕبوونی کات، ئارەزومەندانی زمانەوانی و زانایان دەتوانن قووڵ ببنەوە بۆ ئەم زمانە مێژووییەوە بۆ ئاشکراکردنی نوانس و پەیوەندییەکانی بە فەرەنسی مۆدێرن.

سەرچاوەکان[دەستکاری]

^ Battye, Adrian; Hintze, Marie-Anne; Rowlett, Paul (2000). The French Language Today (2nd ed.). Routledge. p. 12. ISBN 978-1-136-90328-1. [2-4; we might wonder whether there's a point at which it's appropriate to talk of the beginnings of French, that is, when it was deemed no longer make to think of the varieties spoken in Gaul as Latin. Although a precise date can't be given, there is a general consensus (see Wright 1982, 1991, Lodge 1993) that an awareness of a vernacular, distinct from Latin, emerged at the end of the eighth century.]

[French_first_attested-1] Battye, Adrian; Hintze, Marie-Anne; Rowlett, Paul (2000). The French Language Today (2nd ed.). Routledge. p. 12. ISBN 978-1-136-90328-1. [2-4; we might wonder whether there's a point at which it's appropriate to talk of the beginnings of French, that is, when it was deemed no longer make to think of the varieties spoken in Gaul as Latin. Although a precise date can't be given, there is a general consensus (see Wright 1982, 1991, Lodge 1993) that an awareness of a vernacular, distinct from Latin, emerged at the end of the eighth century.]

[١]