فەزلویە
ئەمیر ئەبوعلعەباس فەزل سەردارێکی کوردی[١][٢] شوانکارە بوو لە فارس. کوڕی عەلی کوڕی حەسەن کوڕی ئەیووب بووە لە خێڵی ڕامانی شوانکارە، هەروەها دامەزرێنەری بنەماڵەی شوانکارە بووە لە فارس (١٠٣٠-١٠٧٨)، کە بە شێوەیەکی وردە وردە لە ساڵی ١٠٣٠ تا ١٣٥٥ بەردەوام بووە، شوانکارەکان ناوچە شاخاوییەکەیان داگیرکردووە لە کۆھگیلوویە و قەبارەیەکی گەورەی سەربەخۆیی پاراست.
پێشتر لە ژیانیدا عەلی باوکی فەزولیە ناردی بۆ لای ساحێب عادل کە ئەو کاتە وەزیری ئەبو کەلیجار فەرمانڕەوای بوەیهی بوو.[٣] عەلی داوای کرد کە پۆستێکی دادگا بدرێت بە کوڕەکەی. فەزولیە لە سەردەمی ساحێب عادلدا پلەی بەرزبووەوە و لە کۆتاییدا گەیشتە پلەی ئسپاهسالار (فەرماندەی گشتی). بەڵام ئەبو کەلیجار "بڕیاریدا دەست بەسەر خاکەکانی شوانکارەدا بگرێت بۆ خۆی"، ئەمەش فەزولیەی نامۆ کرد.
کاتێک شازادەی سەلجووقی قەڤورت لە ساڵی ١٠٥٣دا هێرشی کردە سەر فارس داگیری کرد، فەزولیە ڕووی کردە ئالپ ئەرسەلان برای قەڤورت کرد. ساڵانە بە بڕی ٢٧ ملیۆن درهەم باجێکی پێشکەش دەکرد لە بەرامبەردا سەلجوقییەکان ڕێگەیان پێدا وەک فەرمانڕەوای فارس بمێنێتەوە. ئالپ ئەرسەلان قبوڵی کرد و تا ساڵی ١٠٥٥ فەزولیە دەسەڵاتی خۆی لە فارس چەسپاندبوو. پایتەختی سەرەکی ئەو لە گۆشناباد بوو، شارۆچکەیەک لە شوێنێک لە باکووری ڕۆژهەڵاتی فەسا. هەروەها هەندێک جار لە دارەبگێرد و شیراز نیشتەجێ بووە.
دواتر لە ساڵی ١٠٥٧، فەزولیە لە دژی ئالپ ئەرسەلان یاخی بوو. وازی لە ناردنی باجی ساڵانە هێنا و خۆی بە فەرمانڕەوای سەربەخۆ ڕاگەیاند و لە قەڵای خوڤۆرشە لە نزیک جەهروم پێگەی بەرگری گرتە دەست. بەڵام ئەم یاخیبوونە سەرکەوتوو نەبوو، نیزام مولک وەزیری ئالپ ئەرسەلان هات و دوای ١٦ ڕۆژ کۆتایی بە گرتنی قەڵاکە هێنا. فەزولیە خۆی ڕادەست کرد و پێشنیاری کرد قەرەبووکردنەوە بدات. لێخۆش بوو و ڕێگەی پێدرا دەست بە پۆستەکەی بکاتەوە وەک فەرمانڕەوای فارس.
فەزولیە لە ساڵی ١٠٧٢ جارێکی دیکە یاخی بووەوە و جارێکی دیکە نیزام مولک نێردرا بۆ ژێردەستەیی. هەوڵی نیزام مولک بۆ چارەسەرکردنی شتەکان بە شێوەیەکی ئاشتیانە شکستی هێنا، دیسانەوە فەزولیە لە کۆتاییدا خۆی لە قەڵایەکدا کۆکردەوە. نیزام مولک دەستی بە گەمارۆدان کرد کە تەنها بۆ ماوەیەکی تاڕادەیەک کورت بەردەوام بوو پێش ئەوەی بەرگریکاران بەهۆی کەمی ئاوەوە خۆیان ڕادەست کرد، فەزولیە هەوڵیدا هەڵبێت بەڵام گیرا و هێنرایە بەردەم ئالپ ئەرسەلان. ئالپ ئەرسەلان دیسانەوە لە فەزولیە خۆش بوو، بەڵام ئەمجارەیان لە قەڵای ئەستاخر زیندانی کرا.
بە وتەی ئیبن بەلخی، فەزولیە تا کۆتایی ژیانی وەک زیندانی لە ئەستەخر ماوەتەوە. لە ساڵی ١٠٧٨ هەوڵێکی تری دا دەست بەسەر قەڵاکەدا بگرێت بەڵام شکستی هێنا و گیرا وە کوژراش. پێستی بە نیسک پڕکرابوو و بۆ نمایشی گشتی هەڵواسرابوو لە ناو خەڵکیدا.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Spuler, B. (2012-04-24), "Faḍlawayh", Encyclopaedia of Islam, Second Edition (بە ئینگلیزی), Brill, retrieved 2022-10-06
- ^ Büchner, V. F. (2012-04-24), "S̲h̲abānkāra", Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936) (بە ئینگلیزی), Brill, retrieved 2022-10-06
- ^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-10-06.
