دواھەمین ھەناری دونیا

دواھەمین ھەناری دونیا
	وێنەی سەربەرگی چاپی شەشەمی ڕۆمانەکە.
نووسەر	بەختیار عەلی
سەردێڕی سەرەکی	دواھەمین ھەناری دونیا
وێنەکێش	باسم ڕەسام (چاپی شەشەم)
دانەری بەرگ	باسم ڕەسام (چاپی شەشەم)
وڵات	کوردستان، عێراق
زمان	کوردی
بابەت	ڕۆمان
چەشن	ڕاستیی جادوویی
بڵاوکەرەوە	ناوەندی ڕەھەند; ،ئەندێشە
ڕێکەوتی بڵاوبوونەوە	٢٠٠٢ (چاپی یەکەم)
جۆری کتێب	چاپ (ھاردباک و پەیپەرباک); کتێبی دەنگی; پی–دی–ئێف;
خەڵاتەکان	باشترین ڕۆمانی ٢٠٠٣، فێستیڤاڵی گەلاوێژ، سلێمانی

دواھەمین ھەناری دونیا ڕۆمانێکی بەختیار عەلییە، ڕۆمانەکە لە ساڵی ٢٠٠٢دا بڵاوکرایەوە.^[١] لە ساڵی ٢٠٠٣دا، خەڵاتی باشترین ڕۆمانی وەرگرت لە فێستیڤاڵی گەلاوێژ لە سلێمانی.^[٢]

کورتەی ڕۆمانەکە

لەسەر کەشتییەک بۆئەوەی بیبات بۆ خۆراوا لەگەڵ چەند پەنابەرێکدا، موزەفەری سوبحدەم چیرۆکەکەی دەگێڕێتەوە. کە پێشمەرگەیەکی پلەبەرز بوو، کە جارێکیان سەرکردەیەکی شۆڕشگێڕی ڕزگارکرد و دەورەدران بە سوپاکانی ڕژێمەوە. بیستویەک ساڵ بە دیلی بەسەردەبات، لە ناوەڕاستی سەحرادا.

کە ئازاد دەبێتەوە، دەستدەکات بە گەشتێکی دوورودرێژ بۆ ئەوەی بزانێت چی بەسەر وڵاتەکەیدا ھاتووە. گەشتێک بەناو چیرۆک، نھێنی، و بەناو خەڵک کە یارمەتیی دەدەن بۆ دۆزینەوەی کوڕە ونبووەکەی. گەشتێک کە لە کۆتاییدا بە ڕێگایەکیدا دەبات کە ھەزارانی دیکە پێش ئەو بڕیویانە ئەویش ڕێگای دەریای سپییە بۆ خۆراوا.

وەرگێڕانەکان

دواھەمین ھەناری دونیا تا ئێستا بە زمانی کوردی کورمانجی، ئەڵمانی، عەرەبی، فارسی و فەڕەنسی،ئیتالی بڵاو کراوەتەوە.^[١] بڕیارە لە ساڵی ٢٠٢٠دا بە زمانی ئینگلیزی بڵاوبێتەوە.

ئەم ڕۆمانە تا ئێستا لە لایەن سێ وەرگێڕی جیاوازەوە کە بریتین لە (مەریوان ھەڵەبجەیی، ڕەزا کەریم موجاور و ئارەش سەنجابی) وەرگێڕدراوەتە سەر زمانی فارسی.

فارسی (آخرین انار دنیا)، ٢٠٠٩

ئەم وەرگێڕانە یەکەم وەرگێڕان بوو بۆ کتێبەکە. لەلایەن ئارەش سنجابییەوە وەرگێڕدرایە سەر زمانی فارسی لە ساڵی ٢٠٠٩دا. وەرگێڕانەکە لەلایەن نشر افرازەوە کاری بڵاوکردنەوەی بۆکرا و لە شاری تاران بڵاوکرایەوە. کتێبەکە پێکھاتووە لە ٣٣٩ لاپەڕە.^[٣]

فارسی (آخرین انار دنیا)، ٢٠١٤

لە ساڵی ٢٠١٤دا، ڕۆمانەکە دووبارە وەرگێڕدرایەوە سەر زمانی فارسی بەڵام ئەمجارەیان لەلایەن مەریوان ھەڵەبجەیییەوە بوو،^[١] کتێبەکە لە تاران لە ٣٩١ لاپەڕەدا لە چاپدرا و لەلایەن نشر ثالثەوە کاری بڵاوکردنەوەی بۆکراوە.

ئەڵمانی (Der letzte Granatapfel)، ٢٠١٦

ئەم وەرگێڕانە ئەڵمانییە لەلایەن وەرگێڕی کورد ڕاوێژ سەلیم و خانمە وەرگێڕی ئەڵمانی ئوتە کانتێرا لانگ کاری وەرگێڕانی بۆکراوە. لە ساڵی ٢٠١٦دا، لە ئەڵمانیا لەچاپدراوە و لەلایەن دەزگای یۆنیۆنسفێرلاگی ئەڵمانییەوە کاری دابەشکردنی بۆکراوە. کۆی لاپەڕەکانی ئەم وەرگێڕانە ٣٥٢ لاپەڕەیە.^[٤]

شێوەزاری کورمانجی (Hinara Dawî ya Dinyayê)، ٢٠١٧

لە ساڵی ٢٠١٧دا، کتێبەکە وەرگێڕدرایە سەر شێوەزاری کورمانجی لەلایەن بەسام مستەفاوە و لەلایەن دەزگای ئاڤێستاوە بڵاوەکرایەوە لە تورکیا و شارەکانی باکوری کوردستان. پێکھاتووە لە ٣٥٢ لاپەڕە.^[٥]

ئیتاڵی (L'Ultimo Melograno)، ٢٠١٨

ئەم وەرگێڕانەیان لە ساڵی ٢٠١٨ لەلایەن م. دیۆتالێڤییەوە کرا بۆ زمانی ئیتاڵی و لەلایەن چیارلێتێرێوە لە ٨ی مارچدا بڵاوکرایەوە.^[٦]

عەرەبی (آخرُ رمان الدنیا)، ٢٠١٨

ئەم وەرگێڕانەیان لەلایەن نووسەر و وەرگێڕی میسری غەسان حەمدانەوە بوو کە لە ساڵی ٢٠١٨دا بڵاویکردەوە. غەسان حەمدان وەرگێڕانەکەی لە فارسییەوە کردووە بۆ عەرەبی و پێکدێت لە ٣٨٢ لاپەڕە.^[٧]

عەرەبی (آخر رمَّانات العَالم)، ٢٠١٨

لە ساڵی ٢٠١٨دا، دووبارە ڕۆمانەکە بە عەرەبی لەلایەن ئیبراھیم خەلیل و عەبدوڵڵا شەیخۆوە بڵاوبۆوە.

فەڕەنسی (Le dernier grenadier du monde)، ٢٠١٩

وەرگێڕانەکە لەلایەن خاتوو ساندرین ترایدیاوە لە کوردییەوە وەرگێڕدراوەتە سەر زمانی فەڕەنسی و لە ساڵی ٢٠١٩دا لەلایەن دەزگای "میتالیێ"وە بڵاوکراوەتەوە. وەرگێڕانی ڕۆمانەکە ٢ ساڵی پێچووە و پێکھاتووە لە ٢٢٠ لاپەڕە. ھاوکات ئەمە یەکەمین ڕۆمانی بەختیار عەلییە کە بکرێت بە فەڕەنسی.^[٨]

نوێنترین چاپ

دواھەمین ھەناری دونیا، چاپی ھەشتەم، ٢٠١٨، چاپخانەی ئەندێشە، ناوەندی ڕۆشنبیریی و ھونەریی ئەندێشە.
Le dernier grenadier du monde, Bachtyar Ali, Mitallié, 2019.

سەرچاوەکان

^ ^ئ ^ا ^ب دواھەمین ھەناری دونیا بە فەڕەنسی بڵاودەبێتەوە، ئێن ئارتی ٢، ڕۆژی ٥ی حوزەیرانی ٢٠١٩ بڵاوکراوەتەوە. ژپنک: ISBN 978-964-380-877-8
^ دواھەمین ھەناری دونیا" لە مەھاباد شرۆڤە کرا، ماڵپەڕی ھاژە، ڕۆژی ٢٦ی نیسانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
^ آخرین انار دنیا، ماڵپەڕی sorankurdmad. ژپنک: ISBN 978-964-243-053-6
^ Durch das wilde Nachkriegskurdistan، ماڵپەڕی deutschlandfunkkultur، بڵاوکراوەتەوە لە ٤ی حوزەیرانی ٢٠١٦. ژپنک: ISBN 978-3-293-00499-3
^ Romana Hinara Dawî ya Dinyayê derket، ماڵپەڕی باس نیوز، ڕۆژی ٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧ بڵاوکراوەتەوە. ژپنک: ISBN 978-605-908-296-9
^ “L’ultimo melograno” di Bachtyar Ali: le vite spezzate dell’Iraq e la salvezza dell’umanità ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.، ماڵپەڕی editoriaraba، ٢٣ی تەممووزی ٢٠١٨. ژپنک: ISBN 978-8832960211
^ غسان حمدان: لا توجد مؤسسة ثقافية لترجمة أدب الشرق، ماڵپەڕی rommanmag، ٢٣ی شووباتی ٢٠١٩ بڵاوکراوەتەوە.
^ ڕۆمانی «دواھەمین ھەناری دونیا»ی بەختیار عەلی بە فەڕەنسی بڵاودەکرێتەوە^{[بەستەری مردوو]}، ماڵپەڕی پێشەنگ، ٢ی ئابی ٢٠١٩ بڵاوکراوەتەوە لەلایەن ھاوکار حەمە.

[:0-1] ئ ^ا ^ب دواھەمین ھەناری دونیا بە فەڕەنسی بڵاودەبێتەوە، ئێن ئارتی ٢، ڕۆژی ٥ی حوزەیرانی ٢٠١٩ بڵاوکراوەتەوە. ژپنک: ISBN 978-964-380-877-8

[2] دواھەمین ھەناری دونیا" لە مەھاباد شرۆڤە کرا، ماڵپەڕی ھاژە، ڕۆژی ٢٦ی نیسانی ٢٠٢٠ ھێنراوە.

[3] آخرین انار دنیا، ماڵپەڕی sorankurdmad. ژپنک: ISBN 978-964-243-053-6

[4] Durch das wilde Nachkriegskurdistan، ماڵپەڕی deutschlandfunkkultur، بڵاوکراوەتەوە لە ٤ی حوزەیرانی ٢٠١٦. ژپنک: ISBN 978-3-293-00499-3

[5] Romana Hinara Dawî ya Dinyayê derket، ماڵپەڕی باس نیوز، ڕۆژی ٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧ بڵاوکراوەتەوە. ژپنک: ISBN 978-605-908-296-9

[6] “L’ultimo melograno” di Bachtyar Ali: le vite spezzate dell’Iraq e la salvezza dell’umanità ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.، ماڵپەڕی editoriaraba، ٢٣ی تەممووزی ٢٠١٨. ژپنک: ISBN 978-8832960211

[7] غسان حمدان: لا توجد مؤسسة ثقافية لترجمة أدب الشرق، ماڵپەڕی rommanmag، ٢٣ی شووباتی ٢٠١٩ بڵاوکراوەتەوە.

[8] ڕۆمانی «دواھەمین ھەناری دونیا»ی بەختیار عەلی بە فەڕەنسی بڵاودەکرێتەوە^{[بەستەری مردوو]}، ماڵپەڕی پێشەنگ، ٢ی ئابی ٢٠١٩ بڵاوکراوەتەوە لەلایەن ھاوکار حەمە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

ب و د ڕۆمانە کوردییەکان
ڕۆمانەکان	ئەسپەنجیر ئەو ھاوارەی نەبیسترا ئێوارەی پەروانە بڵیند و نەوی بەردینە بێبەزەیی پیاوێک لە حەمامی جووەکان پیاوێکی شەپقە ڕەشی پاڵتۆ ڕەشی پێڵاو شین پێدەشتی کارمامزە کوژراوەکان پێشمەرگە تەمی سەر خەرەند تۆقی عەزازیل جەمشید خانی مامم کە ھەمیشە با لەگەڵ خۆیدا دەیبرد حەسار و سەگەکانی باوکم خانەقای میرزا خەمی مەستوورە خەونی جاڵجاڵۆکەکان خۆری تار (کۆچی سوور) دەریاس و لاشەکان دەنگی نوختە دوا شەوی دابەزینی عیسا دواھەمین ھەناری دونیا ڕووناک وەک ئەوین، تاریک وەک مردن ڕێبەری کتێبسازە کوژراوەکان ژانی گەل ژنێک بەسەر منارەوە ژنێکی منگن ژیان بەدەم زریانەوە سانتیاگۆ دی کۆمپۆستێلا شاربەدەر شاری مۆسیقارە سپییەکان شڤانی کورد شەوگەڕەکان ٢٠١٥ غەزەلنووس و باغەکانی خەیاڵ کەشتیی فریشتەکان کۆشکی باڵندە غەمگینەکان گابۆڕ گرەوی بەختی ھەڵاڵە گەشتا داعشێن فۆراتێ گۆڕەشار گێلاسی خوێن منداڵباز مەرگی تاقانەی دووەم مولازم تەحسین و شتی تریش میرزا نیشتمانی سارا ھاوارەبەرە ھەنار و فریشتەی مردن ھەورەکانی دانیال ھوتێل ئەورووپا
ڕۆماننووسە کوردەکان	ئاڵا ھۆشیار ئەحلام مەنسوور ئیبراھیم ئەحمەد ئیبراھیم میکە عەلی بریا کاکەسووری بەختیار عەلی تەیفوور بەتحایی جان دۆست جەبار جەمال غەریب جەمال نەبەز حسێن عارف حەلیم یووسف حوسێن شێربەگی ڕەئووف حەسەن سەید قادر ھیدایەتی شێرزاد حەسەن عەباس جەلیلیان عەتا محەممەد عەتا نەھایی عەرەب شەمۆ فەتاح ئەمیری فەرھاد پیرباڵ فەوزیە بەشارەت کامران حامیدی لەتیف ھەڵمەت محەممەد ئوزون مونزور چەم مەھاباد قەرەداغی میران ئەبراھام نەبەز گۆران ھیوا قادر دڵشاد ڕەزاق ڕەسوڵ
پۆل دەروازەی ڕۆمان

ب و د ڕۆمانە کوردییەکان
ڕۆمانەکان	ئەسپەنجیر ئەو ھاوارەی نەبیسترا ئێوارەی پەروانە بڵیند و نەوی بەردینە بێبەزەیی پیاوێک لە حەمامی جووەکان پیاوێکی شەپقە ڕەشی پاڵتۆ ڕەشی پێڵاو شین پێدەشتی کارمامزە کوژراوەکان پێشمەرگە تەمی سەر خەرەند تۆقی عەزازیل جەمشید خانی مامم کە ھەمیشە با لەگەڵ خۆیدا دەیبرد حەسار و سەگەکانی باوکم خانەقای میرزا خەمی مەستوورە خەونی جاڵجاڵۆکەکان خۆری تار (کۆچی سوور) دەریاس و لاشەکان دەنگی نوختە دوا شەوی دابەزینی عیسا دواھەمین ھەناری دونیا ڕووناک وەک ئەوین، تاریک وەک مردن ڕێبەری کتێبسازە کوژراوەکان ژانی گەل ژنێک بەسەر منارەوە ژنێکی منگن ژیان بەدەم زریانەوە سانتیاگۆ دی کۆمپۆستێلا شاربەدەر شاری مۆسیقارە سپییەکان شڤانی کورد شەوگەڕەکان ٢٠١٥ غەزەلنووس و باغەکانی خەیاڵ کەشتیی فریشتەکان کۆشکی باڵندە غەمگینەکان گابۆڕ گرەوی بەختی ھەڵاڵە گەشتا داعشێن فۆراتێ گۆڕەشار گێلاسی خوێن منداڵباز مەرگی تاقانەی دووەم مولازم تەحسین و شتی تریش میرزا نیشتمانی سارا ھاوارەبەرە ھەنار و فریشتەی مردن ھەورەکانی دانیال ھوتێل ئەورووپا
ڕۆماننووسە کوردەکان	ئاڵا ھۆشیار ئەحلام مەنسوور ئیبراھیم ئەحمەد ئیبراھیم میکە عەلی بریا کاکەسووری بەختیار عەلی تەیفوور بەتحایی جان دۆست جەبار جەمال غەریب جەمال نەبەز حسێن عارف حەلیم یووسف حوسێن شێربەگی ڕەئووف حەسەن سەید قادر ھیدایەتی شێرزاد حەسەن عەباس جەلیلیان عەتا محەممەد عەتا نەھایی عەرەب شەمۆ فەتاح ئەمیری فەرھاد پیرباڵ فەوزیە بەشارەت کامران حامیدی لەتیف ھەڵمەت محەممەد ئوزون مونزور چەم مەھاباد قەرەداغی میران ئەبراھام نەبەز گۆران ھیوا قادر دڵشاد ڕەزاق ڕەسوڵ
پۆل دەروازەی ڕۆمان