حوکم
بەگشتی، حوکم بە بڕیارێک دەوترێ کە پاش ئەوەی گەواکان و شایەتحاڵەکان و بەڵگەکان تاوتوێ کران و ھەڵسەنگێنران، یەکلایی بووبێتەوە. حوکم وەکوو زاراوە لە بوارە جیاجیاکاندا مانای جیاجیای ھەیە:
لە بواری بەڕێوەبردنی حکوومەتدا، حوکم قسە یا نووسراوەیەکە کە بە پێی ئەوە کارێک لە ژێردەست داوا دەکرێ.[١] لە بنەڕەتدا، حکوومەت یانی ئەو دامودەزگایە کە حوکمی بە دەستەوەیە.
لە بواری قانووندا، حوکم دوا وتە و فەرمانی دادگایە کە لە کۆتاییی دادگاکەدا لە بابەت مافەکان و بەرپرسیارەتییەکانی لایەنەکانەوە لە لایەن قازییەوە ڕادەگەیێنرێ.[١]
لە بوارەکانی لۆژیک و فەلسەفەدا، جیاوازیی نێوان حوکم و قەزیە و تەسدیق زۆر ڕوون و ئاشکرا نییە و زۆربەی جارەکان لە جێی یەکتر بە کار دەبردرێن و بە ھاومانای یەکتر ڕەچاو دەکرێن.[٢] دەڵێن حوکم ئەو کارەیە کە زەین دەیکا و تێیدا تایبەتمەندییەک دەخاتە پاڵ شتێکەوە. قەزیەش دەربڕینی ئەو حوکمەیە بە وتە.